Twee van mijn favoriete kunstenaressen zijn geselecteerd om hun werk te laten zien in Dakar. Beiden zetten hun eigen leefwereld en ervaringen om in universele thema’s die soms ongemakkelijk dichtbij komen in de beleving van de toeschouwer.
Kracht en kwetsbaarheid
De Oegandese Immy Mali heeft net twee jaar als artist in residence erop zitten aan de Rijksakademie in Amsterdam. Om de Oegandese samenleving te onderzoeken, verkent ze haar eigen geschiedenis en creëert een archief van zichzelf. Thema’s die ze aansnijdt zijn identiteit, kwetsbaarheid en menselijke veerkracht.
In 2017 begon Immy brieven aan haar jongere zelf te schrijven om te onderzoeken waarom haar kunstwerken steeds gaan over kracht en kwetsbaarheid. Ze schrijft over herinneringen aan haar kindertijd, zoals de liedjes die ze zong op school en de spelletjes op het schoolplein. Onbewust schetst ze een tijdsbeeld. Want waarom zongen ze liedjes over slavernij en ‘het zwarte schaap lied’? Waarom werden ze geslagen als ze geen Engels spraken maar een van onze Oegandese moedertalen? In de brieven komen deze persoonlijke onderwerpen aan de orde die samen de collectieve geschiedenis vormen van het postkoloniale Oeganda.
Intieme momenten
Immy Mali maakt daarnaast grote interactieve installaties binnen het project Letters to my childhood (2017- tot nu); zoals de spinvormige kaptafel die op de Rijksakademie te zien was. Een plek waar iedereen een moment heeft met zichzelf in de spiegel en tegelijkertijd een inkijkje krijgt in de gedachten en herinneringen van de jonge Immy Mali. ‘Het zijn soms confronterende verhalen over mijn jeugd in Oeganda, familie drama`s, racisme en mijn ervaringen als kunstenaar.’
Op de achtergrond hangt een grote handgemaakte poster met persoonlijke aantekeningen over de kinderjaren. De vorm is gebaseerd op het spel ‘Kasonko’, dat een beetje lijkt op hinkelen. Tijdens het maken realiseerde Mali zich dat veel herinneringen wazig zijn of misschien zelfs wel fictief. Wat in ieder geval een grote impact heeft gehad op haar jeugd is het feit dat ze een prothese moest dragen omdat haar been niet goed groeide. Daardoor kon ze vaak niet meespelen met de andere kinderen. ‘Maar hinkelen kon ik als de beste: hoppen op mijn goede been. Mijn kwetsbaarheid werd mijn kracht, mijn prothese was onderdeel van mijn fantasiewereld en gaf mij extra buitenaardse krachten, zo vertelde ik mijzelf’.
Ontheemding
Ook het werk van de Keniaanse Syowia Kyambi is te zien op de Dak’Art 2020 biënnale. Als multimedia en performance kunstenaar onderzoekt ze begrippen als ontheemding, herinneringen, kwetsbaarheid en verwarring. Thema’s die herkenbaar zijn in de snel veranderende Afrikaanse samenlevingen. Kyambi roept met haar werk vragen op als: wat is identiteit in relatie tot plaats, geschiedenis en zelfacceptatie?
De geschiedenis en de effecten ervan op het heden spelen ook een zeer belangrijke rol in een van de werken van Syowia Kyambi. In de installatie en fysieke uitvoering getiteld Fracture (I)(2015), gebruikt ze Rose als hoofdpersonage, een vrouw die door twijfel wordt gekweld. Ze weet niet meer waar ze thuishoort en is niet in staat om met zichzelf om te gaan, noch in de context van de landelijke Keniaanse traditie noch in de stedelijke moderniteit.
Effecten van het verleden op het heden
Tijdens de performance probeert Rose het perfecte moderne leven te leiden. Ze maakt zich klaar voor haar werkdag, maar stort steeds letterlijk in. Ze rouwt om het verleden en probeert gebroken potten en vazen weer in elkaar te zetten die verloren cultuur, praktijk en mensen vertegenwoordigen. Ze struikelt over de overblijfselen van haar vroegere zelf en haar dilemma wordt pas opgelost als ze haar verlies onder ogen ziet en de rol opgeeft die ze voor zichzelf heeft gecreëerd. Kyambi:‘Een deel van het werk heeft te maken met de koloniale geschiedenis en het herkennen van het geweld en een deel ervan met zelfdestructie en het accepteren van de situatie zoals die is. Het erkennen van vernietiging is een zeer belangrijke stap in het genezingsproces. Als je je geschiedenis begrijpt, begrijp je de huidige relaties en omstandigheden beter.’
Oproep tot actie
De thema’s waar Immy Mali en Syowia Kyambi onderzoek naar doen, zijn diep geworteld in de hedendaagse Afrikaanse context. Vanuit persoonlijk creatief vuur richten ze zich op confrontatie en verwarring, waarmee ze dialoog en bewustzijn creëren. Ik ben benieuwd wat zij en andere kunstenaars laten zien op de biënnale in Dak’Art 2020. Deze west Afrikaanse biennale vormt een mooie opmaat naar de Kampala Biënnale in Oeganda waar men wordt uitgedaagd in te zien hoe beeldende kunst nodig is om van gedachten te veranderen, om tot actie te komen!
