Categorieën
2023 Columns

Column Kunst & Keuring: Huis Landfort

Nederland is een nieuwe parel rijker. Sinds kort is de renovatie van Huis Landfort in de provincie Gelderland, gelegen tegen de Duitse grens op luttele kilometers naast Schloss Anholt, een feit. Het huis is geheel in oude glorie teruggebracht en de oude luister van het Zocher park hersteld. Een plek waar je inspiratie kunt opdoen. Je wordt omgeven door harmonie en schoonheid. Het is een uitzonderlijk project, waar op elk front kosten noch moeite zijn gespaard en elk detail met zorg geplaatst is. Een totaal harmonieus Gesamtkunstwerk!

Voor mij als taxateur is het meegroeien met het verzamelproces een buitengewoon mooie ervaring. Omdat het project door de jaren groeit, groei je als taxateur vanzelf mee. De historie van het huis is grondig onderzocht en alles is voor zover mogelijk teruggebracht in de oorspronkelijke staat, zodat de samenhang der dingen weer tot zijn recht komt. Met behulp van een filantropische financier hebben René Dessing en Wim Dröge het project vorm kunnen geven en is stichting Erfgoed Landfort opgericht. Huis Landfort is een buitengewoon en opmerkelijk ensemble en een aanwinst voor de Nederlandse cultuur en culturele educatie. Er is een uitgebreide bibliotheek en het is de bedoeling dat er kennis doorgegeven gaat worden op nationaal en internationaal gebied. Zonder kennis is er immers geen begrip en waardering voor ons mooie erfgoed. Een gedachte die ik omarm.

Holistisch rentmeesterschap

De variëteit van de taxatie opdrachten binnen dit project was voor de uitoefening van mijn vak zeer interessant. Behalve de diversiteit van de objecten maakt ook de diversiteit in de opdrachten het boeiend. De collectie is opgebouwd met objecten die passen in de Nederlandse traditie van fraaie meubels, kleden, serviezen, kroonluchters en schilderijen. Daarnaast is er een interessante collectie Delfts aardewerk en een vrolijke, bonte collectie porseleinen papegaaien en kaketoe’s in de tuinkamer. Dit alles gepresenteerd en afgestemd tegen een decor van extravagante stoffen en wandbespanningen. De keuzes voor de objecten zijn gerelateerd aan het Nederlandse interieur met de bedoeling om de kennis hierover door te geven aan de volgende generaties. Een vorm van holistisch rentmeesterschap. Dit alles in samenhang en relatie met de geschiedenis van de oorspronkelijke bewoners van het huis. Een persoonlijk perspectief dat tot ieders verbeelding spreekt.

Omdat het een meerjarenplan was kwamen er verschillende taxatie opdrachten uit voort. Zowel lenen, schenken als kopen kwamen aan de orde. Bij bruiklenen is een taxatierapport van belang om de waarde tussen de beide partijen vast te leggen. Dit kan vervolgens weer gebruikt worden voor de (transport) verzekering. Ook schenkingen worden gebaseerd op een taxatierapport. Dit kan dan fiscaal voordeel opleveren bij de schenker. Hij kan het immers weer aftrekken bij de belastingdienst. Bij het kopen komen de werken op de lijst voor de verzekering te staan, ook hier is een rapport opgesteld door een onafhankelijke derde van groot belang.

Enkele objecten zoals bijvoorbeeld een fraaie witte tegelkachel uit de Herrnhutter fabriek in Zeist had een restauratie nodig. Een adviserend rapport van de taxateur is hierbij behulpzaam. Wat is de waarde voor de restauratie en wat zou de waarde zijn na restauratie? Een goede onderbouwing is fundamenteel. Zeker ook wanneer fondsenwerving een onderdeel is voor het restauratie proces. Het moet dan leesbaar en begrijpelijk zijn voor meerdere partijen, alvorens een aanvraag voor een bijdrage voor restauratie gehonoreerd kan worden. Ik vind dat als taxateur interessant, want wat maakt een object belangrijk om het als erfgoed te behouden? Welke invalshoek kies je? Wat is de voorbeeldfunctie en welke pedigree heeft het?

Bij de tegelkachel van de Herrnhutters was het niet moeilijk. Behalve in de Herrnhutter kerk aan het Broederplein in Zeist zijn er nog maar weinig exemplaren te vinden. De kachel die in Huis Landfort staat komt uit Soestdijk. Een prachtige provenance! De mooie werkplaats waar de kachels oorspronkelijk gefabriceerd werden, is overigens nog steeds te zien in Zeist! De naam van de fabriek staat nog op de gevel, Fayencefabriek Fa. E.C. Martin.

Huis Landfort heeft kortom een rijke geschiedenis en is een Gesamtkunstwerk met impact!

Meer lezen? Bestel een losse editie of haal hem in de winkel.

Edel van Utenhove is oprichter van Noble House Valuation, een onafhankelijk taxatie- en adviesbureau voor kunst, antiek en inboedel. Sinds 2008 biedt ze taxaties aan voor verzekering, successie of onderlinge verdeling. Tevens geeft ze advies bij aan- en verkoop van kunst en antiek. 

Categorieën
2023 Columns

Column Kunst & Keuring: een Pirelli kalender avant la lettre

Toen een connaisseur met verve vertelde over de nieuwe Caravaggesque aanwinst die hij op een internationale veiling had gekocht, was mijn nieuwsgierigheid meteen gewekt. Ik nam het aanbod om de voltooiing van het werk van de restaurateur te bekijken meteen aan. Hoe mooi is het om in een restauratieatelier rond te neuzen en de geuren te ruiken! Een mengeling van vernis, oplosmiddelen, verf en oude materialen komt je tegemoet. Altijd een bijzondere ervaring om kunstwerken in restauratieproces te zien. Wat zit eronder het vernis, zou er misschien toch een signatuur tevoorschijn komen? Of zit er ergens nog een onderschildering, dat zou nog mooier zijn. Mijn fantasie slaat op hol. In de huurauto, het doek was immers te groot voor een normale kofferruimte, togen we samen op pad. Daar stond het schilderij van Lot en zijn dochters. Prominent opgesteld in het lichte restauratieatelier kwam de voorstelling meteen tot leven. Vader Lot en zijn oudste dochter die elkaar aankijken, beiden met een hand op haar ontblote borst. Met haar andere hand houdt de oudste dochter een druiventros vast, knijpend in een druif. De tweede dochter, slechts gehuld in een rok met prachtige florale motieven, staat ernaast.

Sodom en Gomorra

Het verhaal van Lot en zijn dochters wordt beschreven in Genesis 19.30-38. Een confronterende bijbel passage. Lot ontvlucht de stad Sodom met zijn vrouw en dochters. God is vertoornd over de wanpraktijken en sodomie en besluit daarom zowel de stad Sodom als Gomorra tegelijkertijd te vernietigen. De vrouw van Lot overleeft de vlucht niet. Tegen de goddelijke instructies in, kijkt zij achterom naar de brandende stad en verandert daardoor in een zoutpilaar. Lot eindigt met zijn twee dochters in een grot alwaar zij hun vader wijn geven en hem verleiden opdat zij nageslacht krijgen. Kortom incest ten top en behoorlijk ongemakkelijk voor een bijbels verhaal waarin de voorbeeldfunctie over het algemeen een centrale plaats inneemt. Fijntjes vermeldt de bijbelpassage ook nog dat Lot er zelf niets van heeft gemerkt! Hoe dan ook, het gaf de schilders vanaf de Renaissance een heleboel mogelijkheden om een erotisch werk neer te kunnen zetten. Een soort Pirelli kalender avant la lettre.

Incest ten top en behoorlijk ongemakkelijk voor een bijbels verhaal waarin de voorbeeldfunctie over het algemeen een centrale plaats inneemt. 

De herkomst van het schilderij is te traceren tot 1956. Het schilderij wordt dan als zijnde een ‘Terbrugghen’ geveild bij Christie’s in Londen. De jaren daarna zwerft het rond in de kunsthandel en worden diverse kunsthistorici geraadpleegd die er allerlei toeschrijvingen aan trachten te geven. Van Baburen tot Caravaggio zelf. Altijd mooi immers wanneer je een scholarly opinion in een financial fact kunt omzetten. Maar helaas! Tot op heden is niet met zekerheid vast te stellen wie de maker is, het onderzoek ernaar is nog steeds gaande en er wordt momenteel zelfs een scriptie aan gewijd.

Fascinerende reis

Wat in ieder geval vaststaat, dankzij moderne technieken zoals röntgenopnames en infraroodreflectografie, is dat het om een origineel werk gaat uit de 17e eeuw. Er zijn meerdere pentimenti (verbeteringen of aanpassingen tijdens het creatieve schilderproces) zichtbaar, wat erop duidt dat het werk een originele compositie is en geen kopie. Dankzij de verfdwarsdoorsnede, die in het restauratieatelier werd afgenomen, kon de opbouw van de verflagen bestudeerd worden. Daaruit bleek dat er een dikke roodbruine imprimatura was aangebracht op het doek, typerend voor de Italiaanse navolgers van Caravaggio. Deze laag is vervolgens bedekt met de ‘doodverf’, een grijsbruine laag. Dit werd veel toegepast in de 17e eeuw en geeft diepte en transparantie aan de voorstelling. Stilistisch gezien vertoont het werk zowel Noord Nederlandse als Italiaanse elementen. Waarschijnlijk heeft er kruisbestuiving plaatsgevonden. Interessant om te constateren hoe dicht die twee werelden aan het begin van de 17e eeuw bij elkaar stonden.

Hoe dan ook, de reis die het schilderij aflegt is net zo fascinerend als het werk zelf. De voorstelling prikkelt je nieuwsgierigheid zowel qua thematiek, intensiteit als geschiedenis. Het zou prachtig zijn om het werk met onderbouwing en precisie te kunnen toeschrijven aan een meester. De financiële kant van het verhaal zou dan flink kunnen toenemen. Maar soms is de reis ernaartoe net zo waardevol en dat valt niet in klinkende munt uit te drukken. Het stimuleert de geest, de fantasie en de discussie. Er zijn weinig nuances te vinden. Je vindt het werk mooi of niet mooi. En daar kan je eindeloos met elkaar in discussie over gaan. Ik vind dat prachtig, daar is kunst ook voor bedoeld. ‘Jedes Kunstwerk ist eigentlich eine Skizze, die erst durch unsere Fantasie vollendet wird’ (Jean Paul).

Meer lezen? Bestel een losse editie of haal hem in de winkel.

Edel van Utenhove is oprichter van Noble House Valuation, een onafhankelijk taxatie- en adviesbureau voor kunst, antiek en inboedel. Sinds 2008 biedt ze taxaties aan voor verzekering, successie of onderlinge verdeling. Tevens geeft ze advies bij aan- en verkoop van kunst en antiek. 

Categorieën
2023 Columns

Column Kunst & Keuring: transformatie

De meeste taxaties vinden binnenshuis plaats. Enkele keren per jaar mag ik ook buiten op pad. Zo was ik uitgenodigd op het mooie Landgoed Anningahof in de buurt van Zwolle. Een prachtig park waar natuur en cultuur in elkaar overvloeien en versmelten tot een ensemble.

In Landgoed Anningahof zijn diverse grote sculpturen te zien. Gedeeltelijk is er een vaste collectie en gedeeltelijk roulerend. Elke keer is er zo weer iets nieuws te zien. Het doel is om Nederlandse kunstenaars in de spotlights te zetten en mensen te laten genieten van kunst en natuur. De sculpturen zitten op het dak van de schuur, aan de wand of geplaatst midden in het gras of op een heuvel. Het is steeds keer weer een verrassing wanneer je er doorheen wandelt. Een prikkelend geheel voor de zintuigen.

Voor mij als taxateur is dit ook een mooie uitdaging. Omdat de sculpturen vaak heel groot zijn, is er niet meteen vergelijkingsmateriaal bij de hand. De ranking van de kunstenaar speelt dan een grote rol. Is de kunstenaar nog actief? Zijn de werken gezocht? Waar staan de werken te koop? Door welke galerie worden ze vertegenwoordigd? En zo kom je dan weer terug op de kern waar het allemaal om draait: vraag en aan­ bod in de markt. Bij dergelijke taxaties speelt de onderbou­wing ook een grote rol.

Organisch verval

Opmerkelijk genoeg speelt de lichte organische verwering door het staan in de open lucht eigenlijk geen grote rol voor de prijsbepaling. Door de kunstenaars wordt dit ook als on­ derdeel van het creatieve proces gezien. Het is juist de bedoeling dat de beelden hun eigen leven gaan leiden en een organisch proces ondergaan. Verkleuring of her en der wat mosgroei, het hoort erbij. De transformatie door de tijd wordt door de levende kunstenaars geaccepteerd en om­armd. Dit in tegenstelling tot oudere kunst die statisch geconserveerd wordt. Daar moet alles zo blijven als het is. Een heel ander uitgangspunt.

Landgoed Anningahof Tableau Magazine Edel van Utenhove
Landgoed Anningahof met Armando, Die Flügel, 2015; Luk van Sooms, Omega, 1998; Bert Frijns, Drie Heldere Vazen, 2022; Willem Besselink, 12hoeken, 2019

Dat de stem van de levende kunstenaar een bepalende rol heeft, is ook terug te zien bij schadegevallen. Laatst kwam ik een bronzen sculptuur tegen waar een kleine restauratie aan een onderdeel van de sculptuur had plaatsgevonden. Tijdens een transport had een van de lasnaden losgelaten. Het on­derdeel was vakkundig opnieuw gelast op hetzelfde punt en in dezelfde gieterij waar het een paar jaar eerder gegoten was. Dit alles in samenspraak met de kunstenaar want die heeft uiteindelijk vaak het laatste beslissende woord of de sculptuur nog voldoet aan zijn oorspronkelijke creatie en bedoeling. Keurt de kunstenaar de restauratie af dan is er wel degelijk een probleem. Hij moet immers wel achter zijn werk kunnen blijven staan. Dit kan dan ook financiële consequen­ties hebben voor de taxatie en waardering. De input van de kunstenaar is hierbij dus onontbeerlijk.

Maanhout

Het mooie van moderne kunst is het directe contact met de kunstenaars zelf. Onlangs sprak ik met een bevlogen Zwit­ erse kunstenaar die zich met houtbewerking en houtvormen bezighoudt. Prachtig om naar zijn verhalen te luisteren over boomgroei en maanhout. Voor het kappen van de bomen wordt rekening gehouden met de maanstand en het ritme van de seizoenen. Maanhout wordt gekapt tussen Kerst en Drie Koningen, bij afnemende maan en op meer dan 1000 meter hoogte. Waarschijnlijk gebruikte de violenbouwer Antonio Stradivari in de 17e eeuw ook maanhout en heeft dat een positieve bijdrage aan de klank van de Stradivarius violen geleverd.

Wat kan ik genieten van de gesprekken met zo’n bevlogen kunstenaar die de houtnerven en jaarringen voor mij tot leven brengt en mij uitlegt waar ik op moet letten bij de groei van de houtringen of de rode harskleuringen in het hout. Wetenschappers halen hun schouders op bij dit soort ver­halen maar de magie zit naar mijn gevoel toch in een holisti­sche benadering. Geen wonder dat moderne kunst zo’n grote opmars maakt op alle kunstbeurzen. De maatschappij waarin wij leven vraagt hier ook om. Alles hangt met elkaar samen en is verbonden. Om bij ‘zinnen’ te komen is een middagje wandelen op Landgoed Anningahof een aanrader. Om met Immanuel Kant te spreken (1780): ‘Die Kultur des Geschmacks verfeinert den Menschen überhaupt, und sie macht, dass er eines besonderen Vergnügens fähig wird, denn die Verfeinerung des Gesmacks bessert den Menschen’.

Edel van Utenhove is oprichter van Noble House Valuation, onafhankelijk taxatie- en adviesbureau voor kunst, antiek en inboedel. Sinds 2008 biedt ze taxaties aan voor verzekering, successie of onderlinge verdeling. Tevens geeft ze advies bij aan- en verkoop van kunst en antiek.

Categorieën
2023 Columns

Column Kunst & Keuring: De wereld in het klein

Wanneer ik door Zwitserland reis word ik elke keer overvallen door een Märklin trein gevoel, de miniatuur spoorwegbaan. De heuvels, bergen, het groene gras en de verzorgde huisjes… zo fascinerend om te zien. Hetzelfde gevoel overkomt mij ook wanneer ik naar antieke diorama’s (kijkkastjes) kijk. De wereld is ook hier nagebootst in miniatuur, achter glas en bij voorkeur in perspectief.

De bekendste kijkkastjes zijn van de familie Bavelaar uit Leiden. Vader en zoon Bavelaar hadden een gerenommeerd atelier.
De vader, Cornelis Bavelaar (1747-1830) was van huis uit beeldhouwer maar door de tanende financiële markt in die tijd waren er weinig opdrachten. Hij boorde daarom een nieuwe markt aan: hoogkwalitatieve kijkkastjes. Zij produceerden met groot succes een serieproduct. Nog steeds zijn deze bavelaars, zoals ze genoemd worden, een collectors item.

WOELIGE ZEE

Als taxateur moet ik op de hoogte zijn van al deze de niche markten en zo kwam ik laatst bij de boeiende collectie van Toon van Leest in Utrecht. Van huis uit is Van Leest een praktiserend tandarts die zich daarnaast bezighoudt met medisch, technisch en nautisch antiek. Ik kijk altijd mijn ogen uit bij het zien van alle curiositeiten en schaalmodellen! Zo bijzonder om bij elkaar te zien.

Hij toonde mij drie prachtige exemplaren nautische diorama’s, gesigneerd S. Verhoeff. Het gaat hier om Simon Verhoeff uit Hillegersberg, actief in de tweede helft van de 18e eeuw, een vroege meester dus. De drie kijkkastjes laten schepen op woelige zee zien. Een specialist op dit gebied noemde dit ook wel ‘hoerige’ golven, naar de ruche rokken van dames van lichte zeden. De voorstellingen zijn zeer verfijnd uitgevoerd en vrijwel intact. Voor dit type vroege diorama’s is de conditie excellent te noemen. Een zeldzame vondst.

Kijkdozen en het spelen met perspectief zijn nog steeds in de mode. De moderne Reversed Perspective kijkdozen van de kunstenaar Patrick Hughes (1939) in Londen bewijzen dat nog maar eens. In deze optische illusie komt het driedimensionale vlak in de vorm van afgeknotte piramides juist naar voren, waarbij de delen van de afbeelding die het verst lijken fysiek het dichtstbij zijn. Deze sculptuurachtige schilderingen bedriegen als het ware de hersenen. Deze illusie blijkt niet bewust het doel te zijn van deze kunstvorm, maar gaat wel over onze waarneming en het onderbewustzijn. Zijn kunst is internationaal gevraagd en is te vinden in Galeries in Londen en Parijs. Ik kom dit type kijkdozen ook regelmatig tegen bij taxaties.

DIGITALE ILLUSIE

Vanuit kunsthistorisch perspectief is er de eeuwige strijd tussen diorama’s en panorama’s, nijverheid en kunst. Is een cirkelvormig panorama zoals het Panorama Mesdag in Den Haag, ook een illusie van de werkelijkheid, belangrijker dan een diorama? En wat is dan kunst? En wat is dan kunstnijverheid? Overigens, lijkt deze grens langzaam aan het opschuiven en minder van belang dan een aantal jaren geleden.

Sowieso verandert onze perceptie langzaam met de opkomst van Virtual Reality. Het bouwen van digitale landschappen borduurt ook voort op simulaties van onze omgeving. De kijker wordt in een kunstmatige omgeving gedompeld. Ik sprak laatst met een IT-specialist die zich bezighoudt met de 3D-scan voor het documenteren van kunstobjecten, een prachtig instrument voor musea en onderzoekers. Hij was ervan overtuigd dat we binnen afzienbare tijd een 3D bril gaan dragen. Ik kan het me zelf nog niet helemaal voorstellen maar blijkbaar kun je dan je eigen leefomgeving creëren. Zo hangt er dan opeens een schilderij van Van Gogh of een Monet in je huis. Je kunt je hele huis met digitale kunst volhangen.

Ik houd het voorlopig maar bij de diorama’s, die ik met veel plezier bekijk. Ik waardeer de liefdevol en zorgvuldig gemaakte voorstellingen, van werkelijk prachtige kwaliteit. Om met de woorden van dentiquaire (hij is zowel praktiserend tandarts als antiquair) Toon van Leest te spreken: “Ze hebben de ‘tand des tijds’ goed doorstaan”.

Edel van Utenhove is oprichter van Noble House Valuation, onafhankelijk taxatie- en adviesbureau voor kunst, antiek en inboedel. Sinds 2008 biedt ze taxaties aan voor verzekering, successie of onderlinge verdeling. Tevens geeft ze advies bij aan- en verkoop van kunst en antiek.

Categorieën
2022 Columns

Column Kunst & Keuring — Wat zit er in een tas?

De laatste jaren krijg ik als taxateur steeds vaker de vraag om tassen te waarderen. Dat klinkt misschien gek, maar de handtas is in de afgelopen decennia uitgegroeid tot een echt collectors item. En zeker bij exclusieve exemplaren van de grote modemerken kan de waarde aardig oplopen.

Het begint eigenlijk allemaal met de uitvinding van het spoor in de 19e eeuw. Een uitvinding die immense veranderingen bracht in de samenleving. Steden werden met elkaar verbonden en mensen konden gaan reizen. De industrialisatie kwam in een sneltreinvaart op gang. Schilders gingen reizen en, mede dankzij de uitvinding van verftubes, de natuur in om te gaan schilderen. Het licht dat zij hiermee creëerden in hun werken leidde tot het impressionisme.

Dankzij het spoorwegnet konden ook vrouwen reizen en hun horizon verbreden. De kleine zijden tasjes of kralen reticuultjes, een voortvloeisel uit de 18e eeuw, waren niet erg praktisch voor dergelijke ondernemingen en zo ontstonden de eerste leren tassen met metalen frames. Louis Vuitton, opgericht in 1854, is hier een prachtig voorbeeld van. Zadel- en tuigmaker Hermès volgde al spoedig eind 19e eeuw en ook hij ging over tot het maken van leren tassen en aanverwante luxegoederen. Tijdens de Roaring Twenties kwamen de gerenommeerde juweliers zoals Cartier in beeld, die zich richten op de kleine luxe avondtasjes, versierd met goud en edelstenen. De avondtasjes werden gedragen als een Franse baguette, onder de arm.

IT BAG

In de 20e eeuw groeide de tassencultus gestaag door. Iconen zoals de Kelly Bag en de Birkin Bag van Hermès werden geboren. Het is maar de vraag of deze tassen zo tot de verbeelding zouden blijven spreken zonder de associatie met de wereldsterren waar ze naar genoemd zijn. De Kelly Bag werd geboren in de jaren 30 als Petit Sac pour Dames en is wereldberoemd geworden door Grace Kelly in 1956 tijdens haar huwelijk met Rainier III. En wat te denken van de Jacky Bag van Gucci, gedragen door Jacky O. En de Lady Dior tas van Princess Diana. Of de 2.55 tas van Chanel (uit februari 1955, what’s in a name), met het klassieke uiterlijk van doorgestikt ruitvormig leer geïnspireerd op de zadeldekens van jockeys. Deze tas was tevens het eerste model met een lang verstelbaar hengsel, omdat Coco Chanel haar handen vrij wilde houden.

Vanaf de jaren 90 krijgen handtassen een cultstatus en spreken we van It Bags wanneer er een wachtlijst ontstaat en de tas alleen gekocht kan worden door de happy few. Exclusiviteit versus kwantiteit. De prijzen voor tassen zijn intussen ontzettend gestegen en, wat veel mensen zich niet realiseren: er staat soms voor tonnen in kledingkasten. Behalve voor de verzekering wordt mijn taxatie ook wel eens gebruikt bij het reizen.

De dames met hun prachtige handtas worden vaak staande gehouden op vliegvelden en dan moeten ze kunnen aantonen dat de tas hun eigendom is, de juiste papieren heeft en niet aangegeven hoeft te worden. Een heel gedoe dus!

Hetzelfde fenomeen als bij horloges doet zich voor: door schaarste liggen de bedragen van sommige modellen op de secundary market al meteen veel hoger. Zeker wanneer er krokodillenleer of python in is verwerkt. Een Cites-vergunning (Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora) is dan vereist.

Ook veilinghuizen zijn op de trend ingesprongen. Sotheby’s, Christie’s, Bonhams en ook Catawiki wijden hele veilingen aan tassen en de bedragen lopen enorm op. Fascinerend om te zien hoe de prijzen van de ontwerpen van de onlangs overleden Virgil Abloh van Louis Vuitton omhoogschieten. Speculaties zijn aan de orde van de dag en er wordt flink geïnvesteerd. De prijzen stijgen elk jaar sterk en tassen zijn een lucratieve business geworden.

Vanwege de gecreëerde schaarste – zo kun je maar tweemaal per jaar een handtas bij Hermès bestellen – kan het interessant zijn om op een veiling te kopen waar een uitgebreid aanbod is. Ook Personal Bag Shoppers (!) spelen hier handig op in.

MARMELADE

Voor mij als taxateur is deze discipline een nieuwe tak van sport in deze groeiende markt. Het checken van de authenticiteit is van groot belang. Gelukkig is er zeker enige kennis in Nederland, ook bij de overheid waar goed en vals getoetst wordt. Dat helpt mij om inzicht te krijgen op de details waar je op moet letten. Stiksel, vergulding, tasnummers, alles speelt een rol. Zelfs het gebruik van een UV-lamp kan onontbeerlijk zijn. Sommige vervalsingen zijn echter zeer geraffineerd en het blijft dus altijd opletten.
Voorlopig zie ik deze trend nog wel even doorgaan want de tassen worden steeds weer in een nieuw jasje gestoken en opnieuw gelanceerd. Zelfs de onlangs overleden Queen Elizabeth had een guilty pleasure met haar handtas. Steevast droeg ze een handtas van het Engelse merk Launer. Er werd eindeloos over gespeculeerd wat ze daar toch in zou dragen. Tijdens haar jubileumviering gaf ze daar antwoord op in een filmpje met Beertje Paddington. Ze haalde er een marmelade sandwich uit. Hilarious!

Edel van Utenhove is oprichter van Noble House Valuation, onafhankelijk taxatie- en adviesbureau voor kunst, antiek en inboedel. Sinds 2008 biedt ze taxaties aan voor verzekering, successie of onderlinge verdeling. Tevens geeft ze advies bij aan- en verkoop van kunst en antiek.

Meer lezen? Bestel een losse editie of haal hem in de winkel.

Categorieën
2022 Columns

Zilver gespot in Column Kunst & Keuring

Wij Nederlanders zijn een nijver volkje en wij staan wereldwijd bekend om onze grote artistieke bijdrage op het gebied van de schilderkunst. Echter onze kunstzinnige begaafdheid reikt een stuk verder dan dat. Wat te denken van ons prachtige Hollandse zilver? Hollands glorie op zijn best en enigszins onderbelicht in mijn optiek. In iedere taxatie kom ik wel een stukje zilver tegen. Meestal van generatie op generatie doorgegeven. Liggend in een kluis gewikkeld in plastic tasjes of fleurige Arbeid Adelt hoesjes, of prachtige feestelijke uitstallingen op tafels of in vitrinekasten.
Ik vang soms gemopper op over het poetsen, maar niemand kan ontkennen dat een prachtig stuk gepoetst zilver de feestvreugde verhoogt. Het is dan ook beslist een onderdeel van onze cultuur.
Nederlands zilver staat internationaal hoog aangeschreven. De ingetogen vormgeving en de ietwat sobere doorvoering van de stijlen en ornamentiek, maken ons zilver door de eeuwen heen aantrekkelijk. De kwaliteitsnorm van de gildes was strikt en daardoor is de kwaliteit zeer hoog. De marktwaarde blijft, uiteraard met hier en daar lichte fluctuaties, stabiel. We hebben relatief veel geproduceerd en in tegenstelling tot de landen om ons heen ook minder ingesmolten voor een oorlogskas of andere benodigde reserves. Ons politiek tolerante klimaat heeft ook een positieve rol gespeeld. Veel ‘expats’ zoals we ze tegenwoordig zouden noemen, werden in de 17e en 18e eeuw warm ontvangen en zij voelden zich thuis in onze maatschappij. Die intellectuele toevoer van kennis en uitwisseling bracht onze samenleving op een hoger plan en had een positieve invloed op de kwaliteit van het Nederlandse zilver.

ZWARTE THEEPOT

Ik werd begin dit jaar gevraagd om mondeling taxatie advies te geven. Ik werd ontvangen door een dame (in de negentig) en haar twee kinderen. Hoewel mevrouw in goede gezondheid verkeerde, wilde zij dat de kinderen goed voorbereid zouden zijn wanneer ze er niet meer zou zijn. Het meeste antiek bestond uit gedateerde eikenhouten meubelen, wat grafiek, porselein en een paar aardige schilderijen. Toen ik mijn bezoek aan het afronden was vroeg ik of zij ook nog zilver had. De dame knikte licht afkeurend en liet weten dat ze een hekel aan poetsen had. Er schoot haar te binnen dat ze nog een lelijk zwart theepotje had maar nu ik er toch was kon ik er wel een blik op werpen. Ik kreeg een klein bachelor theepotje in de hand gedrukt. Werkelijk helemaal zwart, van onder tot boven geoxideerd en in geen vijftig jaar gepoetst. Ik heb werkelijk zelden zo’n zwarte theepot gezien!
De keuren zagen er mooi geslagen uit en toen ik goed keek zag ik het meesterteken van de bekende Amsterdamse zilversmid Johannes Schiotling (1730-1799) staan. Mijn hart sloeg over en ik liet hen weten dat deze zilversmid tot het topsegment behoorde. Zijn werken staan onder meer in het Rijksmuseum. Ik adviseerde hen, wanneer ze het niet meer wilden houden, een gerenommeerde zilverexpert te raadplegen. Immers zo’n object dient met aandacht en zorg gekoesterd te worden. Ze waren uiteraard behoorlijk verrast en ik was blij dat ze zo open waren om mijn advies ter harte te nemen. Ze besloten toch een poetsbeurt te wagen. Trouvailles bestaan nog steeds.

ZILVER ALS BALSEM VOOR DE ZIEL

Zilver blijkt door de jaren heen een goede investering te zijn maar het is van belang om te weten waarin en waarom je investeert. Net als bij alle andere kunstvormen moet je het kopen omdat je het mooi vindt. Cruciaal is om zeker bij importante stukken zilver een expert op dit gebied in de arm te nemen. Hij kan het kaf van het koren scheiden. Een mooi stuk zilver scoren via internet is een moeilijke opgave en is beslist niet voor iedereen weggelegd. Goede kennis en de juiste zilverboeken zijn hiervoor onontbeerlijk.

Door onze reislust, koopmansverbindingen en immigratie telt Nederland ook op internationaal gebied mee. Nederlands zilver wordt over de hele wereld verzameld. Kwaliteit loont immers altijd! Nederlanders hebben stiekem een emotionele band met zilver en wij zijn trots zijn op ons cultuurgoed. Ik sluit mij graag aan bij de woorden van Opa Sik, de grootvader van zilverexpert Jacob J. Roosjen bij wie ik ooit deelnam aan zijn zilverklasje (georganiseerd door de Federatie TMV), die op zijn beurt weer de woorden van zijn grootvader de dirigent Anton Tierie citeerde: ‘Op een sinaasappelkistje kun je zitten maar je hebt kunst nodig om vervolgens te genieten’. Mooi zilver is een balsem voor de ziel, genieten dus!

Op de hoogte blijven van de ontdekkingen van Edel van Utenhove? Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief!

Categorieën
2022 Columns

Column Kunst & Keuring: schetsboek van Nieuw Amelisweerd

Soms komen er van die prachtige onverwachte trouvailles op je pad! Bij het helpen opruimen van een inboedel liep ik langs de boekenkast. Naast de overwegend moderne boeken zoals De eeuw van mijn vader van Geert Mak stond een rijtje antieke boeken met prachtig leren kaft. De gangbare werken van Cats en Couperus met daarnaast antieke bijbels. Maar daar tussenin stond een wat onaanzienlijk smal boekje met een papieren kaft, versierd met oude stempeltechniek. Groot was de verrassing toen ik het opensloeg. De meest charmante tekeningen kwamen mij tegemoet. Het bleek een persoonlijk schetsboekje te zijn, opgetekend door een van de bewoners van een buitenplaats bij Utrecht: Nieuw Amelisweerd. Het boekje bevat ruim 53, enigszins naïeve kleurtekeningen uit het dagelijks leven op Nieuw Amelisweerd rond 1800.

BUITENLEVEN EN KERMIS

Behalve tekeningen rondom het huis van Nieuw Amelisweerd en de tuin met kassen komen ook Utrechtse taferelen terug zoals de kermis op het Vredenburg of het schaatsen langs de Utrechtse stadsmuren, die toen nog overeind stonden. De voorstellingen geven een prachtig inkijkje in het land- en stadsleven.

Hoewel de artistieke waarde te verwaarlozen valt, is de culturele waarde van dit soort boekjes des te groter. Eigenlijk kan het gezien worden als een deel van het Nederlandse erfgoed. Een bevroren social media account van 1800 maar dan zonder selfies. De aquarel van het huis Nieuw Amelisweerd laat zien hoe de paardenkoets komt voorrijden en wordt opgewacht door een vioolspeler. Twee bovenramen staan open en een man en een vrouw kijken naar buiten. Het gaat er uitermate gemoedelijk aan toe. Mijn nieuwsgierigheid was gewekt en toen ik laatst een wandeling maakte bij Nieuw Amelisweerd kon ik het niet nalaten de tekeningen te vergelijken met de actuele staat van het huis. De architectuur is grotendeels onveranderd gebleven. De entree is daarentegen in de 19e eeuw aangepast maar nog steeds herkenbaar.

Het stadsleven ging er een stuk turbulenter aan toe, zoals te zien bij de kermis op het Vredenburg. Een bonte melange van zittende, pijp rokende heren met daarnaast acrobaten op een kleedje. Boven uit het raam kijken nog wat dames en heren mee. De kledij verraadt Franse invloeden. Franse steekhoeden en de lange jasjes met koperen knopen maken onderdeel uit van het straatbeeld. En wat te denken van de wilde beesten die als attractie te zien waren, zoals de menagerie van Antonio Alpi. Er valt veel te zien en je geniet van het vermaak.

Bijzonder, Lodewijk Bonaparte kocht een paar jaar later Oud en Nieuw Amelisweerd met het idee er een grootse residentie van te maken, met dierentuin en al. De menagerie had hij reeds gekocht op bovenstaande kermis!

HISTORISCHE WAARDE

Meestal is een taxateur alleen bezig met de commerciële kant en belangen van kunstobjecten. Hoe vertaalt het object zich in de markt met betrekking tot vraag en aanbod? Hoe zijn de veilingopbrengsten? Wat zijn de vraagprijzen in de kunsthandel? Bij een dergelijk schetsboekje is dat ook aan de orde maar eigenlijk is het erfgoed en de historische waarde van zo’n object meer doorslaggevend voor de waardebepaling. De behouden conservering, de frisse kleuren en het ensemble van de tekeningen maakt het geheel zo aantrekkelijk. Daarbij is het schetsboekje tijdloos en minder aan mode onderhevig dan bijvoorbeeld een schilderij.

Misschien is het ongegeneerd voyeurisme in andermans leven en in een andere tijd stiekem ook interessant. Het voorgaande verklaart wellicht ook het succes van de bekende Nederlandse poppenhuizen. Dit genre blijft populair en recent is Haarlem ook erfgoed rijker met de komst van het Miniatuurhuis van het Peter Teylers Huis. Minutieus is alles nagebouwd, van stucwerk, schilderijen tot meubels. Ongegeneerd kunnen we ons vergapen aan alle rijkdom en schoonheid. Als in een tijdscapsule reizen we terug naar ruim honderdvijftig jaar geleden. Heel dichtbij en toch ook weer ver weg. Overigens zijn dergelijke stukken uitermate kostbaar om te maken. Er komt immers veel vakwerk en materiaalkennis bij kijken.

Het charmante schetsboekje blijft voorlopig in de familie. Het zal worden bewaard voor de volgende generatie. Wellicht kan het boekje nog een rol spelen voor kennis over de Franse tijd in Utrecht. Musea spelen hierbij een cruciale rol. Context, kaders en tijdsgeest moeten goed worden overgedragen om alles in het juiste perspectief te kunnen zien. Wanneer kennis over het verleden wegebt kan erfgoed ook niet goed meer gewaardeerd worden. Want wie weet nog dat de Kozakken Napoleon van het Neude verdreven?

Meer columns lezen? Bestel dan hier de losse editie! Wil je op de hoogte blijven van alle ontwikkelingen op het gebied van kunst? Meld je dan aan voor de nieuwsbrief of abonneer je op Tableau Magazine.

Categorieën
2021 Columns

Column Kunst & Keuring: Caravaggio als inspiratie

Afgelopen zomer kocht een van mijn relaties, geïnspireerd door een moderne variant van de Grand Tour, in Florence een prachtige 18e-eeuwse kopie van Judith en Holofernes van de schilder Christofano Allori. Het origineel van Caravaggio hangt in Palazzo Pitti. Een expressieve voorstelling met ingetogen bruutheid en prachtig rijke Florentijnse stoffen met chiaroscuro werking.

INVLOED VAN CARAVAGGIO

Net als bij vele anderen in deze gekke opgesloten tijd, was zijn oog erop gevallen tijdens een virtueel bezoek aan een veiling van een gerenommeerd internationaal opererend veilinghuis in Los Angeles. Hij vroeg mijn visie en ik adviseerde hem een conditierapport op te vragen. Het zag er allemaal goed uit, hier en daar wat craquelé maar dat hoort erbij en mijn relatie besloot een schriftelijk bod te wagen. De vreugde was groot toen het hem inderdaad was toebedeeld. Het kunstwerk werd in een 140 kilo zware kist gestopt en over de oceaan getransporteerd om uiteindelijk op zijn grindpad te worden afgezet. Zo’n ontzettend spannend moment wanneer de kist dan open gaat… Zou het heel zijn? Heb ik wel een goede koop gedaan? Gelukkig was het mooier dan verwacht, mede vanwege de prachtige houtgesneden vergulde lijst die eromheen zat. Daardoor was het opeens wel te groot geworden voor de zitkamer, maar het vond zijn plek in een mooi kantoor.

Als kunstliefhebber word ik daar heel erg gelukkig van. Hoewel het geen originele werken zijn, zijn dit soort barokke Caravaggesque kopieën prachtige conversation pieces. Wanneer je ernaar zoekt dan vind je het niet. Eigenlijk vind ik dergelijke werken ondergewaardeerd. De invloed van Caravaggio is duidelijk terug te zien. Het spanningsveld van bruutheid en schoonheid is fascinerend. Dat hij in zijn leven ook nog een moord pleegde en lange tijd op de vlucht was maakt hem tot een bizarre en complexe persoonlijkheid. Zijn morele kompas en normen en waarden verdienen beslist niet de schoonheidsprijs, maar het maakt hem als kunstenaar zo ontzettend intrigerend.

STAR WARS

De handel en wandel van Caravaggio overpeinzend realiseer ik mij dat de beroepsgroep van taxateurs zich deze vrijheden niet kan permitteren. Ethiek en gedragsregels staan bij onze beroepsorganisaties bovenaan. En dat is maar goed ook. Transparantie is meer en meer gevraagd. Je moet jezelf voortdurend vragen blijven stellen over hoe te handelen en of dat correct is voor alle betrokkenen. Dat houdt ook in dat je goed je grenzen moet bewaken naar opdrachtgevers toe en ervoor moet waken dat je je niet voor een karretje laat spannen. Dat klinkt logisch en toch is dat in de praktijk soms best lastig.

Als algemeen taxateur bedien je een brede range van objecten variërend van erfgoed objecten van de slavernij en antieke tegelkachels tot schilderijen, bronzen sculpturen en Objets d’Arts. U begrijpt het al. De belangen kunnen zeer uiteenlopen. Laatst had ik in een verzekeringstaxatie een mechanisch Star Wars object, blijkbaar een collectors item. De eigenaar had geen verdere achtergrondinformatie. Een bevriende kunstkenner had hem laten weten dat het toch wel een kleine auto waard was, maar wilde dit niet schriftelijk onderbouwen. Dan moet ik mijn opdrachtgever teleurstellen want dan ga ik het niet klakkeloos opnemen in de taxatie. Gelukkig hebben we samen een goede en passende oplossing gevonden en begreep mijn opdrachtgever dat een deugdelijke onderbouwing noodzakelijk is. Omdat het uiteindelijk altijd om geld gaat, moet alles echt helder en duidelijk zijn, alleen goede intenties zijn niet voldoende.

Kortom, er zijn veel verhalen van hoe het niet hoort. Objecten die na twintig jaar opeens weer op de kunstmarkt komen, zogenaamd gevonden bij het grofvuil, het gebeurt echt! Ook een verzoek voor een taxatie voor Russische Avantgardistische kunst sla ik graag af. Wel spannend natuurlijk maar ik houd me er toch liever verre van. Zoals ook de taxatie op een plek waar regelmatig brand was uitgebroken… het taxatierapport krijgt dan toch echt een andere lading.

Wij kunnen de kunstenaar en bandiet Caravaggio dankbaar zijn. Hij heeft velen geïnspireerd om kunstgeschiedenis te studeren of om in de kunstwereld werkzaam te zijn. Tijdens een introductie college in Florence over Caravaggio wist ik het in ieder geval zeker: dit gaat het worden! De ethisch filosofische nevenwerking is een mooie bijvangst.

Edel van Utenhove is oprichter van Noble House Valuation, onafhankelijk taxatie- en adviesbureau voor kunst, antiek en inboedel. Sinds 2008 biedt ze taxaties aan voor verzekering, successie of onderlinge verdeling. Tevens geeft ze advies bij aan- en verkoop van kunst en antiek. www.noblehousevaluation.com

Wil u op de hoogte blijven van alle ontwikkelingen op het gebied van kunst en taxatie? Meld je dan aan voor de nieuwsbrief of abonneer je op Tableau Magazine.

Nieuwsgierig naar andere mooie artikelen in de mei editie van Tableau Magazine? Bestel hier de losse editie!