Auteur: Jeroen Junte

‘Onze grootste inspiratie is de natuur. Dat kan ook iets kleins zijn, de manier waarop een bloem zich langzaam opent in het zonlicht bijvoorbeeld. Zo mooi en vanzelfsprekend. Dat is in zekere zin meer hightech dan wat wij mensen kunnen bedenken en maken. Daar zouden we meer respect voor moeten hebben’, zegt Lonneke Gordijn (1980). Met Ralph Nauta (1978) vormt zij het kunstenaarsduo Drift.

Tegelijkertijd maakt Drift gebruik van geavanceerde technologie als algoritmes, augmented reality en complexe mechanica. Nauta: ‘Wij gebruiken deze menselijke techniek om onze relatie met de natuur te verbeelden. Dat doen wij door natuurwetten als zwaartekracht, luchtweerstand of licht en schaduw te tarten. Dat een betonblok zweeft of dat een drone organisch kan bewegen als een vogel. Zo willen we laten zien dat techniek bijna net zo bijzonder en poëtisch kan zijn als de natuur. Maar bijna dus.’

CHOREOGRAFIE VAN WIND

Door de innovatieve technologie is de ontwikkeling van
deze sciencefictionachtige installaties een tijdrovend proces. ‘We willen altijd iets wat technisch niet kan. Soms vragen we ons af: waarom dóen we dit? Maar als het makkelijk was, dan had iemand anders het waarschijnlijk al gedaan.’ Als voorbeeld noemt Nauta het idee om een dansende vogelzwerm te verbeelden. Die zoektocht begint in 2011 met de lancering van Flylight, dat bestaat uit honderden glazen buizen die in een sierlijke krul aan het plafond hangen. In elke buis zit een lamp; de draden waaraan ze hangen zijn tevens stroomtoevoer. ‘Met een zelfgeschreven computerprogramma verplaatst het licht zich als een vogelzwerm door de glazen buizen.’

Dit idee wordt in 2017 naar een hoger plan getild met Franchise Freedom, een performance tijdens de Miami-editie van Art Basel waarbij driehonderd lichtgevende drones op het strand als een vogelzwerm in de lucht bewegen. De drones worden door een algoritme aangestuurd om met elkaar mee te zwenken. Daarbij wordt de lichtintensiteit en de kleur van de individuele drones beïnvloed door de onderlinge afstand, wat de dichtheid van de zwerm weergeeft. ‘Drones worden meestal gebruikt als oorlogstuig maar bij ons wordt het poëzie’, aldus Nauta. Een zwerm vogels is de inspiratie, maar de vragen die Drift wil oproepen zijn existentieel. ‘Dit werk symboliseert de spanning tussen individuele vrijheid en de veiligheid van de groep.’
Bij een solo-expositie van Drift in 2021 in The Shed, een nieuw en ambitieus kunstcentrum in downtown Manhattan, lanceerde Drift Coded Coincidence, een andere verbeelding van kunst die zich vrij door een ruimte kan bewegen. Dit keer zijn dwarrelende boomzaadjes de inspiratie. Propjes van textiel zijn voorzien van een ledlichtje. Om gewicht te besparen worden de lampjes aangelicht door elektrogolven, wat op zich al een tour de force was. Deze lichtgevende propjes worden vervolgens met vijftig ventilatoren op een choreografie van wind door een arena geblazen. ‘Een verschil met de eerdere werken is dat nu toeval is toegelaten’, zegt Gordijn. ‘Waardoor het ook een andere lading krijgt. Coded Coincidence gaat over de noodzaak nieuwe onbekende ruimtes te betreden. Over de drang van de mens om te reizen, net als boomzaadjes. Dat reizen staat niet alleen voor vooruitgang en ontwikkeling, maar ook voor het overleven van de soort, of dat nou een boom of de mens is.’

BALLERINA’S

Gordijn en Nauta studeren in 2005 af aan de Design Academy Eindhoven. Hun eerdere werken stralen het gretige enthousiasme uit van ontwerpende makers. Het duo – toen werkend als Studio Drift – maakt Shylight (2012), lampen die op en neer dansen aan het plafond, waarbij de kap van zijde opbolt als de tutu van een ballerina. De lampen hangen onder meer in het Rijksmuseum en het Victoria & Albert Museum in Londen. Maar ze realiseren ook The Obsidian Project (2014), een bijna wetenschappelijke studie naar toepassingen van het residu in de afvalverwerking. Van dit ‘afval van het afval’ maken ze een zwart-glanzende spiegel. ‘Zodat we als naar onszelf kijken ook naar ons afval kijken. Nog steeds een fascinerend project waar we graag verder aan zouden werken. Maar het sluit niet meer aan bij waar we nu mee bezig zijn’, aldus Gordijn.
Van dit soort doorwrochte gebruiksvoorwerpen is de aandacht van Drift verschoven naar grootse installaties waar je niet alleen naar kunt kijken maar die je moet ondergaan. ‘Maar’, verzekert Gordijn, ‘dat is altijd ons doel geweest.’

De Shylight bijvoorbeeld is niet ontworpen als een enkele lamp maar als een installatie waarbij er vijftig tegelijk bewegen op een speciaal gecomponeerd muziekstuk. Het heeft uiteindelijk meer dan vijf jaar geduurd om dat te realiseren.’ Nauta: ‘Wij hebben als designers meer dan tien jaar moeten vechten voor een eigen plek in de kunstwereld. Zeker aan het begin kostte het veel tijd om mensen te overtuigen van wat we willen en kunnen.’
Vanzelfsprekend volgt Drift nieuwe technologie op de voet. Daarom experimenteert het duo nu met NFT’s, waarbij een digitaal kunstwerk wordt verkocht met cryptovaluta. Een NFT is dan feitelijk het digitale eigendomsbewijs van het kunstwerk. Het werk Block Universe is een combinatie van een digitale animatie én een fysiek object. Een lichtgevend sculptuur hangt aan de muur en symboliseert de zon, vertelt Gordijn. Het digitale werk is een augmented reality van een sterrenstelsel met vierkante planeten, waaronder ook onze aarde, die om deze zon draaien. Als een tablet voor het muurobject wordt gehouden, worden de draaiende planeten zichtbaar. ‘Als je de NFT koopt, dan hoort dat fysieke kunstwerk aan de muur erbij. Wij gebruiken deze technologie als een brug tussen de digitale en de materiële wereld.’

PAARDENBLOEMEN

In de efficiënte werkplaats van Drift in een industrieloods in Amsterdam-Noord werken ontwerpers, ingenieurs en softwareontwikkelaars aan tientallen projecten tegelijk. Voor Fragile Future (2007), een van de eerste en meest verkochte ontwerpen van Drift, is zelfs een aparte productie-unit ingericht, waar drie mensen als een monnikenwerk de paardenbloempluizen op een geometrische constructie van ledlampjes bevestigen. Gordijn: ‘Wij werken niet met subsidies. Verkoop van ons werk is essentieel om nieuwe projecten te kunnen opstarten. Ook werken we in de ontwikkelfase nauw samen met tech-bedrijven voor…’ Nauta onderbreekt: ‘Maar ons werk ontstaat nooit vanuit een gedachte dat mensen het moeten kunnen kopen. Daarom zoeken wij voortdurend naar een manier om zo veel mogelijk mensen met ons werk te laten kennismaken. Dat kan in een museum maar ook op internet. Al kan dat laatste natuurlijk nooit tippen aan de fysieke ervaring.’

Het Drift-team schommelt tussen de veertig en zestig werknemers, al naar gelang er een grote deadline is. Gordijn: ‘Vorig jaar stonden er meer dan zeventig op de payroll in de voorbereiding van de gelijktijdige expo’s in The Shed en Pace Gallery in New York en de lancering van onze eerste NFT op de Art Basel/Design Miami.’ Hoe beïnvloedt zo’n uitdijend team hun werk? ‘Niet’, zeggen beiden tegelijk. ‘Behalve dat wij daardoor nu beter in staat zijn om onze complexe ideeën te realiseren.’ Daarbij, voor de dagelijkse gang van zaken is een managing director aangesteld.
Ook de onderlinge werkrelatie tussen Nauta en Gordijn is veranderd. Zo waren ze in 2007 nog een liefdespaar, nu niet meer. ‘Drift is inmiddels veel groter dan wij tweeën. Toen moesten wij het met alles eens zijn. Dat hoeft niet meer.

Verder lezen? Bestel dan hier de losse editie!

‘Wat is eigenlijk jouw favoriete gereedschap hier in de werkplaats’, vraagt ontwerper Joost van Bleiswijk (1976) aan Kiki van Eijk (1978), eveneens ontwerper én ook zijn levenspartner. Na een lange denkpauze antwoord zij: ‘Mijn tekenpotlood en schetsboek.’

Haar lievelingsplek in de werkplaats is boven, afgezonderd op het buitenterras. ‘Daar kan ik urenlang tekenen.’ Zijn antwoord op haar wedervraag duurt niet lang. ‘Momenteel ben ik helemaal in de ban van de plasmasnijder. Dus werk ik vaak daar’, zegt hij met een knik naar een hoek van de werkplaats waar een hoog snerpend geluid vandaan komt.
De werkplaats is de spil in de designwereld van Joost van Bleiswijk en Kiki van Eijk. Daarvoor hebben ze eigenhandig een oude loods omgebouwd tot een twaalf meter hoge werkplaats in Eindhoven met onder meer een hoek voor metaalbewerking, grote timmertafels, stellingkasten, gipsen mallen en een kleioven en een lange werktafel met stoffen en garens. Een ambachtelijke fabriek lijkt het wel. Boven bevinden zich ook nog de eigen showroom en werktafels met computers. En dus dat verstilde tekenhoekje. Duidelijk, hier wordt alles zelf ontworpen én gemaakt. ‘Onze ontwerpen hebben weliswaar een luxe uitstraling maar ze zijn in het stof en de verfdampen gemaakt.’

DE HAND VAN DE MAKER

Eensgezind vertellen ze over hun gedeelde ontwerppraktijk, aan een monumentale eettafel met een spierwit metalen blad op een frame dat bestaat uit een honderden kleine metalen stokjes die minutieus aan elkaar zijn gelast – alsof een mikado- spel vlak voordat het neervalt in de lucht blijft hangen. Een ontwerp van hem. Want ze hebben ze allebei een eigen loopbaan, die zich ongeveer in hetzelfde tempo ontwikkelt. Zo hebben ze dit jaar tegelijkertijd een solotentoonstelling in een vooraanstaand Nederlands museum; Van Bleiswijk in het Centraal Museum en Van Eijk in het Textielmuseum.

Met een team van zeven vaste medewerkers – sommige al meer dan tien jaar – vervaardigt het designerduo sierlijk glaswerk en porselein maar ook stoere kasten van dik eikenhout en grillige lampen van gevlochten ijzerwerk. Stoelen, beddengoed, klokken, vazen; je zou er een compleet huis mee kunnen inrichten. Maar ze zijn niet van de massaproducten. ‘Die zijn er immers al genoeg. Wij ontwerpen producten die zich onderscheiden van alle andere doordat ze met liefde, toewijding en vakmanschap zijn vervaardigd’, zegt Kiki. ‘Heel persoonlijke producten ook, waarin je de hand van de maker kunt zien’, vult Joost aan.

Ieder op een eigen manier verheffen ze alledaagse gebruiksvoorwerpen tot artistieke conversation pieces met ambachtelijke precisie en onderzoekende concepten. Een vier meter hoge kast maken zonder lijm of schroeven te gebruiken bijvoorbeeld – de No Screw No Glue van hem. Of haar Soft Clock, een klassieke staande klok die verrast, omdat hij van zacht textiel lijkt maar is geboetseerd uit aardewerk. Deze pronkstukken worden geëxposeerd op toonaangevende beurzen als Art Basel/Design Miami en in verschillende internationale galeries, waaronder, Rademakers Gallery in Amsterdam en Spazio Nobile in Brussel.

Zo verwant is hun werk dat als je een van hun namen googelt, je automatisch wordt doorgelinkt naar de gezamenlijke website Kikiandjoost.com. Het voelt ook logisch om alleen de voornaam te gebruiken. Ze zijn er bekend genoeg voor. Daarbij, ze delen niet alleen een gezamenlijke werkplaats, maar ook twee kinderen en een verbouwde woonboerderij. En dan is er ook nog die nieuwe studierichting Thinking hands die ze hebben opgezet aan de Design Academy in Eindhoven, waar ze beiden in 2001 afstudeerden.

GROTE GEBAREN

Maar waar de buitenwereld vooral overeenkomsten ziet, is het ontwerpende stel zich vooral bewust van de verschillen. ‘Doordat we ook samenleven zie je dezelfde films en tentoonstellingen, bezoek je dezelfde landen en daar heb je het dan ook vaak over. Maar Kiki verwerkt die inspiratie op een compleet andere manier dan ik.’ Inderdaad, beaamt zij. ‘Mijn werk heeft meer verfijning en detail, met een heel divers kleurpalet, waar jij juist geen of alleen primaire kleuren gebruikt. Maar vooral: mijn werk is zeer tactiel. Je moet het willen aanraken, strelen soms zelfs. Dat zal niet zo snel gaan met zo’n stalen constructie van jou. Jij bent van het grote gebaar.’ Joost, lachend: ‘Ik zou graag nóg zwaardere machines hebben hier. Zo’n ouderwetse ijzerwals bijvoorbeeld. Ik hou van die brute kracht. Als wij allebei met karton werken, dan ga ik scheuren en gaat Kiki heel fijn knippen.’

Dit verschil wordt perfect geïllustreerd aan de hand van twee collecties. Meccanic Constructions is een serie monumentale meubels gebaseerd op het oude kinderspeelgoed Meccano, waarbij met een systeem van metalen plaatjes, boutjes en moertjes gebouwen en voorwerpen kunnen worden gemaakt. De meubels die Joost volgens dit principe maakt zijn zwaar en geconstrueerd, alsof ze een standaardbouwpakket zijn. Het messing heeft zijn oorspronkelijke kleur of is voorzien van een grof patina. De Floating Frames van Kiki zijn klokken van aluminium draden die bijna intuïtief zijn geknoopt tot een archetypische staande klok met een wijzerplaat van breekbaar aardewerk. ‘Beiden zijn een collage maar op een compleet andere manier ontworpen en gemaakt’, vat Joost samen.

‘Maar je ziet dat Joost feitelijk de betere ontwerper is’, reageert Kiki. ‘Hij ziet meteen hoe je iets moeten maken. Hij denkt ruimtelijk, bijna architectonisch. Ik ga eerst tekenen en nadenken wat ik wil maken. Dan pas komt daar het materiaal bij en daarna pas weer hoe het gemaakt moet worden. Joost ziet dat allemaal in één keer. Ik maak ook talloze schetsen voor ik met mijn handen aan het werk ga. Soms schets ik zelfs met mijn handen. Joost maakt uiteindelijk één werktekening en gaat dan planmatig aan de slag.’

Wil je het hele artikel over Joost van Bleiswijk en Kiki van Eijk lezen? Bestel dan hier de nieuwe editie! Wil je altijd op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van design? Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief of abonneer je op Tableau Magazine.

De fotografen Maurice Scheltens en Liesbeth Abbenes maken van alledaagse objecten als zeepjes of een vloertapijt een abstract stilleven. Ontwerpduo Rive Roshan transformeert functionele gebruiksvoorwerpen als een tafel of een spiegel tot gracieuze kunstobjecten. ‘Wij proberen de wereld opnieuw te organiseren tot één zorgvuldig gestileerd beeld.’

Hoe is dat gemaakt?’, vraagt Maurice Scheltens (1972), die met partner Liesbeth Abbenes (1970) het gerenommeerde fotografenduo Scheltens & Abbenes vormt. Op slechts enkele centimeters afstand bestudeert hij nauwgezet een Colour Shift Panel van ontwerpduo Rive Roshan, dat bestaat uit Golnar Roshan (1986) en Ruben De La Rive Box (1981). Het decoratieve spiegelpaneel met kleurrijke print staat bijna achteloos tegen de muur in de Amsterdamse showroom van Rive Roshan. Het oppervlak absorbeert bijna al het licht, zodat een holografisch effect van in elkaar overlopende kleuren ontstaat. ‘Heel intrigerend dit’, complimenteert Scheltens. Naast een fascinatie voor het bonte moiré-effect is het ook een herkenning die Scheltens en Abbenes voelen bij het zien van dit werk. Net als hun fotografische stillevens zijn de objecten, interieurs en installaties van Rive Roshan kleurrijk en vol sierlijke vormen en verrassende details. Het is aangenaam én bevreemdend. Dat kan door een raadselachtige materiaalkeuze zijn. Stilled Motion bijvoorbeeld is een serie vazen die zijn 3D-geprint van zand. En het glazen blad van de Colour Dial Table heeft een monochroom kleurverloop, dat oogt alsof de blauwe lak is verspreid door een klokwijzer. Maar ook het ontbreken van een herkenbare functie kan verwarrend zijn, zoals bij de Colour Shift Panels. ‘Het is ontstaan uit een onderzoek naar een geavanceerde productietechniek van het persen en kleuren van glas. Inmiddels hebben wij de vraag gekregen van een particulier om een complete wand van de panelen te maken’, zegt De la Rive Box.

OPENHEID EN VRIJHEID

Rive Roshan is een Amsterdamse ontwerpstudio voor interieur, product en grafisch. Het internationale duo (hij is Nederlands, zij Australisch) staat na zeven jaar voor een internationale doorbraak. Deze zomer heeft het duo de eerste solo-expositie in Museum JAN in Amstelveen. Scheltens en Abbenes, eveneens wonend en werkend in Amsterdam, behoren al lang en breed tot de wereldtop als fotografen van zowel commerciële opdrachten als vrij werk. Tot zover de verschillen. Verder is er een zichtbare verwantschap – en niet alleen omdat beide duo’s ook een liefdespaar zijn. Scheltens: ‘Geweldige naam trouwens, Rive Roshan. Mysterieus en toch persoonlijk, maar niet vastgepind op geslacht of een land of zelfs werelddeel.’ Eenmaal aan tafel volgt er dan ook geen messcherpe dialoog maar meer een losse uitwisseling van geleerde lessen en gedeelde ervaringen maar ook nieuwe inspiraties en oude liefdes. Openheid, dat is wat Scheltens en Abbenes als eerste te binnen schiet als overeenkomst. ‘Net als ons werk is niet meteen duidelijk of het nu een autonoom object is of toch een toegepast werk’, zegt Scheltens over het oeuvre van Rive Roshan. ‘Die gekleurde glasplaat, is dat een functioneel wandpaneel of is een autonoom sierobject? Die openheid heeft ons werk ook.’ Inderdaad wisselt het fotoduo een editorial voor het eigenzinnige modemagazine Fantastic Man ogenschijnlijk moeiteloos af met een commercial voor Human Race, het cosmeticamerk van popicoon Pharell Williams. Naast deze reclames en mediaproducties maken ze ook vrij werk. ‘Maar wat wij ook maken, het zijn altijd werken die ook zonder de commerciële context overeind blijven.’ De La Rive Box knikt instemmend: ‘Wij hadden het daar recent nog over: door niet specifiek te benoemen wat iets is – een wandpaneel, een sierobject of kleurstudie – behoud je een zekere vrijheid. Want wat zijn wij dan eigenlijk? Productdesigners? Grafici? Art directors? Kunstenaars? Of misschien wel dat allemaal? Dat geeft ons de ruimte om te doen wat wij willen. Van een bloemvaas tot een object dat geen directe functie heeft, zoals de Colour Shift Panels.’

Verder lezen? Bestel hier de losse editie van Tableau Magazine en lees het artikel helemaal!

Op de hoogte blijven van de ontwikkelingen op het gebied van design? Meld je dan aan voor de nieuwsbrief of abonneer je op Tableau Magazine!