Op het lege, brede en verlaten strand van Schiermonnikoog voel ik mij de monnik aan zee in het beroemde schilderij uit de Romantiek van Caspar David Friedrich uit 1808/9. Ik geef mij over, klein en nietig, aan de onstuimige wind die het beige gekleurd zand doet opwaaien en voel mij verlaten in deze oneindige weidsheid van de goddelijke en overweldigende natuur.
Een met jezelf of zo. Dichter bij het idee van de evocatie van een schilderij uit de Romantiek kom je, volgens mij, niet. Of je moet de twee zorgvuldig gerestaureerde kolossale schilderijen van Wust bekijken. Wie? Alexander Wust (1837-1876), een Nederlander die rond 1860 op woeste en meeslepende wijze de onherbergzame bossen en wilde bergstromen van Amerika en Noorwegen verbeeldde: Wanderlust en Waldschmerz. Waar kleine meesters groot in zijn.
In de huidige tijd van lockdown, quarantaine en terecht voorzichtig opererende massa’s is het heerlijk om met de tijd die je eigenlijk gewoon over hebt weg te dwalen in schilderijen van jouw voorkeur. In mijn geval dus schilderijen uit de Romantiek. De werken van Gericault, Delacroix of Turner, om een paar van mijn favorieten te noemen, geven mij houvast en laten me wegzinken in hun anekdotische intenties in combinatie met hun feilloos gevoel voor dramatische composities en op effectbejag gestoeld kleurgebruik. Grote formaten doen de rest. Of…
Om dichter bij huis te blijven: het monumentale doek van de slag bij Waterloo met de gewonde Prins van Oranje, de latere Koning Willem II, door historieschilder Jan Willem Pieneman uit 1824 (coll. Rijksmuseum, Amsterdam) maakt op mij nog steeds een onuitwisbare indruk.
Wie het kleine niet eert
In de 19e eeuw zijn ook prachtige schilderijen vervaardigd die het niet van hun afmetingen moeten hebben. Neem nou eens de olieverf schets in het algemeen. Dichter bij een kunstenaar kom je bijna niet. De Fondation Custodia is van plan in het voorjaar 2021 de tentoonstelling ‘True to Nature’ vanuit Washington naar Parijs te halen. Het betreft hier kleinschalige, snel en fijn gepenseelde openlucht schetsen op papier of doek uit de periode 1780-1860, van veelal jonge kunstenaars als Jules Coignet, Corot en Constable. Zij schilderden onderweg naar Italië, de Baltische kust of de Zwitserse Alpen de mooiste studies. Je weet niet wat je ziet aan artisticiteit en kwaliteit. Het zijn vlugge schetsen van wolkpartijen, Romeinse ruïnes, horizonten en momenten van pure natuurbeleving. Pareltjes. Allemaal. Wie het kleine niet eert…
Rust, ruimte en Romantiek
Kortom de 19e-eeuwse schilderkunst heeft zeer veel te bieden. In deze tijd van relatieve rust en ruimte voor reflectie in het zogenaamde ‘nieuwe normaal’ is er tijd de Romantische Scholen te herontdekken. Ook op Instagram is de zucht naar het exotische verleden van bijvoorbeeld het oriëntalisme, de decadentie van het fin de siècle en zeker ook de vastigheid en het onwrikbare vertrouwen in werken van kunstenaars met een afgerond oeuvre en de zekerheid van een trackrecord een trend. Instellingen als Museum d’Orsay, verzamelaars en kunsthandelaars in binnen en buitenland posten met enige regelmaat hun nieuwe 19e-eeuwse trouvailles op dit platform.
Terug naar Schiermonnikoog. Het eiland brengt je allereerst in vervoering vanwege het schitterende gebied waar duin, bos, strand en zee subliem samenkomen. Daarnaast waai je er (letterlijk) door en kom je zo vanzelf tot contemplatie en verbeelding. Het wekt dweperige gedachten bij mij op en mijn fantasie, ingegeven door de sereniteit van het landschap, gaat met mij aan de haal. Een met de ontzaglijke natuur denk ik er heel even in een 19e -eeuws schilderij te leven.
Jop Ubbens
www.ubbensart.com
Wil je op de hoogte blijven van de laatste ontwikkelingen op het gebied van kunst? Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief of abonneer je op Tableau Magazine!
