In de Gouden Eeuw zouden er tussen de zes en tien miljoen schilderijen zijn gemaakt in de Lage Landen. Een schatting, want veel is verdwenen, vergaan, verbrand, vernietigd, verduisterd. Hoeveel er nog over zijn is moeilijk te zeggen. Zeker is dat 17e-eeuwers na verloop van tijd een opfrisbeurt kunnen gebruiken. Of zelfs restauratie. Iemand die graag haar tanden zet in deze schilderijen is Jazzy de Groot (29).
In haar thuishaven Alkmaar gaat zij vol overgave te werk als zelfstandig schilderijenrestaurator van voornamelijk 16e en 17e- eeuwse Nederlandse kunst voor particulieren, musea en kunst- handelaren. Na de studie Kunstgeschiedenis aan de UvA deed zij een Master Conservering en Restauratie van Cultureel Erfgoed.
Altijd al restaurator willen worden? ‘Tussen Kunst & Kitsch vond ik als kind al magisch: dat die experts precies kunnen vertellen wat een kunstwerk is. Dat wilde ik ook. Vandaar mijn studiekeuze. Ik kwam er echter al snel achter dat je niet veel meer dan de canon en academische vaardigheden leerde. Maar ik wilde zinnige dingen kunnen zeggen over kunstwerken, over de conditie, vernissen, restauraties, interpretaties. Daarbij zijn er zoveel manieren van restaureren. Ik wilde zelf de verantwoordelijkheid nemen voor de manier waarop schilderijen worden gerestaureerd.’
Na je Master ging je eerst stage lopen ‘Als restauratiekundige in opleiding kun je kiezen voor verschillende specialisaties zoals metaal, keramiek, textiel of schilderijen. En dan begint de praktijk. Ik ging eerst in Maastricht als restaurator-in-opleiding aan de slag bij Stichting Restauratie Atelier Limburg. Daarna kwam ik terecht bij het Van Gogh Museum om het vak verder te leren. Na die leerjaren mag je jezelf dan restaurator noemen.’
Wat was je doel met deze opleiding? ‘Niet zozeer schilderijen in originele staat brengen, dat is nagenoeg onmogelijk. Maar veeleer mijn behoefte vervullen om objecten vast te kunnen houden en om te draaien en van alle kanten te bekijken. Dat wilde ik. Ik wilde méér zien. Niet alleen maar van een afstand in een museum staan kijken. Beoordelen of een werk gerestaureerd moet en kan worden. Hoe kan het schilderij er oorspronkelijk uit hebben gezien?’
Wat is het leuke aan 16e- en 17e eeuwse kunst? ‘Dat zijn prachtige schilderijen om aan te mogen werken. Ze zitten vaak vol nuances die je kunt ontdekken. Sommige schilders waren echt geniaal met de kwast. En ik hou erg van dat graafwerk. Soms is het echt een puzzel om te zien wat er door de eeuwen heen mee is gebeurd. Dan moet je afwegen of toevoegingen een historische waarde hebben. Laat je die dan zitten? Haal je die weg? En waarom?’
Je bent al snel zelfstandig geworden. ‘Ik wil graag doen waar ik zelf zin in heb. Ik hecht er veel waarde aan dat ik ’s ochtends kan bedenken wat ik ga doen. Eigen baas zijn. Eenzaam werk? Nee, ik werk momenteel veel samen met Martin Bijl. Eerder werkte ik bij restaurator Michel van der Laar. Daar zag ik voor het eerst dat je echt plezier in het vak kunt hebben. En hoe mooi het is je eigen atelier te hebben. Bovendien heb ik in mijn directe omgeving veel ondernemers.’
En dan begin je voor jezelf… ‘Je hebt een bak kennis en best wat vlieguren, maar dan begint het pas. Ik heb toen de familie Bijl gevraagd of ze iemand konden gebruiken. Eerst vond ik het doodeng: naast Martin Bijl zitten werken! Echt een autoriteit op zijn vakgebied. Van hem heb ik de kneepjes van het vak geleerd. En geleerd om te kijken. Dat is echt fantastisch. Mensen kijken gemiddeld zes seconden naar een schilderij in een museum. Ik soms maanden. Tijdens een retouche klus van 200 uur bijvoorbeeld.’
Hoe is het om aan een Rembrandt te werken? ‘Dat is natuurlijk heel leuk omdat je met je neus bovenop zo’n waanzinnig schilderij zit. En altijd weer zie je nieuwe dingen. Maar je moet het ook kunnen relativeren, anders raak je verlamd. Uiteindelijk is het ‘maar’ een schilderij. Een doek of paneel met verf erop. Dus ik kijk er vooral heel technisch naar. Alles went, hoewel ik me zeker bevoorrecht voel om aan de top te mogen werken.’
Krijg je wel eens een problematisch werk, zoals vervalsingen, in handen? ‘Ik werk met de informatie die het schilderij in zich heeft en presenteer dat aan de eigenaar. Hoe ver dat gaat wisselt wel, deels afhankelijk van wie het heeft ingebracht. Musea steken vaak veel meer tijd in onderzoek dan particulieren. Zelf zal ik nooit meewerken aan opdrachten waarbij mij gevraagd wordt onethisch te handelen. Mijn reputatie is mij heilig en mijn werkwijze transparant.’
Zie je vaak schilderijen in musea die toe zijn aan restau- ratie? ‘Jazeker, schilderijen kunnen schoongemaakt moeten worden. Of ze zijn vreselijk overgeschilderd of de retouches verkleurd. In een museum moet ik mezelf dwingen om eerst van een afstandje te kijken en te genieten. Pas daarna kom ik dichterbij. Heel dichtbij. De suppoost wordt dan soms kwaad. Terecht, die doet ook zijn werk.’
Hoeveel werken doe je per jaar? ‘Dat verschilt per jaar. Met sommige schilderijen ben ik een paar dagen bezig en met andere een paar jaar. Daarnaast ben ik actief als voorzitter van Restauratoren Nederland. Bepaalde zaken vind ik belangrijk, zoals het beschermen van ons onbeschermde beroep. Een extreem complexe zaak want het veld is nogal versnipperd. De een vindt dit, de ander wil niet samenwerken. Ik heb me aangemeld bij het bestuur en nu kan ik helpen iedereen bij elkaar te brengen.’
Waar ben je momenteel mee bezig? ‘Onder andere met een groot meerjarenproject, de kruiswegstatie uit de Urbanuskerk in Amstelveen. Die is zwaar beschadigd na een brand en staat nu in mijn atelier. Verder werk ik momenteel aan vier mooie olieverfschetsen van Caesar van Everdingen uit het Stedelijk Museum Alkmaar en enkele andere 17e-eeuwse Nederlanders.’
Wat is je droom? ‘Dat ik elke dag kan doen wat ik wil. Dat is al aardig dichtbij. En dat ik voornamelijk 16e- en 17e-eeuwse schilderijen mag restaureren. In mijn eigen tempo, en wel in mijn eigen atelier dat ik momenteel aan het bouwen ben.’
Wil je meer te weten komen over Jazzy de Groot en ander jong talent in Tableau Podium? Bestel dan hier de losse editie! Op de hoogte blijven van interessante ontwikkelingen in de kunst? Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief of abonneer je op Tableau Magazine!
