In Tableau Podium vertelt een kunstenaar over een recent project. Deze keer: Jonat Deelstra. Jonat Deelstra (1991) studeerde illustratie aan de HKU en is voornamelijk actief als schilder. Maar hij werkt en denkt ook in andere materialen. Zijn verhalende werken hebben de mens als hoofdpersoon en altijd een zweem van mysterie. Vaak laten ze je met een vraagteken achter. In Tableau deelt hij zijn droom voor een onderwater begraafplaats. Of bestaat die al?
NEDERLANDSE KUST
In dit artikel doe ik graag een geheim kunstproject uit de doeken. Ik ben van plan een oplossing te bieden voor overvolle begraafplaatsen, een oplossing die tegelijkertijd een splinternieuw ecosysteem ondersteunt aan de kust van Nederland. Vorig jaar las ik in De Groene Amsterdammer ‘Geen doembeeld maar een groen beeld’ over vergroeningsplannen in Nederland. Er was veel aandacht voor het toekomstscenario van de Universiteit Wageningen: Nederland in 2120. In dat onderzoek staan ingrijpende plannen voor hoe we in Nederland met ecologische bronnen en landschappen moeten omgaan. Zo ligt er een plan om langs de gehele kustlijn van Nederland een koraalrif aan te leggen. Nou dat zag ik wel zitten. Op de zeebodem moeten objecten komen waaraan koraalsperma kan vastklampen. Tussen de windturbines wordt niet meer met sleepnetten gevist, waardoor de bodem weer levensvatbaar wordt. Daar moeten installaties komen waar het koraal op kan groeien. Waarschijnlijk komen oesters en mosselen eerst, dat zijn de meest vertegenwoordigde soorten. Daarna kunnen de koraalpoliepen zich daarop vastkleven. We zouden het koraalrif kunnen bouwen door een constructie van beton op de zeebodem te installeren. Maar het kan volgens mij nog effectiever. In mijn kunstproject Uitvaartcentrum ‘De Noordzee’, stel ik voor dat wij ons niet langer op land laten begraven. Daar liggen we alleen maar in de weg. Nee, we moeten onze lichamen in keramische urns verwerken en op de zeebodem, tussen de windmolens plaatsen. Deze begraafplaats kan uitgroeien tot een gigantisch rif langs de hele Hollandse kustlijn. Zo hebben we een buffer wanneer de zeespiegel stijgt. Dit project zorgt voor een lange strook prachtig, sacraal rif.
RUSTEN NAAST ZEESLA EN DODEMANSDUIM
Ik weet het moment nog goed – de eerste keer dat ik menselijke resten in mijn sculpturen stopte. Is dit wel echt een goed idee? vroeg ik me af. Het eerste verzoek kwam van de dochter van mevrouw C. (klant en nabestaanden blijven graag anoniem vanwege wettelijke aansprakelijkheid). De dochter van de overledene zat sip in mijn atelier. ‘Mijn moeder hield enorm van de Noordzee’, vertelde ze. ‘Aanvankelijk wilden we haar as uitstrooien vanaf de Afsluitdijk maar toen attendeerde een vriend mij op jouw service. Ik ben gaan kijken naar jouw alternatief. Op je website las ik een stukje over je uitvaartcentrum, het sprak me direct aan.’ De dochter van C. benaderde me om zich te informeren over de mogelijkheden. Ik had op dat moment nog geen werkelijke urns geïnstalleerd in de Noordzee. Mevrouw C. zou de eerste zijn, het eerste stukje ecosysteem van mijn heilige rif. Ik was onzeker of de urn het zou redden op de bodem van de Noordzee. De stroming zou te sterk kunnen zijn voor de sculptuur. Samen kwamen we tot het compromis dat we een pilot zouden draaien in een veiliger stukje zoutwater.
UITVAARTCENTRUM DE NOORDZEE
Inmiddels staan er drie pilots in Haven Springersdiep, dat ligt aan het Grevelingenmeer. Het is een mooi Zeeuws zoutwater baaitje, met water dat zo helder is dat je drie meter de diepte inkijkt. Op de bodem zijn prachtige wiersoorten en schelpdieren te zien. De drie urns zijn diep genoeg geïnstalleerd, zodat je ze niet kunt zien vanaf de kade. Ik heb de sculpturen ‘s nachts geïnstalleerd. Ik sta volledig achter dit project, maar ik heb geen geld voor juridische procedures. Het leek me een goed idee om het maar gewoon uit te proberen. Eerst wil ik de haalbaarheid zien voordat ik de wetboeken induik. Maar ik maak me wel een beetje zorgen of dit legaal is. Wegens populariteit van het concept zijn de eerste drie pilot urns al gevuld met menselijke resten. Nu ga ik kijken hoe het binnen de grenzen van de wet past om menselijke resten in zee te begraven en wil ik een daadwerkelijke uitvaartdienst gaan starten tussen de windturbines. In het begin van de zomer heb ik een dagduik ondernomen om te kijken wat er nu groeit op de menselijke resten. Op het moment groeit er wakamé, roodhoorntjeswier, zeesla, dodemansduim (een bedreigde koraalsoort), oesters en mosseltjes. Het zijn nog startende en kleine organismen. Er is nog geen sprake van een rif, daarvoor liggen de urns nog te ver uit elkaar. Uit angst voor verwijdering door Rijkswaterstaat heb ik ze min of meer verstopt in de diepte. Met hulp van nachtduik apparatuur heb ik de installatie volbracht. Dat was een doodenge klus. Het is onder water sowieso moeilijk navigeren wanneer het water troebel is, maar ‘s nachts is dat helemaal lastig. Ik heb de coördinaten genoteerd, zo kan ik om de paar weken kijken wat er precies aan het groeien is.
BULTRUG
Wanneer het project Uitvaartcentrum: ‘De Noordzee’ uitgroeit tot een daadwerkelijke optie zal de zeebodem er heel anders uit gaan zien. Ik hoop dat op den duur miljoenen mensen zich laten begraven tussen de windturbines. Dit zou zorgen voor nieuwe flora, fauna en recreatiemogelijkheden. Door de nieuwe planten en weekdieren zullen er kleinere vissen terugkomen in de op dit moment leeggeviste wateren. Wanneer er weer scholen vissen zwemmen zullen er uiteindelijk ook haaien, dolfijnen en walvissen te zien zijn. Stel je voor dat je straks vanaf Zandvoort regelmatig bultruggen uit het water ziet springen.
Meer artikelen lezen over inspirerende kunstenaars als Jonat Deelstra? Bestel hier de losse editie!
Op de hoogte blijven van alle ontwikkelingen op het gebied van kunst? Meld je aan voor de nieuwsbrief of abonneer je op Tableau Magazine!
