In 2022 waren kavels boven de $1 miljoen goed voor een aandeel van tweederde van alle veilingen en waren steeds jongere bieders actief.
De stand van de verkoop van kunstwerken boven de miljoen pond op veilingen geldt als een barometer voor de kunstmarkt als geheel. Een onderzoek van veilinghuis Sotheby’s naar kavels boven deze grens die in de afgelopen vijf jaar zijn verkocht, gaf een helder beeld. In de analyse – de eerste in een serie van insight reports – werden veilingresultaten vergeleken van werken van impressionisten, moderne- en hedendaagse kunst, en oude meesters, in veilingen over de afgelopen vijf jaar. Er werd niet alleen naar de opbrengsten van veilingen in eigen huis gekeken maar ook naar die van concurrenten Christie’s en Phillips, aangevuld met informatie van de afdeling private sales.
Het onderzochte tijdvak is interessant gezien de gebeurtenissen die de wereld in sociaal politieke en economische zin in meer of mindere mate hebben ontwricht: de Covid-19 pandemie, de Brexit, vergrote spanningen tussen China en het Westen en de invasie van Oekraïne door Rusland. Wat zegt het rapport? Ten eerste dat de markt voor de objecten boven de $1m veerkrachtig is: na een dip in 2018 steeg het aandeel met 9,5%, van $7,44 miljard in 2018 naar $8,15 miljard in 2022. Dat vormt een verbluffend aandeel van 74% van de totale verkoop op veilingen, doch 4% van het totale volume sinds het begin van 2018 tot eind 2022.
Ook is de verkoop van items vanaf $20 miljoen toegenomen, van $2,67 miljard tot $3,69 miljard (37.9%) in slechts vijf jaar. Verder tekenen zich in de uitkomst van het onderzoek twee belangrijke trends af: demografisch en geografisch.
Veel is er al geschreven over de stormachtige opkomst van bieders uit Azië sinds pakweg 2018, die in aantal een derde van de deelnemers in de $1m+ categorie omvat. Tegelijkertijd worden (wereldwijd gezien) vermogende kopers alsmaar jonger: het aantal bieders uit de Generatie X (geboren tussen 1960–1980) en de Millennials (1981–1996) groeit. Bij veilingen van hedendaagse kunst, waaronder NFT’s, bestaat iets meer dan de helft van de bieders uit Millennials, maar ook Generatie Z (geboren tussen 1997 en 2012).
Veel leden van deze drie groepen genieten hoge inkomens in booming sectoren zoals technologie maar zijn ook aan de beurt met het erven van vermogens van de voorgaande generatie – de zogenaamde Silent Generation (geboren tussen 1928 and 1945) en de Babyboomers (geboren tussen 1946 en 1964). De laatste twee zijn bovendien allengs minder actief op de kunstmarkt.
Hoe dan ook, het voorjaar was voor de veilingen een kleurrijk en vruchtbaar seizoen aan veilingen. Christie’s Londen hamerde in de eerste van de reeks veilingen op 28 februari een museaal werk van Vincent van Gogh af. De kunstenaar vervaardigde het schilderij in maart – april 1885, zijn Nuenense periode. De schatting van 1-2 miljoen pond werd ruim overtroffen met een verkoop voor £4.842.000 inclusief opgeld. In dezelfde stad vestigde Bonhams op 22 maart in de Modern & Contemporary African Art een nieuw wereldrecord voor de Nigeriaanse kunstenaar Yusuf Adebayo Cameron Grillo (1934-2021). Een week ervoor sprong in Londen een werk van Alex Katz (1927) eruit op de veiling Post-War & Contemporary Art: het kleurrijke Yvonne with Flowers uit 2001.
Veilingnieuws met recente ontwikkelingen, opvallende opbrengsten en verrassende kavels. Waarbij de oude meesters op dit moment schaars lijken te zijn en Andy Warhol nog steeds goed is voor een recordopbrengst.
Ondanks in het oog springende resultaten – waarover later meer – ziet de handel in het werk van de oude meesters zich voor opgaven gesteld. Het aanbod is op het moment niet bijster groot en voor de veilinghuizen is het een uitdaging bijzondere en bij voorkeur marktfrisse items te vinden.
Tegen de achtergrond van de voortdurende oorlog in Oekraïne, wereldwijde inflatie en een sterk geglobaliseerde en gedigitaliseerde kunstmarkt, is op de belangrijke veilingen een lichte verschraling in het aanbod van oude meesters te zien. De bronnen voor bijzondere items vloeien niet langer overvloedig en de veilinghuizen leunen zwaar op een paar kunsthistorische ontdekkingen en dat wat er in de oude privécollecties nog resteert. Het aandeel oude meesters in veiling is in verhouding nu ‘slechts’ circa 4%. In een markt waarin het adagium ‘aanbod creëert interesse’ geldt, is in negatieve zin een verminderd aanbod een van de oorzaken van deze precaire situatie.
Zijn oude meesters niet meer sexy, is de markt ervoor aan het teruglopen en is het een nichemarkt geworden? De gemiddelde kunstkoper is jonger dan ooit en dat is op zichzelf een verheugend gegeven, maar in peilingen lijkt deze groep de oude meesters minder relevant en cool te vinden. Voor het waarderen van werk van oude meesters moet je de tijd nemen, savoureren, en de gemiddelde jonge ‘kunstconsument’ kan daar misschien niet of nog niet het geduld voor opbrengen. Ook bestaat oude kunst dikwijls uit religieuze en mythologische voorstellingen, waardoor er bij het aanschouwen niet altijd een directe herkenning is zoals bij een Banksy of een Warhol. Jonge kopers hebben vaak een ander referentiekader. Een andere verklaring zou kunnen zijn dat financieel rendement met het investeren in oude meesters niet altijd evident is.
Momentum
Tegen de achtergrond van deze pittige uitdagingen voor de veilinghuizen onderscheidde Christie’s zich gunstig met het veilen van een aantal belangrijke schilderijen van museale kwaliteit uit de collectie van de overleden filantropen Cecil en Hilda Lewis. Het ging om onder meer een paneel van Lucas Cranach de Oude (1472-1553), het vroeg 16e-eeuwse Nimf van de Lente met een interessante provenance. Het bevond zich (vermoedelijk) in de collectie van de Keizer van het Heilige Roomse Rijk Rudolf II (1552-1612) en in de collectie van Christina van Zweden (1626-1689) in de 17e eeuw en is nooit eerder op een veiling verschenen.
In december veilde Sotheby’s in London 17 schilderijen uit de nalatenschap van Juan Manuel Grasset (1927-2020). Zwaartepunt van de Grasset Collectie is de vroege 17e eeuw met bijzondere aandacht voor Hollandse stillevens, vervaardigd in een periode van vijftig jaar. De verzameling omvat verder werken van Giovanni Antonio Canal (ook wel genaamd Canaletto), Jan Davidsz. de Heem, Jan Brueghel de Oude, Osias Beert de Oudere, Juan van der Hamen y León en Jan van Kessel.
Zeker, oude meesters hebben nog steeds hun momentum. Zo is het duurste kunstwerk ooit op veiling verkocht een oude meester: het vaak gerestaureerde Salvator Mundi dat Christie’s in 2017 voor $450.3m veilde als een lang verloren meesterwerk van de hand van Leonardo da Vinci en meer recent Botticelli’s Madonna del Magnificat (rond 1490) dat voor $48.5m van eigenaar wisselde, hoewel deze laatste opbrengst verbleekt bij de opbrengsten van high end kavels uit de categorie post-impressionist en modern.
Enkele resultaten uit Christie’s’ veiling van de Grasset Collectie op 7 december in Londen zijn een stilleven van Jan Davidsz. De Heem (1606 – 1683/4) dat voor £2,7 miljoen van eigenaar wisselde en een stadsgezicht van Canaletto.
In november bracht bij Sotheby’s New York het kolossale werk White Disaster [White Car Crash 19 Times] van Andy Warhol $85.4 miljoen op. In de reeks werken met het thema Car Crash, dat die fatale autobotsingen laat zien, is dit Warhols grootste en meest ambitieuze, uitgevoerd op één paneel. Toen hij er aan werkte was de kunstenaar bij wijze van spreken geobsedeerd door het onderwerp Death and Disaster. White Disaster [White Car Crash 19 Times] is een van de drie monumentale Death and Disaster werken met de voorstelling van een ongeluk, naast Silver Car Crash (Double Disaster) en Orange Car Crash Fourteen Times, die zich in de collectie van het Museum of Modern Art in New York bevinden.
Op 14 november veilde hetzelfde huis uit een Europese collectie een belangrijk werk van Piet Mondriaan en met de hamerprijs van $51 miljoen werd voor deze kunstenaar een nieuw veilingrecord gevestigd. Het schilderij werd gekocht door een verzamelaar uit Azië.
Ook in Nederland wisselden vele interessante kavels van eigenaar. In Amsterdam veilde Veilinghuis AAG op 28 november in zijn Post-War & Contemporary Art, werk van onder andere de kunstenaars Jan Sluijters, M.C. Escher, Karel Appel, Corneille, Ad Dekkers, en Jonathan Meese naast kavels van de hand van internationale fotografen zoals Mark Seeliger, William Klein, Paul Smith, Carli Hermès en Erwin Olaf.
Het zomerse veilingseizoen ligt achter ons en de internationale veilinghuizen beschrijven het als succesrijk en met steeds hogere opbrengsten. Kunnen we daaruit opmaken dat de veilingmarkt booming is?
Het antwoord is ja. De markt voor de high end items is zeer sterk – hoewel er tegen de verwachting in ook belangrijke kavels onverkocht bleven. Het is druk op de kunstmarkt, er is op veilingen een toestroom van nieuwe, gefortuneerde en veelal jonge bieders die zich hijgerig storten op het kopen van werk van opgekomen kunstenaars die nu hot zijn. Niet zelden gaat het daarbij om kunstenaars wier werk nog maar kort tevoren in galeries werd aangeboden en inmiddels voor veel hogere prijzen op veilingen wordt verkocht. De commerciële waarde neemt in zo’n geval in korte tijd een vlucht terwijl het financiële rendement op lange termijn onvoorspelbaar is. Samen met de invloed van de inflatie en de oorlog in Oekraïne levert dat niet perse een goed beeld van de sterkte van de huidige veilingmarkt op.
DE VEILINGMARKT IN AZIË
Waar Hong Kong als financieel centrum van Azië in betekenis lijkt af te nemen heeft het er ook de schijn van dat het de positie als hoofdstad van de regionale kunstmarkt aan het verliezen is. Mede als gevolg van de daar nog immer voortdurende, vergaande beperkende regelgeving van de Zero Covid politiek, verliet een belangrijk deel van de kunstverzamelaars in de afgelopen maanden de stad. Tegelijkertijd was door de reisverboden het in persoon bezoeken van kijkdagen en veilingen in Hong Kong niet langer vanzelfsprekend. Hierdoor konden andere steden zoals Seoel, Singapore en Tokio als nieuwe centra voor de kunsthandel opkomen.
Desondanks is er volop optimisme en ondernemingszin. Christie’s kondigde plannen aan voor een nieuw, uitgebreid hoofdkantoor in Hong Kong en Phillips zal dit najaar zijn hoofdkwartier verhuizen naar het West Kowloon Cultural District, strategisch gelegen naast het onlangs geopende M+ museum en het splinternieuwe Hong Kong Palace Museum (HKPM), waar Chinese artefacts worden getoond. Het art shipping and logistics bedrijf Crozier verwierf het in de stad gevestigde bedrijf Integrated Fine Arts Solution en bouwt daarmee voort aan de expansie in Azië. Eerder smeedde het in Hong Kong al een samenwerkingsverband met Christie’s.
Niettemin melden de veilinghuizen vanuit de stad record opbrengsten, mede door veilen op afstand met behulp van multi-camera livestreams, 360 graden video’s en virtual tours voor individuele kavels. Deze digitale voorzieningen ontwikkelen zich snel en creëren een omgeving waarin online bieders zich steeds gemakkelijker bewegen. Daarbij bestaat een belangrijk deel van de kopers op veilingen uit millennials – bij Phillips is dat bijvoorbeeld al een derde – die zijn opgegroeid met internet. Hierdoor is het niet verbazend dat online veilen zo voorspoedig groeit.
Bij Bonhams New York werd op 9 september in de single lot auction (een aan één kavel gewijde veiling) het schilderij Solid Rock Congregation (1993) van Ernie Barnes (1938-2009) geveild. Met een opbrengst van $1.620.375 liet het weinig heel van de schatting van $500.000. Het werk toont de dynamiek en de passie van een kerkdienst op zondagochtend in het zuiden van de Verenigde Staten. Het schilderij was besteld door de Amerikaanse gospelzangeres Margaret Bell, die ook op het werk is afgebeeld. Zij was bevriend met de kunstenaar, een voormalige professionele footballspeler. De markt voor zijn werk – dat in het verleden via de pop cultuur veel werd gebruikt (platenhoezen, televisie en film) – is flink aangewakkerd toen begin dit jaar zijn schilderij The Maestro, werd verkocht voor $882.375.
Het principe van a single lot auction is voor Bonhams overigens relatief nieuw maar gezien het succes ligt het in de verwachting dat er meer zullen volgen. Van een ander kaliber was het kavel dat deze zomer bij het Venduehuis Den Haag in ‘European Interiors & Asian Arts’ op 28 juni – 12 juli 2022 onder de hamer kwam. Twee revolvers met gesloten slagmechanisme, achthoekige loop en notenhouten handvat met uitgesneden patroon. De cilinders die in de kamers zichtbaar zijn, maken deel uit van een zeldzaam onderdeel voor de regulering van het kruit ten behoeve van het schieten in gesloten ruimten. De revolvers zijn gesigneerd op de loop en met een serienummer op de zijkant en gemonogrammeerd aan de binnenkant van het mechanisme “AT” voor Auguste Francotte en met EG keurmerk voor Luik. Verkocht voor € 7.000,- hamerprijs (€ 9.100 inclusief opgeld).
JOHAN CRUIJFF
Eerder dit jaar, werd in New York bij Sotheby’s de eerste FC Barcelona NFT ‘In a way, immortal’, geïnspireerd op Johan Cruijff verkocht op de veilingmarkt voor $693.000. Met de NFT herdenkt de voetbalclub Cruijffs in de sporthistorie iconisch geworden doelpunt in de wedstrijd tegen Atlético de Madrid op 22 december 1973, El Gol Imposible. Het digitale kunstwerk beeldt Cruyff’s flying kick af als een gewichtloos gouden sculptuur. Naar verluidt werkten aan dit driedimensionale beeld veertig digital and visual kunstenaars en koste het tienduizend uur om het te maken.
Veilingnieuws met recente ontwikkelingen, opvallende verkopen en aantrekkelijke vooruitzichten. Zo lijkt de markt voor NFT’s wat af te nemen en krijgt Nederlandse kunst in eigen land meer ruimte. Met een paar bijzondere veiling records.
Is de houdbaarheid van NFT’s beperkt? Verandering hangt in de lucht. De stormachtige opkomst van NFT’s (non-fungible tokens), direct nadat in 2014 de digitale kunstenaar Kevin McCoy de eerste NFT lanceerde, werd door de kunsthandel gretig omarmd. Sommige veilinghuizen haastten zich in de jaren daarop om NFT’s in de catalogi op te nemen, met als recent hoogtepunt Beeple’s digitale verzamelwerk Everydays: The First 5000 Days dat vorig jaar bij Christie’s een slordige 69 miljoen dollar opbracht.
Aan de afdelingen digitale kunst van sommige grote veilinghuizen werden speciale directors aangesteld met de opdracht actief op de vraag van een nieuwe groep kopers in te spelen. Er ontstonden interessante samenwerkingsverbanden en initiatieven zoals de Bored Ape Yacht Club, een collectie profielfoto’s van stripfiguurlijke apen gegenereerd door een algoritme en gebouwd op het Ethereum blockchain, een zogeheten open source platform voor cryptovaluta.
Zelfs enkele musea speelden in op de trend, zoals het Museum of Fine Arts in Boston dat via het Franse NFT platform LaCollection de exclusieve rechten van duizend afbeeldingen van zelden tentoongestelde pasteltekeningen van Franse impressionisten verkocht om geld op te halen voor de restauratiekosten van twee tekeningen van Edgar Degas. Toch zijn er vanuit de markt signalen die er op wijzen dat bij de handel in NFT’s de geest uit de fles lijkt te raken. Ja, NFT’s zijn doorgedrongen tot het reguliere aanbod op de veilingen, maar eenmaal volwassen en geen novum meer zien we gemiddeld de opbrengsten dalen. Een oorzaak hiervoor zou kunnen zijn dat de markt voor NFT’s niet is gereguleerd en daardoor voor velen te risicovol is. Een vergelijking met de dramatische neergang in de markt van de cryptovaluta dringt zich op.
NIEUWE RECORDS
Op de traditionele veilingvloer is er evenwel veel interessants te melden. De serie veilingen Jubilee Season in mei, juni en juli bij Sotheby’s die de viering van het zeventig jaar koningin Elizabeth II markeerde, bracht veel kopers op de been. De reeks veilingen omvatte een keur aan Britse namen: van gevestigd tot jong talent.
Het kroonjuweel van de avondveiling was een werk waarin de twee bekendste kunstenaars uit de voorhoede van de Britse figuratieve schilderkunst een rol spelen: Francis Bacon en Lucian Freud. Een krachtig portret van Freud, geschilderd door Bacon in 1964, op het hoogtepunt van hun onstuimige vriendschap. Study For Portrait of Lucian Freud, van grote betekenis voor de Britse kunstcanon, werd verkocht voor £43.336.000.
In de tussentijd wist Sotheby’s de belangstelling aan te wakkeren voor het jonggestorven en min of meer in de vergetelheid geraakt icoon Pauline Boty (1938 – 1966), een pionier van de Britse pop art-beweging. De verkoop van een van haar meest lyrische werken With Love to Jean-Paul Belmondo, uit een Franse privécollectie, werd een record voor een item van deze kunstenaar: £1.159.500.
Er is nog een record te melden, ditmaal dichter bij huis. Het gaat om een wereldrecord voor een werk van Willem Gerard Hofker (1902-1981) dat bij het Zeeuws Veilinghuis te Middelburg onder de hamer kwam en €1.600.000 (€2.050.000 inclusief commissie) deed. Het oude record uit 2012 voor een werk van Hofker van €650.000 (Christie’s) is met bijna een miljoen overtroffen en het werd met de hamerslag in één klap de hoogste veilinguitslag ooit voor kunst op een Nederlandse veiling. Dat record was sinds 2007 in handen van Sotheby’s Amsterdam waar toen De kaartspelers van Jan Lievens (1607- 1674) voor €1.550.000 werd geveild.
Een andere hoge opbrengst was er voor dit schilderij: Lee Man Fongs Majestic nature, gesigneerd en gedateerd 1950, met een hamerprijs van €480.000. Het werk is afkomstig uit de collectie van…
Een gevarieerd aanbod en goede resultaten bij de veilinghuizen. Waarbij blijkt dat het werk van Jean-Michel Basquiat onverminderd populair is en de kunst uit China in opkomst is. Tableau Magazine brengt in de rubriek Veilingen een overzicht van de mooie start van 2022 en blikt vooruit naar de zomer.
De directies van de internationale veilinghuizen beschrijven de conditie van de kunstmarkt deze winter als sterk en veerkrachtig. De afgelopen twee jaar pandemie hebben de verkoop van kunst via de traditionele kanalen als beurzen en galeries ernstig gehinderd en soms teruggebracht, met als gevolg dat (online) veilen als medium belangrijker is geworden. De hoge resultaten van de grote avondveilingen in Londen en New York – immer goede graadmeters van de staat van de veilingmarkt – spreken voor zich. Alleen al in New York werd tijdens een reeks van ‘blockbuster-veilingen’ over een periode van twee weken $2 miljard omgezet.
De blockbuster van veilinghuis Phillips in New York op 18 november 2021 was goed voor een slordige $137,9 miljoen. Al was de verkoop van elf kavels waaronder het toplot van Francis Bacon (Pope with Owls), verzekerd door afgegeven garanties. Verder leverde deze veiling van Phillips solide opbrengsten op voor werk van jonge kunstenaars en vrouwelijke schilders zoals Shara Hughes, Joan Mitchell, Amy Sherald and Cecily Brown. Onder de resultaten drie records.
Gezien de hoge opbrengst van Untitled (The Door) van Jean- Michel Basquiat bij hetzelfde veilinghuis, mogen we vaststellen dat de begeerte naar diens werk nog steeds niet verzadigd is. Het werk in acryl, olieverf en Xerox collage op een houten deur wisselde voor $8.549.500 inclusief commissie van eigenaar (bij een schatting van $6.000.000 -$8.000.000).
CHINA
In China veilde het staatsbedrijf Poly Auction in zijn contemporaine veilingen in de eerste week van december vijf werken van de Chinese kunstenaar Zeng Fanzhi (1964). Hardnekkig en tot de verbeelding sprekend is het gerucht dat tenminste een van de schilderijen zou hebben toebehoord aan Whitney Duan, de Chinese onroerend goed tycoon die sinds 2017 spoorloos is verdwenen. Zij is een patrones van de kunstenaar en had het plan een museum en atelier voor hem op te richten. Het hoogste resultaat werd behaald door Prayer (2012) dat afgehamerd werd voor 33.000.000 Chinese Yen (ongeveer $5.2.000.000).
De bittere scheiding van het New Yorkse verzamelaarsechtpaar Harry and Linda Macklowe leverde Sotheby’s de kans op om hun belangrijke kunstcollectie te veilen. De verzameling wordt beschreven als een tijdcapsule met kunst uit tweede helft van de 20e eeuw, die eer doet aan de canon van de kunstgeschiedenis. De selectie van 35 werken werd op 15 november geveild voor $676.000.000 (inclusief commissie) bij een hoge schatting van $619.000.000 (zonder commissie). Het hoogste bod in deze veiling kwam van een telefonische bieder uit Azië die $82.500.000 overhad voor het abstracte schilderij No. 7 van Mark Rothko uit 1951.
In de tussentijd bracht in Nederland het Venduehuis Den Haag een doek van George Hendrik Breitner (1857-1923) onder de hamer. Een stilleven met aronskelken, gladiolen en begonia’sgesigneerd ‘GH Breitner’, geschilderd rond 1883. In de collectie van het RKD (Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis), bevindt zich een foto van George Hendrik Breitner van hetzelfde schilderij in het interieur van zijn huis aan Overtoom 227 in Amsterdam, waar de schilder woonde tussen 1901 en 1903. Ook in het Venduehuis een werk van Melchior d’Hondecoeter (1635/6-1695). d’Hondecoeter was gespecialiseerd in het schilderen van gevogelte, jachtstillevens en landschappen met exotische vogels. In navolging van zijn Vlaamse voorgangers, Frans Snijders (1579-1657) en Jan Brueghel II (1601-1678), heeft d’Hondecoeter samen met zijn neef Jan Weenix (1641-1719) het thema vogelconcerten en jachtstillevens in de Nederlanden tot grote hoogte gebracht. In dit schilderij leiden de witte vleugels van de dode duif onze blik naar het midden van het doek. De jachthoorn en andere attributen liggen naast de duif op de richel, enkele kleinere vogels en een witte veer stofferen de bosgrond. De valk heerst trots over zijn gevangen prooi. Het subtiele gedempte palet in bruintinten en de harmonie van de compositie maken dit schilderij tot een typisch werk van een de grote Hollandse meesterschilders van jachtstillevens.
Verder lezen? Bestel hier de losse editie! Op de hoogte blijven van alle ontwikkelingen op het gebied van veilingen, meld je dan aan voor onze nieuwsbrief of abonneer je op Tableau Magazine!
De aftrap van het veilingseizoen 2021-2022 ligt achter ons en met de voorjaars- en zomerveilingen kwamen de grote internationale veilinghuizen sterk terug uit het roerige en, ook voor de kunsthandel, ongewisse afgelopen jaar. Wat betekent dit voor de komende veilingen deze winter?
In het algemeen werd geprofiteerd van de stijgende vraag naar kunst en luxury items sinds het begin van de pandemie, met vele nieuwe kopers die breed op zoek zijn; van horloges en juwelen tot schilderijen van Basquiat en – natuurlijk – NFT’s. Het werd een mooie revanche met cijfers die nog nooit zo hoog waren sinds 2015. Pablo Picasso en Jean-Michel Basquiat voeren de lijst aan, naast opkomende kunstenaars als Flora Yukhnovich, Cinga Samson en Salman Toor. Tegenover een boost in de vraag van Aziatische kopers staat een sterk en hoogwaardig aanbod van bijzondere kunstwerken met interessante provenances. Een verklaring voor dat laatste kan zijn dat de bereidheid van vooral particuliere verzamelaars om hun topstukken ter veiling te brengen is aangemoedigd door de hoge opbrengsten van de afgelopen tijd. Ook de intussen beproefde en door de meeste veilinghuizen soepel geïmplementeerde formule van de hybride veilingen droeg bij aan het succes.
Volgens sommige analisten compenseerde de dynamiek van de Aziatische kopers juist een krimpende groei of in het beste geval gelijkblijvende omzet op de veilingen elders in de wereld (Londen en Noord-Amerika). Een kwestie van interpretatie.
GERESTITUEERDE KUNSTWERKEN
Niet alleen de usual suspects uit de moderne kunst zorgden voor opmerkelijke resultaten op de veilingen. De showstopper in de ‘Sotheby’s Old Masters evening sale’ in London was een vroeg werk van Anthony van Dyck: een portret van de Vlaamse kunstenaar Cornelis de Vos en zijn familie. In de Tweede Wereldoorlog werd het herontdekt door de Monuments Men (MFFA) – het team van kunstexperts dat in oorlogstijd verdwenen kunst opspoort. Het werk was in 1948 teruggeven aan de oorspronkelijke Nederlandse eigenaren die het in 1940 onder grote druk en voor een fractie van de waarde aan de nazi’s hadden verkocht. Met een hamerprijs van $3.4 miljoen is het schilderij zesde op de lijst van de duurste werken van deze kunstenaar die ooit in veiling waren.
Eerder die dag veilde concurrent Christie’s in zijn ‘Exceptional Sale’, met de focus op design en werken van oude meesters een minuscule tekening van een berenkop door Leonardo da Vinci, voor £8.8 miljoen.
Eveneens tegen de achtergrond van de restitutie van (roof )kunst zijn er fraaie opbrengsten te melden bij Sotheby’s dat in september in New York uit de Collectie Oppenheimer een belangrijke Meissen klokkast veilde. De klokkast met Arachne en Athene, vervaardigd in 1727, maakte deel uit van de omvangrijke Meissen-verzameling van het Duits-Joodse echtpaar Franz en Margarethe Oppenheimer dat deze in de Tweede Wereldoorlog onder druk had moeten verkopen. De collectie bevond zich sinds 1952 in het Rijksmuseum in Amsterdam, tot het in 2019 werd gerestitueerd aan de erven van de vroegere eigenaren.
Het Rijksmuseum kon op deze veiling de klokkast verwerven en het belangrijke object opnieuw in zijn verzameling toegepaste kunst opnemen. De klok bracht € 1.593.00 op, bijna het achtvoudige van de laagste schatting. Van een andere orde maar in de opbrengst van € 210.000 minstens zo opmerkelijk, was een geëmailleerd reclamebord bij het Haagse Venduehuis in de ‘Indonesian Art Sale’ op 8 september 2021.
VOORUITBLIK VEILINGEN WINTER 2021
The Macklowe Collection Er staan dit late najaar en komende winter verschillende belangrijke veilingen op stapel. Aan Sotheby’s de beurt om The Macklowe Collection te verkopen, een van de belangrijkste privécollecties die ooit op de markt verscheen. De experts noemen in vele superlatieven elk van de 65 werken door kunstenaars zoals Alberto Giacometti, Mark Rothko, Cy Twombly, Andy Warhol, Jeff Koons, Brice Marden, Agnes Martin, Sigmar Polke, Willem de Kooning en Gerhard Richter zelfs ‘volmaakte kunstwerken op zich’. Evenwel vormt het ensemble een bijzondere en hoogwaardige verzameling van westerse artistieke prestaties van de laatste tachtig jaar. De collectie is door het New Yorkse echtpaar Macklowe dat in 2016 na een vechtscheiding uiteenging bijeengebracht over een periode van een halve eeuw van zoeken, verbeteren en verfijnen. De schatting van de veilingwaarde van het geheel beloopt 600 miljoen dollar – de hoogste schatting ooit voor een collectie. Van in ieder geval twee items wordt ingeschat dat ze 70 miljoen dollar opbrengen: een groot abstract werk van Rothko uit 1951, genaamd No.7, en de sculptuur Le Nez van Giacometti. Verder zal Warhol’s Nine Marilyns uit 1962, ter ere van filmdiva Marilyn Monroe, ongetwijfeld op veel belangstelling kunnen rekenen. Men verwacht dat het 40 à 60 miljoen dollar zal opbrengen. De Macklowe Collection zal onder de hamer gaan in twee speciale avondveilingen in New York, op 15 november van dit jaar en in mei 2022.
Ook in deze veiling een vroeg maar bepalend werk uit de reeks iconische Rasterbilder (de zogeheten dot paintings) die Sigmar Polke (1941 – 2010) vanaf de jaren zestig zou maken. Rasterbild mit Palmen markeert het begin van een halve eeuw radicaal experimenteren, wat de kunstenaar gedurende zijn gehele oeuvre zou doen. Geschilderd in 1966, het jaar van Polke’s eerste solotentoonstelling in Berlijn, dwingt dit schilderij de blik van de kijker naar de vorm van de mechanische productie van beelden, die daarbij gevangen worden in een raster van stippen. Het is het archetype van onwezenlijk exotisme: de palmbomen zijn door middel van stippen teruggebracht naar silhouetten, schaduwen en gradaties van kleur. Door de samenhang van de voorstelling te doorbreken stelt Polke de ‘objectieve waarheid’ van het beeld ter discussie en relativeert daarmee de romantische belofte in de commerciële plaatjes in het naoorlogse Duitsland.(1865 -1934) verbleef in de twintiger jaren van de vorige eeuw verschillende malen op verschillende plaatsen in Italië en in dat verband bezocht hij ook de nabijgelegen badplaatsen aan de westkust zoals Lido-Venetië en het mondaine Viareggio aan de Ligurgische Zee onder Florence. Deze strandbezoeken leverden tientallen olieverfschilderen op die door de beperkingen van het schilderen op locatie allemaal van relatief klein formaat zijn, naast vele tekeningen, schetsen en aquarellen. In dezelfde veiling een schilderij opgenomen van Valerius de Saedeleer (1867-1941).
Sigmar Polke, Rasterbild mit Palmen, 1966. Schatting: $8–12 miljoen
Het hele artikel lezen? Bestel dan hier de losse editie! Wil je op de hoogte blijven van interessante artikelen en ontwikkelingen in de kunst, meld je dan aan voor onze nieuwsbrief of abonneer je op Tableau Magazine!
Waar vorig jaar vooral de souplesse opviel waarmee de veilinghuizen zich aanpassen aan de beperkingen van de pandemie door zich online open te stellen voor kijken & bieden, speelt sinds voorjaar 2021 digitalisering een nog veel indringender rol dan verwacht.
Christie’s had op 11 maart de wereldprimeur van het veilen van een virtueel kunstwerk, EVERYDAYS: THE FIRST 5000 DAYS van Beeple (1981) pseudoniem van Mike Winkelmann, voor een bedrag van 69,3 miljoen dollar. Het werk bestaat uit een compilatie van vijfduizend digitale afbeeldingen die hij de afgelopen dertien jaar maakte en meet 21.096 bij 21.069 pixels. Het interessante is dat het in wezen geen tastbaar kunstwerk is, maar een zogenoemd NFT (Non Fungible Token) een niet inwisselbaar en onvervangbaar digitaal eigendomscertificaat. Niettemin circuleerde de collage gewoon op internet en voor iedereen zichtbaar, met het enige verschil dat het nu iemands eigendom is. Het tweetal dat dit NFT kocht zijn ondernemers uit Tamil Nadu (India), opererend vanuit Singapore en waarvan één alumnus is van de prestigieuze start-upbroedplaats Y Combinator, die de cryptowereld in 2013 ontdekte. De fanatieke onderbieder was Justin Sun, a prominente Chinese crypto investeerder die zich later die maand kon troosten met de aankoop van Femme nue couchée au collier (Marie-Thérèse) voor 20 miljoen dollar, eveneens bij Christie’s. Ironisch genoeg wilde Beeple toen hij jong was nooit kunstenaar worden; hij studeerde computerwetenschappen en werd webdesigner. De nieuwkomer prijkt nu in het rijtje van de drie duurst geveilde kunstwerken van levende kunstenaars, samen met de Brit David Hockney en de Amerikaan Jeff Koons. Hoe fascinerend ook, je kunt je afvragen of virtuele kunstwerken meetellen voor het optekenen van veilingrecords van kunst. Sotheby’s op zijn beurt bleef niet achter en ging een samenwerking aan met het crypto platform Nifty Gateway om een nieuwe set van NFTs van de mysterieuze – want anonieme – digitale kunstenaar Pak te brengen. Pak’s ‘open edition’ NFT, met bewegende geometrische vormen was open voor bieders vanaf 12 april. Met de lage startbiedingen van $100 is het in beginsel ook voor kleinere aankoopbudgetten beschikbaar. Veilinghuis Phillips betreedt hetzelfde strijdtoneel met het aanbieden van zijn eerste NFT, een zelf genererende ‘experience’ van de Canadese digitale kunstenaar Mad Dog Jones (geboren als Michah Dowbak). Het werk heeft als titel REPLICATOR en omvat het produceren van zeven NFT ‘generaties’ gedurende een 28 dagen durende cyclus vanaf eind maart 2021.
Van Gogh Van een meer traditionele orde maar ook vermeldenswaard, was het onder de hamer komen bij Sotheby’s Parijs van het schilderij Scène de rue à Montmartre van Vincent van Gogh, op 25 maart. Na een biedstrijd vanuit New York, Londen, Parijs en Hong Kong werd het werk verkocht voor 13 miljoen euro. Op zichzelf gebeurt het niet vaak dat een werk van Van Gogh in veiling komt, maar in dit geval ging het ook nog eens om een werk uit een zeer zeldzame serie schilderijen waarop de fameuze Moulin de la Galette in Montmartre is afgebeeld. Scène de rue à Montmartre heeft een bijzondere plaats in de geschiedenis van de moderne kunst. In 1887 woonde Van Gogh met zijn broer Theo in Parijs aan de Rue Lepic. Hij was gefascineerd door de idyllische doch stedelijke sfeer in Montmartre, waar de molens en het cabaret het straatbeeld bepaalden. Met dit werk laat Van Gogh zijn ontdekking van een nieuwe stad zien – in wezen de hoofdstad van de 19e eeuw – maar ook zijn kennismaking met de impressionisten en de pioniers van de avant-garde, die leidde tot een artistieke transformatie. Hij verruilde de donkere tonen uit zijn vroege werken voor stralende kleuren. In Montmartre werd de basis gelegd voor Van Goghs latere, kenmerkende stijl.
Bijzondere collecties Eveneens bij Sotheby’s een onhollandse opbrengst voor een uniek kunstwerk, dat net als bij Van Gogh, een markering vormt in het oeuvre van de kunstenaar. In Prints & Multiples verdrongen verzamelaars zich op 17 maart voor een zeldzame en vroegere versie van de bijna vier meter lange houtsnede van de graficus M.C. Escher Metamorphosis II (Bool/Kist/Locher/Wierda 320). Het ging om een bijzondere gesigneerde druk in rood en zwart uit 1939-40, 28 bij 399 cm. Een editie die Escher vervaardigde vóór de bekendere versie in zwart groen en bruin. De graficus exploreert hiermee voor het eerst het idee van de panoramische scène op groot formaat, met geometrische vormen en patronen waarop hij tot zijn dood in 1972 bleef voortbouwen. Het resultaat van 201.600 GBP – het dubbele van de hoogste schatting – bewijst dat werk van M.C. Escher, met name de zeldzame items, zeer gezocht is door internationale verzamelaars. De week erna hamerde Bonhams een wereldrecord voor een tekening van William Kentridge (1955) die voor £682.750 van eigenaar wisselde. Het monumentale werk Large Typewriters, was één van de opvallende kavels in de Bonhams Post-War & Contemporary Art sale in London op 24 maart. Het topstuk van de veiling was overigens een werk van de hand van Banksy, Girl With Ice Cream on Palette, dat werd afgehamerd op £1.102.750.
Jan Mankes In eigen land verwierf het particulier museum voor realistische en figuratieve kunst, Museum Møhlmann in Appingedam, op het online verkoopplatform Catawiki een ets van Jan Mankes (1889-1920) Het portret van zijn vrouw Annie Zernike stamt uit het najaar van 1914. Het museum had al een van de nadrukken van deze ets die in 1968 werden vervaardigd door W.D. Kuik, maar bezat nog geen exemplaar gesigneerd door Jan Mankes zelf. ‘Misschien bestaat er daar maar zelfs één van’, schrijft museumdirecteur Rob Møhlmann in een persbericht.In de catalogus van tekeningen en prenten van het Rijksmu-seum (1982) staat dat er naast de nadruk door Kuik géén vindplaats bekend is van oorspronkelijke afdruk van de ets. Ook in de eerste catalogue raisonné over Mankes’ oeuvre uit 2007 is alleen de nadruk vermeld. Evenwel wordt de ets in 1923 en 1927 in andere literatuur vermeld als ‘Mevrouw M., ets’, maar niet afgebeeld. De ets had al een ongebruikelijk hoog ge-schatte opbrengst, maar toch werd dat bedrag in de laatste minuten na een heftige battle nog verdubbeld. Het spreekt daarmee voor zich dat de ets een lacune in de collectie van het Museum Møhlmann vult en zodra het museum weer toe-gankelijk is voor publiek, wordt de aanwinst getoond.
Preview Door velen wordt elk jaar reikhalzend uitgezien naar de mei-veilingen, die worden beschouwd als de barometers van de kunstmarkt. Tot nu toe werden de kunstwerken uit de naoorlogse periode zoals werk van Pollock en Rothko in veilingen gecombineerd aangeboden met meer hedendaagse kunst uit de jaren 80 van de 20e eeuw. Maar er lijkt te worden gebroken met deze traditionele line-up, want we zien steeds vaker dat de Pollocks en Rothko’s naast de Monets and Picasso’s worden aangeboden. Een verandering in de wijze van aanbieden die veilinghuis Christie’s met de ‘ONE’ veiling uitbouwt. Als onderdeel van deze rebranding, die voor een deel het gevolg is van het dominante aandeel van hedendaagse kunst en het veilen van digitale kunst, houdt Christie’s een ‘20th and 21st Century Marquee Week’. Het aanbod wordt daarbij onder twee paraplu’s ondergebracht. 20th Century Art, grofweg tussen 1880 en 1980 komt aan bod op de veiling van 11 mei. En ‘21st Century Art’, de kunst na 1980, op 13 mei.
Affandi, Safe amidst the chaos, gesigneerd en gedateerd 1950, olieverf op doek, 98x108cm € 30.000 – 40.000
Affandi Ook in Nederland dit seizoen volop aantrekkelijke items zoals in het Zeeuws Veilinghuis Middelburg, waar in de veiling van 10 juni 2021 twee werken zullen worden geveild. Van Affandi (1907-1990) Safe amidst the chaos, gesigneerd en gedateerd 1950. Affandi maakte dit doek in India en er wordt internationale belangstelling verwacht, in het bijzonder van verzame-laars uit het Verre Oosten. Richtprijs is € 30.000 – 40.000. In dezelfde veiling in Middelburg wordt ook aangeboden een schilderij van Lee Man Fong (1913-1988). Hij was de hofschilder van de Indonesische president Sukarno. Het werk is getiteld Twee duiven, gesigneerd en gedateerd 1948, olieverf op board, 87x46cm. Schatting € 30.000 – 40.000
Design Twee interessante lots van Nederlandse makelij komen bij Bonhams onder de hamer in de aankomende ‘Design’ veiling in Londen op 25 mei 2021. Beide van STUDIO JOB (Job Smeets en Nynke Tynagel). ‘Detour’ stoel, uit de ‘Detour’ serie, ontworpen in 2012, geproduceerd in 2013, schatting: £10.000 -15.000. En het tweede is Watering Can een lamp, uit de serie ‘Containers III, Bronze = Plastic’, 2019.
Venduehuis In eigen land houdt Het Haagse Venduehuis op 26 en 27 mei de veiling ‘Old Master Paintings, 19th Century & Early Modern Art’ waarin onder andere is opgenomen een klein schilderij van de jong gestorven Nederlandse romanticus Wijnand Nuijen (1813 – 1839). Het werk is een voorbeeld van zijn idyllische rivierlandschappen. Nuijen geldt als één van de meest getalenteerde leerlingen van de schilder en graficus Andreas Schelfhout (1787-1870) en maakte reeds op vroege leeftijd reizen naar Frankrijk en Duitsland. Zijn romantische voorstellingen, vaak rijk gestoffeerd met figuren, inspireerden vele andere kunstenaars. Nuijen’s korte leven zorgt ervoor dat hij slechts een beperkt oeuvre heeft nagelaten. Dit werk is een kleinere versie van een schilderij in de collectie van Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam, inv. no. 1603, gedateerd 1836. Later in de 19e eeuw zou de succesvolle en productieve schilderes Thérèse Schwartze (1851-1918) een portret maken van haar moeder Maria Elisabeth Theresia (Elise) Schwartze-Herrmann, en diens kleinkinderen Letty and Lizzy Ansingh. Het is in dezelfde veiling van het Venduehuis opgenomen. Dit werk werd speciaal gemaakt als inzending voor de Parijse Salon in Palais des Champs-Élysées in 1885. De Franse criticus Henri Havard noemde het een ‘peinture singulièrement vigoureuse pour avoir été tracée par une main féminine’ (een, voor een vrouw, bijzonder krachtig geschilderd doek, citaat uit W. Martin en C. Hollema). De monumentale lijst werd ontworpen door Eduard Cuypers (1859-1927), oomzegger van de bekende architect P.J.J.H. Cuypers die het Rijksmuseum bouwde. In de bovenhoeken staan de initialen ‘TS’ van Thérèse Schwartze. Bijzonder is dat dit schilderij altijd in bezit van de kunstenares en haar nazaten is gebleven. Het was te zien op diverse belangrijke (internationale) tentoonstellingen. Het werk is aan de huidige eigenaar nagelaten door haar vader Henri Knap (1911-1986) – zoon van Letty Ansingh – een bekende Nederlandse journalist en leider van het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Particuliere verzamelingen Online organiseert Christies van 13 tot 27 mei ’Between abstraction and reality: works from an important private collection’. Tegelijkertijd met deze online sale wordt ook een bijzondere Duitse Single Owner collectie van hedendaagse kunst geveild, van 11 tot 25 mei de collectie van professor dr. Karin von Maur. Von Maur (1938) was historicus en cura-tor en speelde een belangrijke rol in het vormgeven van de kunstwereld in het moderne Duitsland. Onder meer door het organiseren van befaamde tentoonstellingen en het schrijven van monografieën en andere publicaties over kunstenaars zoals Max Ernst, Max Beckmann and Ernst Ludwig Kirchner to Pablo Picasso, Yves Tanguy and Juan Gris. Haar collectie reflecteert zowel haar professionele leven als haar persoonlijke smaak. Highlights uit deze online veiling kunnen op afspraak worden bekeken op het Amsterdamse kantoor van Christie’s.
Dat het wispelturige jaar 2020 ook de internationale kunsthandel en veilingwereld voor grote uitdagingen stelde is nauwelijks nieuws. Interessant is evenwel dat de noodzaak tot aanpassing dikwijls tot nieuwe inzichten en een andere aanpak leidde op het gebied van veilingen. Effecten die blijvend lijken.
Veel veilinghuizen vonden zichzelf opnieuw uit. Zeker 70% van alle veilingen vond online plaats. Bijna 400 online veilingen wereldwijd genereerden tezamen $558 miljoen. Dit is maar liefst drie keer het volume van 2019 en zeven keer de omzet.
Dat bieders weinig schroom kennen via internet te bieden, liet een battle tussen een telefonische bieder en een online bieder zien toen Francis Bacon’s Triptych Inspired by the Oresteia of Aeschylus werd geveild. Het resultaat was een hamerprijs van $84,6 miljoen (Sotheby’s). Verder is ook interessant te zien dat het voor veel bieders geen onoverkomelijk probleem is de lots niet fysiek te kunnen zien tijdens de traditionele kijkdagen van de veilingen. In het ontbreken van deze mogelijkheid werden al vrij snel sinds het begin van beperkingen op inventieve wijze alternatieven geboden. Die mogelijkheden lopen uiteen van virtuele kijkdagen en rondleidingen tot één op één video chats met experts.
Zelfs bijzonder kostbare items werden gekocht op basis van virtuele platforms en dat heeft bij veilinghuizen en bij kopers ongetwijfeld tot een nieuwe mindset geleid. Het van oorsprong Nederlandse veilingplatform Catawiki zet al sinds 2008 in op online met veilingen in tientallen categorieën, waaronder kunst, antiek en design.
NIEUWE THEMA’S
Terwijl Azië als markt voor online veilingen groeit als kool worden ook succesvol nieuwe doelgroepen bereikt. Zo organiseerde Sotheby’s zijn eerste veiling gewijd aan Hip Hop. Eén item sprong bijzonder in het oog: de met kunststof edelstenen ingelegde plastic ‘gouden’ kroon die rapper Biggie Smalls in 1997 (drie dagen voor zijn vroegtijdige dood) voor de lens van fotograaf Barron Claiborne droeg in de legendarische portretserie K.O.N.Y. (King of New York). De fotograaf kocht het voor zes dollar als prop voor de fotoshoot. Op de veiling bracht de door de fotograaf gesigneerde kroon $600.000 op (het drievoudige van de laagste schatting).
Voor een andere groep, de liefhebbers van werk uit de 19e en en vroeg 20e eeuw, in het bijzonder Hollandse Romantiek, was het aanbod in de European & British Art Sale in Londen ongetwijfeld interessanter. In deze veiling, die in de eerste week van december 2020 plaatsvond, werden onder meer zes schilderijen uit een toonaangevende particuliere collectie aangeboden, waaronder een werk van Cornelis Springer, Zuiderspui met de Drommedaris, Enkhuizen. Het olieverfschilderij werd door Springer vervaardigd in 1866 en de meesterlijke weergave van de architectuur, de levendigheid en het uitgebalanceerde lichtspel laten zien dat dit schilderij tot een van de hoogtepunten uit het oeuvre van Springer behoort. Het beeld van de stad Enkhuizen zoals de kunstenaar dat heeft geschilderd is 150 jaar later vrijwel onveranderd.
Behalve schilderkunst kwam ook veel Hollands antiek aan bod op de veilingen. Het is waar dat de opbrengsten van meer algemene antieke meubels en kunstnijverheid uit de 17e, 18e en 19e eeuw zwaar onder druk staan maar goede stukken blijven onverminderd gezocht en voor veiling aantrekkelijk. In Utrecht werd bijvoorbeeld een zeldzame Haagse 17e eeuwse klok geveild op 22 november 2020 in de Timed online veiling bij Veilinghuis Peerdeman. De klok in gezwart houten kast, met opengewerkte vergulde metalen wijzerplaat, geornamenteerd met Bacchus op de hoorn des overvloeds en gesigneerd Arnoldus Bals Fecit Haga, van 48 x 31 x 15cm werd afgehamerd voor €17.920.
In december veilde het Venduehuis Den Haag een doorwrocht zilveren juwelenkistje van de hand van Jacob Feeterse Jr. (1878-1925). Het is uitgevoerd in verschillende technieken waaronder email, niello, open werk en met driedimensionale figurines en werd bewaard met de originele houten houder. Feeterse werd tijdens de Expositie in Parijs in 1900 voor het ontwerp bekroond met de derde prijs. Hamerprijs €42.000.
MODERNE EN HEDENDAAGSE VEILINGEN
Ook met het aanbod van moderne en hedendaagse kunst deed het Venduehuis Den Haag zich gelden. In de Post-War & Contemporary Art Auction, op 14 oktober 2020 viel onder meer Walter Swennen (1946) op met La complainte (gesigneerd met initialen, gedateerd ’90 en getiteld (op de achterzijde). Hamerprijs: €50.000. Twee maanden later, op 15 december 2020, ging bij hetzelfde veilinghuis een bijzonder doek van Isaac Israëls onder hamer in de veiling van Old Master Paintings, Nineteenth Century & Early Modern Art. Het schilderij van een liggend naakt had een hamerprijs van €44.000.
Ook Bonhams deed het goed het afgelopen najaar toen in de Impressionist & Modern Art veiling op 15 oktober 2020 een echt verzamelaarsitem van eigenaar verwisselde. Het surrealistische tweeluik Couple aux têtes pleines de nuages uit 1937 dat Salvador Dali vervaardigde, werd verkocht voor voor £ 8.171.062 inc. premium.
VOORUITBLIK VEILINGEN VOORJAAR EN ZOMER 2021
(alle data onder voorbehoud) Bij het Venduehuis Den Haag staat een Post-War & Contemporary Art Auction, gepland op 14 april 2021 (kijkdagen eraan voorafgaand) met onder andere de sculptuur Mountain van Shinkichi Tajiri en een vroeg werk van Armando. Intussen wordt bij Christie’s grote internationale belangstelling verwacht voor de veiling met Oude Meesters en Impressionisten uit de Franz Koenigs collectie en voor de surrealisten uit de Frans-Braziliaanse collectie Hersaint op 9 maart. Het hart van menig kunstverzamelaar maakt een sprongetje als vermaarde privécollecties, als deze op de markt komen.
De multidisciplinaire verzameling van de bankier en collectioneur Franz Koenigs (1881-1941) omvat kunstwerken uit de 15e tot de 20e eeuw. De collectie wordt door Christie’s in opdracht van de nazaten van het echtpaar Koenigs-Von Kalckreuth dit jaar in delen geveild. Koenigs was een vernieuwende en creatieve verzamelaar in de traditie van de Renaissanceverzamelaar en bracht in totaal 2800 werken bijeen. Het deel van de collectie dat onder de hamer komt bestaat uit werken van Meindert Hobbema, Paul Cézanne, Henri Toulouse-Lautrec. Van de laatste bijvoorbeeld het meesterlijke olieverfportret Miss May Milton (1895, schatting $500.000-800.000) en zijn beroemde lithografie La Grande Loge (1897). Maar ook Jacob Isaacsz van Ruisdael’s De toren van Kostverloren aan de Amstel (schatting £500.000-800.000), een keukeninterieur van Adriaen Jansz van Ostade en een schilderij van Henri Rousseau.
Verder zullen in deze veiling drie belangrijke surrealistische werken worden aangeboden zoals een groot schilderij van René Magritte uit 1959 dat na 50 jaar opnieuw op de markt komt. Op het doek van museale kwaliteit figureert de raadselachtige man in bolhoed die veelvuldig in Magrittes oeuvre voorkomt. De verwachte opbrengst beloopt 10 tot 15 miljoen Britse Pond. Andere belangrijke lots uit het Surrealisme in de veiling zijn schilderijen van Joan Miró en Max Ernst. Daags erna komt in het kader van de veiling The Mind’s Eye: Surrealist Sale op 10 maart 2021 werk van Leonor Fini (1907- 1996) en Leonora Carrington (1917-2011) voorbij bij Bonhams. Overigens zal Christie’s tot het plezier van veel verzamelaars in Amsterdam weer Oude Meesters, 19e eeuws en Moderne Kunst gaan veilen in een nieuwe Made in Holland veiling. Deze veiling zal een online veiling zijn met kijkdagen. Naar verwachting zal de veiling de laatste twee weken van juni 2021 plaatsvinden en ongeveer 50 schilderijen van Nederlandse kunstenaars tonen.
Michiel Vliegenthart (1966) werkt voor een internationaal veilinghuis als expert 19e-eeuwse schilderijen, prenten, tekeningen en aquarellen.
Wil je op de hoogte blijven van de ontwikkelingen op het gebied van veilingnieuws? Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief of abonneer je op Tableau Magazine!
Ondanks de grote toeloop op het online bieden waren er in de afgelopen weken vele veilingen met fysiek toegankelijke kijkdagen en zaalveilingen, de traditionele setting uit het pre-coronatijdperk.
Klassiek modern in Wenen
Veilinghuis Dorotheum in Wenen viel op met zijn Klassische Moderne veiling op 23 juni met onder meer originele werken van Egon Schiele, niet vaak op de markt. Een krijttekening van zijn hand, die de kunstenaar maakte in 1917, één jaar voor zijn vroege dood in 1918 en ooit het bezit van Schieles tandarts Heinrich Rieger, werd verkocht aan een Amerikaanse verzamelaar die er per telefoon € 271.700 voor bood.
Verder successen tot in de zes nullen voor lots van Tamara de Lempicka, Fernando Botero, Max Liebermann, Giulio D`Anna, Salvador Dalí, Alfons Walde en Rudolf Wacker.
Veilinghuis Peerdeman in Utrecht ziet terug op zijn algemene kunst- en antiekveiling van zondag 21 juni met vele lots, overigens nog wel online geveild. Waaronder een schilderij van Hendrik Jan Wolter uit 1941, dat voor € 2300 werd verkocht.
Moai Kavakava bij Bonhams Los Angeles Eén van de vele lots in de veiling van African en Oceanic Art op 2 juli ten huize van Bonhams in Los Angeles, is een zogenaamde moai kavakava, gemaakt op Paaseiland door kunstenaars uit de Rapa Nui of Rapanui cultuur – de inheemse bevolkingsgroep van Polynesische afkomst. Het is een houten antropomorfe sculptuur, in de vroege negentiende eeuw gemaakt en in de klassieke stijl uitgevoerd. Beelden uit deze periode worden in artistiek opzicht beschouwd als het hoogste wat deze makers hebben voortgebracht. Ze zijn zeldzaam en dan ook zeer gezocht. Dit type houten figuren inspireerde bovendien vele modernistische kunstenaars van de twintigste eeuw zoals de Duitse Expressionist Max Ernst.
Deze moai kavakava maakte als begerenswaardig verzamelobject een tocht langs verzamelaars uit New York, Honolulu, Barcelona en opnieuw Honolulu waar een privéverzamelaar het nu aanbiedt. Geschatte opbrengst US$ 800.000 – 1.000.000 (€ 710.000 – 890.000).
In Hilversum maakt het familiebedrijf Van Zadelhoff Veilingen zich op voor traditionele kijkdagen en een zaalveiling gecombineerd met mogelijkheid tot online bieden. Kavel 12 in Kunst- en Antiekveiling op zondag 28 juni is een zogeheten Alfred Hof Mystery clock, een uurwerk dat zijn oorsprong heeft in de goochelkunst van Jean Eugene Robert-Houdin die er zelfs tot aan het hof van koningin Victoria mee doordrong. De illusie bestond eruit dat de wijzers geheimzinnig en autonoom leken te bewegen, tot grote fascinatie van de toeschouwers. In werkelijkheid dreef een centrale figuur boven op de klok, nauwelijks zichtbaar bewegend, de wijzers aan. In de late 19e eeuw raakte dit type klokken en hun krachtige zinsbegoochelende effect zo in zwang dat ook Cartier ze fabriceerde, niet zelden met diamanten ingelegd.
Het exemplaar dat onder de hamer komt is uit 1930 en vervaardigd door Alfred Hof, l`Emeraude Lausanne, die de vaardigheid beheerste het mechaniek ook in kleine uurwerken te zetten.
Alfred Hof Genève, 935/1000 Zilveren deels geëmailleerde mystery klok met een rondvarende ivoren engel op een scheepje met geëmailleerde romantische landschappen met liggende dames en rozen, verkocht door A l`Emeraude Lausanne ca.1930, genummerd 58569, hoogte 12cm, diameter 13,5cm. Geschatte opbrengst € 6.000 – 8.500.
Christie’s Hong Kong
Christie’s Hong Kong houdt op 11 juli de Modern and Contemporary Art Day Sale met tal van items van internationale kunstenaars waaronder Walasse Ting, Sanyu and Wu Guanzhong, Liu Ye, Nicolas Party and Hendra Gunawan.
Fair Warning Overigens lanceerde voormalig chairman van Christie’s Loïc Gouzer een virtueel veilingplatform genaamd Fair Warning. Gouzer was bij zijn vorige werkgever verantwoordelijk voor het binnenhalen van bijzondere lots die vervolgens veiling geschiedenis werden zoals het $450 miljoen opgebrachte schilderij van Leonardo da Vinci. Fair Warning is is een members – only app die per week één kunstwerk veilt. De eerste veiling is op 28 juni.
Van sabels tot Rembrandt en Picasso. Michiel Vliegenthart benoemt de parels uit de voorbije en komende veilingen. Terwijl de meeste nationale en internationale veilinghuizen zich opmaken om gedoseerd en gereguleerd publiek te ontvangen voor traditionele kijkdagen en zaalveilingen, zijn er deze weken mooie successen te noemen in de online veilingen.
Het Parijse Musée d’Orsay schafte via internet op 29 mei bij Christie’s een vroeg werk van Édouard Manet (1832-1883) aan. De kunstenaar maakte het schilderij Tête de jeune homme d’après l’Autoportrait de Filippino Lippi (1853) naar een zelfportret uit de 15e eeuw van Filippino Lippi in de Uffizi te Florence. Manet stond daar als 21-jarige ingeschreven als kopiist. Met de aankoop van dit item uit de collectie Edmond Cormier-Thierry-Delanoue is €95.000 (excl. commissie) gemoeid, overigens aan de onderkant van de schatting van €100.000 – 150.000.
Op 3 juni veilde Bonhams in Londen in het kader van 19th Century and British Impressionist Art ondermeer dit monumentale schilderij van Ierse kennel jachthonden, gemaakt door John Emms (1843-1912).
Op 11 juni was het de beurt aan Modern and Contemporary Middle Eastern Art bij Bonhams met onder andere dit werk van de Iraanse kunstenaar Monir Farmanfarmaian.
Eveneens online opende op 2 juni bij Venduehuis Den Haag de eerste Militaria veiling van onder meer 500 vroeg 19e eeuwse cavaleriesabels, een must voor de liefhebbers van dit niche-verzamelgebied. De online veiling met de titel Charge! Cavalry Sabre Sale Online eindigt op 22 juni.
Online is ook The World of Picasso bij Sotheby’s Londen die 18 juni afloopt, met onder meer werken uit het bezit van Marina Picasso. Aan bod komen 60 werken die zowel in tijd als in onderwerp Picasso’s gehele oeuvre omspannen; met schilderijen, tekeningen, grafiek, unieke keramiek, fotografie en zelfs schilderspaletten.
Bijzonder is de aankondiging van hetzelfde veilinghuis dat aan het eind deze maand een zelfportret van Rembrandt wordt geveild. Bijna al Rembrandts zelfportretten bevinden zich in de grote museale collecties zoals Het Mauritshuis in Den Haag. Slechts drie zijn er in privébezit, waaronder dit.
Het schilderij valt te dateren rond 1632, dankzij het feit dat het is gesigneerd op een wijze die Rembrandt kort zo deed en omdat dendrochronologisch onderzoek uitwees dat het zelfportret is geschilderd op een paneel dat is gezaagd uit dezelfde Baltische eik als een ander schilderij uit deze periode.
Met een schatting van £12.000.000 -16.000.000 is het schilderij de showstopper in de Cross-Category Evening Sale op 28 juli in Londen.
Pessimisten vrezen dat misschien een derde van de galeries dit jaar de deuren zal moeten sluiten, maar algemeen wordt verwacht dat het voortbestaan van de veilinghuizen niet door de gevolgen van de pandemie wordt bedreigd. Dit betekent geenszins dat de veilingwereld zich in sluimerstand bevindt en lijdzaam afwacht tot de lucht van het coronavirus is geklaard, integendeel.
Veilingen in het nieuwe normaal
Er werd overal flink gesnoeid in het offline veilingprogramma en belangrijke onderdelen zijn omgezet in online – only veilingen. Die bleken weliswaar succesvol maar waren qua opbrengst peanuts vergeleken met de grote avondveilingen in New York en Londen uit het tijdperk BC (Before Covid), zoals The Art Newspaper het niet zonder dramatiek noemt. De vraag dringt zich op: hoe gaan de veilingen er in het ‘nieuwe normaal’ en met social distancing uit zien? Grote spelers, zoals bijvoorbeeld het Dorotheum in Wenen maken zich op voor de grote veilingen van de maand juni, die men vanwege de zeer ruime huisvesting op de oude voet (fysiek toegankelijk) door wil laten gaan. Eén van de top lots in Wenen is het schilderij De heilige Dominicus van Jusepe alias José de Ribera (1591 – 1652).
Christie’s New York kondigt naast een reeks van zeven online veilingen onder de naam Classic (van 16 tot 19 juni) ook een serie thematische online – only veilingen aan. Met de vanuit de Impressionist en Modern Art afdelingen samengestelde veilingen La Vie en Rose (12 tot 28 mei) en Form and Fantasy (29 mei tot 11 juni) mikt Christie’s op het brede spectrum van de beginnende kunstliefhebber tot de doorgewinterde verzamelaar.
Links: Veiling La Vie en Rose: Wassily Kandinsky, Schwabing – Das weisse haus, olieverf op schilderskarton, 1901. Te verwachten opbrengst $250.000 – 350.000
Rechts:Veiling Form and Fantasy: Jacques Lipchitz, Benediction I, brons zwart en groen gepatineerd, 1942-1944 Te verwachten opbrengst $400.000 – 600.000
Sotheby’s
Sotheby’s telt de dagen af tot het aflopen van de interessante online only veiling EYE/EAST die met 250 lots 5000 jaar (kunst)geschiedenis van het Aziatische continent bestrijkt. Eén van de top lots is een schilderij van Hisao Domoto (1928 – 2013) uit 1967.
Ook in eigen land is volop inventiviteit en aanpassingsvermogen onder de veilinghouders. Notarishuis Arnhem kwam al op 6 april met een volledige veiling en klantgerichte gratis thuisbezorging. Ook het grootste internationale online veilingplatform Catawiki had in april een topmaand met talloze nieuwe verkopers en kopers, opmerkelijk genoeg ook uit de landen met meer vergaande thuis isolatie-maatregelen dan in Nederland zoals Italië, Spanje en Frankrijk. Het Venduehuis in Den Haag stelde verstandig de grote internationale halfjaarlijkse zaalveiling van mei uit tot het najaar en breidt tot die tijd de reeks al succesvol gebleken online veilingen uit. In de veiling Interiors & Decorative Art – Online Only die op 18 mei afloopt, onder meer een paar Franse wit marmeren reliëfs uit de late 18e eeuw.
