Het ontwerpduo Formafantasma combineert duurzaamheid met grondige research en fantasie. Simone Farassin en Andrea Trimarchi onderzoeken nieuwe materialen, maar verwerken ook oude apparaten in nieuwe meubels. Een ontwerp is nooit alleen maar mooi, maar wortelt in een groter verhaal.
De meubels uit de collectie Ore Streams van ontwerpstudio Formafantasma ogen niet comfortabel. Een minimalistische fauteuil heeft een harde knik in het frame, dat is gemaakt van de witte behuizing van laptops; in de rugleuning is zelfs nog een usb-ingang zichtbaar. In een tafelblad zit een mobiele telefoon, een kleine camera en een luidsprekertje verstopt. Een stapel van vierkante metalen bekistingen van grote computerservers vormen een grote kast. Van een toetsenbord is een lamparmatuur gemaakt. Het zijn tot in de puntjes gestileerde meubels die tegelijkertijd vervreemding oproepen. Zijn het speelse gebruiksvoorwerpen en zit in de stoel een harddrive? Kun je echt e-mails checken op dit tafelblad?
Bij Formafantasma kan achter een intrigerend object een duistere wereld schuilgaan
‘De meeste digitale apparaten zijn niet meer uit elkaar te halen in losse onderdelen. De enige manier om ze te recyclen is door ze te assembleren in bijvoorbeeld meubels’, is het droge antwoord van ontwerper Simone Farassin (1980), een helft van ontwerpduo Formafantasma. ‘Achter de digitale wereld, die toch het imago heeft van clean tech, schuilt een wereld van giftige afvalstromen die over de hele wereld worden verhandeld. Met Ore Streams willen wij laten hoe raar het is dat de grondstoffen in deze apparaten, die vaak zeldzaam en kostbaar zijn, niet worden hergebruikt.’
Bij Formafantasma kan achter een intrigerend object een duistere wereld schuilgaan. Niet voor niets betekent deze studionaam zoiets als ‘fantasieverschijning’ in het Italiaans. Oftewel: een object dat ergens tussen droom en werkelijkheid staat. Dat is precies wat Farassin en zijn levenspartner Andrea Trimarchi (1983) maken: uitgesproken materiële objecten die niet meteen verraden wat ze zijn maar die de fantasie prikkelen. Het ontwerpduo verpakt een felle aanklacht tegen een afstotelijke productieketen in oogstrelend design. ‘Maar’, verzekert Trimarchi, ‘het creëren van schoonheid is niet ons primaire doel. Wel moet een ontwerp ook zonder de verhalende context visueel aantrekkelijk zijn.’
In tien jaar tijd heeft Formafantasma zich genesteld in de mondiale designtop. En dat is heus niet alleen omdat ze zulke welbespraakte verfijnde Italiaanse mannen zijn. Kenmerkend voor hun oeuvre is een combinatie van ambachtelijk vakmanschap, industriële technieken en zelfontwikkelde materialen. Daarachter gaan doorwrochte onderzoeken en intelligente concepten schuil, waarmee het duo naadloos aansluit op de kritische, conceptuele traditie van Dutch design. ‘Niet het geven van antwoorden maar het oproepen van vragen is ons uitgangpunt’, zegt Farrasin.
In 2009 studeerden ze af aan de Design Academy Eindhoven. ‘We zijn met een gezamenlijk project afgestudeerd als één persoon. Dat vonden ze daar heel raar.’ Sindsdien zijn ze onafscheidelijk. Amsterdam is inmiddels verruild voor Milaan als thuisbasis, met een dependance in Rotterdam. De link met Nederland is diep. Zo was hun eerste solo-expositie ‘Prima Materia’ in Design Museum Den Bosch te zien in 2015.
Het is de mix van diepgang en oogstrelende esthetiek die hun werk geliefd maakt bij zowel vooraanstaande musea als het MoMa in New York en Stedelijk Museum in Amsterdam als bij exclusieve designlabels als Bulgari en Max Mara en zelfs een automerk als Lexus, waarvoor ze een kunstzinnige conceptcar ontwikkelden. Ook worden hun fijnzinnige maar barokke installaties opgemerkt door luxemerken. Het duo richt etalages in voor winkelketen Hermès en voor de luxe leerfabrikant Fendi maakten ze een monumentale kroonluchter, die niet van zacht kalfsleer maar van varkensblaas of ruwe vissenhuiden is vervaardigd. Farrasin: ‘Wij vinden het geweldig om nieuwe materialen uit te proberen. Daarbij zoeken we de grenzen van dat materiaal op. Wat gebeurt er met leer als je het maximaal uitrekt? Welke nieuwe kwaliteiten krijgt ijzer als het gaat roesten?’
Ook de schaarse consumentenproducten die Formafantasma ontwerpt zijn doorwrocht. Met de exclusieve lampencollectie voor het Italiaanse designlabel Flos gaan ze terug naar de fundamenten van wat licht is. Door een ledlampje achter een sierlijk mozaïek van gekleurd glas te plaatsen, lijkt de lichtbundel uiteen te spatten in het prisma waaruit het feitelijk is opgebouwd. Een hanglamp aan de muur is niets meer dan frêle leren riem die om een ranke hoepel is gespannen en haaks aan de muur hangt als een geometrische sculptuur. Trimarchi: ‘Deze lampen hebben een graad van vakmanschap en perfectie die wij niet kunnen evenaren in onze studio. Ook daarom werken wij graag samen met de industrie. Een fabriek beschikt over bijzondere machines en technieken die ons nieuwe mogelijkheden bieden met die materialen. In die zin zijn wij heel traditionele productontwerpers. Al zullen we niet zo snel een massaproduct ontwerpen.’
SCHIMMELS EN VOGELS
Uit dezelfde fascinatie voor industriële productie kwam in 2019 een diepgravend onderzoek voort naar de mondiale houtproductie. De resultaten werden getoond op de expositie ‘Cambio’ in de gerenommeerde Serpentine Gallery in Hyde Park in Londen. ‘Hout is een relatief goedkoop en ruim voorradig materiaal dat bovendien een aangename uitstraling heeft, zo vinden veel mensen. Maar het is een materiaal dat onmisbaar is voor al het leven op aarde. Daarom hebben wij een ode gemaakt aan hout. Niet met eigen producten maar met collage van bijzondere objecten, een documentairefilm en een boek. Bomen zijn zeer intelligent en genereus. Ze kunnen onderling communiceren en functioneren optimaal als andere levenssoorten als schimmels en vogels van hen profiteren. Daar kunnen wij als mens veel van leren.’
Verder lezen? Bestel een losse editie of haal hem in de winkel.
