Ontwerpen die de vinger op de zere plek leggen, duurzaam zijn en mensen bewust maken, dat is de expertise van Christien Meindertsma en Floris Schoonderbeek. Twee ontwerpers voor wie het onderzoek en de mindset bijna belangrijker zijn dan het eindproduct.
‘Ah, jij werkt ook alleen,’ lacht ontwerper Floris Schoonderbeek (44 jaar) als hij het atelier van Christien Meindertsma (42 jaar) betreedt. In de voorkamer van haar statige herenhuis in een Betuwedorpje staat een werktafel met één stoel. En een theepot met één theekopje. ‘Ja, heel bewust ook’, zegt Meindertsma. ‘Ik hoef daardoor met niemand rekening te houden. Als een leuke opdracht binnen komt, kan ik altijd ja zeggen.’ Al zit ze daar eigenlijk helemaal niet op te wachten. ‘Ik werk momenteel aan acht projecten tegelijk. Daar kan niets meer bij.’
Het is te zien aan haar werkkamer waar bossen met wilgen twijgen tegen de muur staan. In een kast liggen lappen wol en aan de muur hangen krantenknipsels. In een hoek staat een stoel van geperst vlas; op tafel kartonnen schaalmodellen. ‘Sommige van deze projecten zijn grootschalig en duren jaren, andere zijn juist heel overzichtelijk. Dat is helemaal uitgebalanceerd.’ ‘Jij krijgt tenminste nog opdrachten’, lacht Schoonderbeek. ‘Ik krijg nooit opdrachten – en ik hoef ze eigenlijk ook niet.’ Wat hij wel gemeen heeft met Meindertsma is zijn onderzoekende eenmanspraktijk. Zijn bekendste ontwerp is Dutchtub uit 2003, een eenvoudig maar slim buitenbad dat wordt verwarmd met houtvuur. ‘Dat product is de uitkomst van een onderzoek naar hoe ik mensen kan laten ontspannen en tegelijk meer bewust maken van hun omgeving en van tijd.’ Hetzelfde geldt voor zijn Groundfridge, een polyester kelder die ingegraven onder de grond een constante temperatuur heeft rond elf graden en fungeert als een natuurlijke inloop koelkast. ‘Het is vooral een manier om mensen anders te laten omgaan met de opslag en koeling van voedsel.’
Varkensvet en cosmetica
Opdrachten die Meindertsma consequent afwijst zijn voor puur commerciële consumentenproducten. Waarvan zijn die spullen om ons heen gemaakt? Waarom zien ze eruit zoals ze eruit zien? En welke weg leggen ze af voordat ze in de winkel liggen? Deze vragen over de oorsprong van producten en het maakproces vindt ze veel interessanter. ‘Vaak weet ik van tevoren nog niet wat de uitkomst van mijn onderzoek is.’ Een goed voorbeeld van deze werkwijze is PIG 05049, een boek uit 2007 waarin de toepassingen van één varken na de slacht met klinische precisie zijn gedocumenteerd. Op een gortdroge maar indringende manier worden 147 producten afgebeeld – vlees, vet, botten, organen en zelfs varkenshaar dienen als grondstof voor verfkwasten, sigaretten en cosmetica. ‘Dit boek is het eindproduct.’ Ook maakte ze in 2018 voor de NTR het televisieprogramma Voor de vorm waarin ze twee seizoenen lang niet alleen de vorm maar ook het maakproces van alledaagse gebruiksvoorwerpen onderzocht.
Net als Meindertsma wil Schoonderbeek een duidelijk eind resultaat hebben in zijn onderzoek. Dat kan een prototype zijn – ‘ook grote veranderingen hebben soms een klein begin’ – maar het kan ook uitgewerkt consumentenproduct zijn. ‘Ik ben te veel ontwerper om met lege handen te eindigen.’ Meindertsma: ‘Grappig, we hebben dezelfde mentaliteit maar verschillende skills. Dat echte ontwerpen, waarbij je een vernuftige constructie uitvindt, dat vind ik lastig. Ik merk dat ik beter ben in het bedenken van nieuwe materialen en de productie technieken die daar bij horen. En wat ik nog lastiger vind, is het verkopen van mijn ideeën’, waarbij zij verwijst naar de ondernemersgeest van Schoonderbeek. Vanuit diens Dutchtub ontstond Weltevree, een designlabel met speelse buitenproducten. Vervolgens was hij als productontwerper betrokken bij de startup New Motion, actief in laadpalen. ‘Dat ondernemen is met gemengde gevoelens, hoor. Het is vaak de enige manier om een idee ook echt te realiseren. Dan doe ik het maar zelf.’ Maar altijd met de vraag in zijn achterhoofd: ‘Wat voor soort producten wil ik nog toevoegen aan een wereld vol overproductie? Aan wat voor soort producten is nog echt behoefte?’ Toch ietwat bedremmeld: ‘Zo’n Dutchtub zou ik nu niet meer maken, omdat het verstoken van kilo’s hout voor elk bad echt niet duurzaam is. Ik werk nu aan een schonere oplossingen.’
Autarkische camper
De ontwerper uit Arnhem, waar hij na zijn studie aan de Artez Academy bleef hangen, doet tegenwoordig vooral veel veldonderzoek. Maar dan ook letterlijk. Tijdens de corona lockdowns bouwde Schoonderbeek een oude camper om tot veldlab. Naast een eenvoudige slaapplek beschikt dit autar kische designlab over wanden vol gereedschap, schroefjes en snoertjes. Inspiratie voor het rijdend designlab put Schoonderbeek uit alledaagse verwondering en nieuwsgierigheid. Of uit een herinnering aan jeugdvakanties met kampvuren die werden dichtgegooid om vervolgens op de verwarmde grond te slapen. Zou je met dit principe kunnen koken, vraagt hij zich dan af. En welke gerechten zijn daarvoor geschikt? ‘Met een chefkok heb ik vervolgens een heel weekeinde in de natuur gekookt. Wat geen bruikbaar product opleverde trouwens. Maar dat is niet erg.’
Ook Meindertsma zoekt voortdurend naar samenwerkingen. ‘Ik vind het geweldig om bij bedrijven rond te neuzen, het liefst in de fabriekshal of in het onderzoekslab.’ Voor de linoleumfabrikant Forbo doet ze uitgebreid onderzoek naar hoe het restmateriaal uit de eigen productieketen kan worden hergebruikt. Om dan uiteindelijk de opgedane kennis in alle rust uit te werken in haar studio. ‘Ik wil het liefst dat zo veel mogelijk mensen mijn ontwerpen gebruiken. Maar wat daarbij komt kijken, zoals de verkoop of nadenken over aantallen, daar ben ik niet goed in. Ik word het meest gelukkig als ik ergens helemaal in kan duiken, zonder dergelijke belemmeringen.’
Verder lezen? Bestel een losse editie of haal hem in de winkel.
