Het Scheepvaartmuseum kocht twee unieke Engelse wandtapijten die de Slag bij Solebay uitbeelden, naar een ontwerp van de Nederlandse zeeschilder Willem van de Velde de Oude. Het is een van de grootste aankopen uit de geschiedenis van het museum. De tapijten zijn binnenkort te zien in de tentoonstelling ‘Willem van de Velde & Zoon’ en jij maakt kans op een exclusieve rondleiding in Het Scheepvaartmuseum!
De Slag bij Solebay vond op 7 juni 1672 plaats voor de Engelse oostkust bij het plaatsje Southwold. Het was een gevecht op zee tussen de Nederlandse vloot van Michiel de Ruyter en een Engels-Franse vloot onder bevel van prins James Stuart, de her-tog van York. Het was de eerste slag op zee tijdens de Derde Engels-Nederlandse Oorlog (1672-1674). Willem van de Velde de Oude was er zelf bij, en ontwierp de voorstelling voor de tapijten.
De wandtapijten maken onderdeel uit van een serie van zes, waarin de hele slag bij Solebay wordt weergegeven. In 2019 presenteerde de Londense galeriehouder Simon Franses op TEFAF in Maastricht een van de tapijten. Na een jaar van onderhandelingen en met steun van enkele fondsen kon het Scheepvaartmuseum deze twee tapijten aankopen voor de collectie.
Het grootste tapijt, The Fleets drawn up for Battle, meet 6 bij 3,3 meter en laat de opstelling zien van de Nederlandse en Engels-Franse oorlogsschepen in twee gevechtslinies. Op de voorgrond liggen de Engelse en Franse schepen, helemaal in de verte de Nederlandse vloot. Het tweede tapijt, met de titel The Burning of the Royal James (Later in the Day) laat het moment zien na een succesvolle aanval op het vlaggenschip van het blauwe eskader van de Engelsen, dat door de Nederlanders in brand werd gezet.
NEDERLANDSE ZEESCHILDER AAN HET ENGELSE HOF
Willem van de Velde de Oude (1611-1693) ontwierp de tapijten voor het Engelse koningshuis, waar hij aan het eind van 1672 als hofschilder ging werken. Uniek is dat we weten dat Willem van de Velde de Oude zelf bij deze slag bij Solebay aanwezig was. Maar dat was nog aan de Nederlandse zijde. Van de Velde ging vaker mee, meestal voer hij dan mee met de admiraliteit van Amsterdam. Nadat hij naar Engeland verhuisde gebeurde dat niet meer. De Engelse koning vond de risico’s te groot. Conservator Tim Streefkerk doet verder onderzoek naar de tapijten. Als een detective verdiept hij zich in de herkomst en ontstaansgeschiedenis van de wandkleden, want daarover is nog veel onduidelijk. Streefkerk: ‘Ik zoek met name nog meer informatie over waar, wanneer en voor wie ze gemaakt zijn. Er zijn een paar kleine artikelen over deze tapijten geschreven en daarin worden steeds dezelfde twee bronnen aangehaald. Ik denk dat er meer te vinden moet zijn in de Engelse archieven.
Ook is niet zeker door wie de tapijten zijn gemaakt en waar ze daarna terecht gekomen zijn. Lastig is dat ze vermoedelijk net voor 1688 gemaakt zijn, het jaar waarin de koning werd afgezet. We denken dat ze bedoeld waren voor Baron Dartmouth, maar ze zijn nooit bij hem aangekomen omdat ook de hele kring rond de koning in ongenade viel nadat hij was afgezet.’ Engeland neemt een bijzondere positie in met betrekking tot de tapijtkunst. Begin 17e eeuw ontstond in London de koninklijke nieuwe tapijtwerkplaats Mortlake, waar veel Vlaamse wevers werkten. Op dat moment was Vlaanderen hét centrum van de West-Europese tapijtkunst. In de loop van de 17e eeuw trokken meer tapijtkunstenaars naar Engeland. Tapijten waren heel populair in koninklijke kringen. Een tapijt was kostbaar en daardoor zeer geschikt om je rijkdom te etaleren. Bovendien hadden ze ook een isolerende werking in de koude landhuizen.
(Later in the Day), Londen, 1685 – 1688, 4,57×3,30 meter
EEN HISTORISCH MOMENT
Of ook deze twee tapijten in de Mortlake fabriek zijn gemaakt is onzeker. Streefkerk wil dit graag verder uitzoeken. ‘Er zijn twee series gemaakt van de tapijten over de slag bij Solebay. De eerste door Francis Poyntz, de tweede tien jaar later door Thomas Poyntz, wat de relatie was tussen de twee makers is niet helemaal duidelijk. De tapijten uit de eerste serie zijn tegenwoordig te zien in het paleis van Hampton Court. Onze tapijten komen uit de tweede serie. Bijna alle tapijten uit beide series zijn bewaard gebleven, slechts een ervan heb ik nog niet terug kunnen vinden. Maar het meest bijzonder aan deze serie is dat je precies weet over welk moment de voorstelling gaat en dat Van de Velde daar echt bij aanwezig was, zij het dan aan Nederlandse zijde terwijl hij de schetstekeningen voor de tapijten in opdracht van de tegenpartij maakte.’
Juist door de Engelse context vormen de tapijten een mooie aanvulling op de collectie van Het Scheepvaartmuseum. Het museum heeft veel materiaal over de slag bij Solebay, maar allemaal vanuit Nederlands perspectief. ‘Van de Slag bij Solebay hebben we ook een schilderij in de collectie van Willem van de Velde de Jonge. Van precies hetzelfde moment waarop het schip in brand vliegt. Het is een belangrijk moment in de geschiedenis, waarin het de Nederlanders lukt een groot Engels schip in brand te zetten. Het schilderij zoomt in op dat schip en de tapijten laten de slag als geheel zien. Een mooie combinatie.’
LEZERSACTIE! EEN EXCLUSIEVE RONDLEIDING IN HET SCHEEPVAARTMUSEUM
Speciaal voor de lezers van Tableau Magazine organiseert Het Scheepvaartmuseum een exclusieve rondleiding door de tentoonstelling ‘Willem van de Velde & Zoon’ met tourguide! Het museum organiseert 3 tours, meld je nu snel aan wat vol is vol. Klik hier voor meer informatie en bestel je gratis ticket!
Het Scheepvaartmuseum
‘Willem van de Velde & Zoon’
1 oktober 2021 – 27 maart 2022
www.hetscheepvaartmuseum.nl
Wilt je op de hoogte blijven van komende lezersacties? Meld je dan aan voor onze nieuwsbrief of abonneer je op Tableau Magazine!
