Twee vliegen in één klap. Negeer catalogusbeschrijvingen en vertrouw op je eigen ogen. Bob Scholte ontdekt tijdens een van zijn zoektochten naar onontdekte pareltjes een onjuiste signatuur. Maar hij ontdekt nog meer!
December is een maand waarin veel veilingen worden georganiseerd en altijd weer een paar veilingrecords worden verbroken. Nederland telt ruim twintig lokale veilinghuizen. Het is voor hen een behoorlijke klus om de vele duizenden objecten te catalogiseren. Je kunt het een venduehuis daarom ook niet kwalijk nemen als er her en der een fout in de catalogus glipt.
Op maandagavond liep er een veiling af in Maastricht die vanachter mijn laptop te volgen was. Mijn oog viel op een voorstelling van een boerenfeest rond 1700. Het houten paneel had een richtprijs van een paarhonderd euro. Geen geld voor zo’n tafereel. Alhoewel het olieverfschilderij gesigneerd was, stond er in de omschrijving ‘Hollandse School’. Het is gebruikelijk om een schilderij onder deze categorie te scharen als het signatuur geen uitsluitsel geeft over de identiteit van de schilder. Er was een aantal foto’s toegevoegd waar op één foto het signatuur zichtbaar was. Het was inderdaad moeilijk leesbaar, maar ik had nog twee uur de tijd voordat de veiling sloot.
Na vele pogingen, meende ik R. Verburg te lezen. Rutger Verburg was een kleine meester die rond 1700 actief was in Rotterdam. Ik surfte naar de website van het RKD, het Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis, om het oeuvre van deze schilder te bekijken. Dat was, zoals dat heet, een ‘perfect match.’ Zo bleek Sotheby’s in 2015 een werk van Verburg geveild te hebben dat qua compositie nagenoeg identiek was aan deze. Nog 25 minuten, het bod stond eerst op 300 euro, maar steeg rap.
Om de tijd te doden scrolde ik door de lijst met kunstwerken toen mijn oog opeens op een ander 17e eeuws schilderij viel Hollandse School, een landschap met figuren op het meer. Ik was met stomheid geslagen, dat was Haarlem! Zelf woon ik op vijf minuten lopen van de Grote Markt, dus de Sint Bavokerk die aan de horizon prijkt herkende ik onmiddelijk. Volgens de omschrijving was het houten paneel gemonogrammeerd met de letter W en gedateerd 1690 met ‘rechtsonder mogelijk de handtekening van de restaurator’. Vroeger werd een schilderij na restauratie nog wel eens door de restaurator gesigneerd, dat is tegenwoordig al lang niet meer het geval. Ook dit olieverfschilderij stond nog op een paarhonderd euro.
Met nog vijf minuten op de teller probeerde ik te achterhalen welke kunstenaar signeerde met de letter W. Met het oog op het bod dat alsmaar steeg, was dat een gelopen race. Ik besloot zonder de schilderijen gezien te hebben om met de bieders mee te gaan. Uiteindelijk werden beide schilderijen voor een significant hoger bedrag afgehamerd, maar het was me gelukt ze te bemachtigen.
Toch had ik gemengde gevoelens. Ik was erg blij met de Verburg, maar het zat mij dwars dat ik aan het stadsgezicht van Haarlem geen naam kon koppelen en ik besloot nog eens goed naar de foto’s te kijken. Wat bleek, het monogram bestond niet uit één, maar uit twee letters, namelijk WD. De schilderijen die met WD gesigneerd zijn worden toegeschreven aan de Haagse en Amsterdamse schilder Willem Dalens. Er was echter een probleem. In 1671 verhuisde hij naar Hamburg om de Frans-Engelse invasie in het rampjaar van 1672 voor te zijn waar hij in 1675 overleed. Hoe kan het schilderij dan in 1690 vervaardigd zijn? Mijn ogen bewogen intens heen en weer tussen de afbeeldingen. De datering klopte niet, er stond 1670 geschreven. Dat maakt dit schilderij gelijk een van de laatste werken die hij in Holland heeft vervaardigd.
De volgende dag stapte ik om een uur in de trein naar Maastricht om rond negen uur weer in Haarlem te arriveren. Vrienden zeggen wel eens ‘je lijkt net Arthur Brand’ wanneer ik met een verfrommelde plastic tas in de coupé zit. Eenmaal thuis keek ik nog eens goed naar het werk van Willem Dalens. Rechtsonder stond in het oud Nederlands ‘Herelem’ geschreven. Ha, wat nou signatuur van de restaurator! Er was simpelweg niet goed gekeken.
Wil je op de hoogte blijven van de avonturen van Bob Scholte? Meld je dan aan op onze nieuwsbrief of abonneer je op Tableau Magazine!
