Stille kracht

Zijn schilderijen en etsen tonen een sprookjesachtige breekbaarheid, een haast poëtische werkelijkheid waarin gedichten tot leven lijken te komen. Het oogt broos, maar juist deze kwetsbaarheid geeft het werk zijn kracht. Uit de brieven die Mankes schreef naar zijn vrienden en vertrouwelingen blijkt dat hij altijd op zoek was naar stilte, rust en ruimte om zich een te voelen met de buitenwereld. In haast schilderachtige bewoordingen lijkt hij altijd op zoek naar de zin van het leven.   
“Ik schilder, of liever zou wensen te schilderen, schilderijen, stille, doch zingende door, ja juist door die stilte. Ik zie ze duidelijk en toch hoever ben ik er af. Die afstand, die is het die overwonnen moet worden en iedere duimbreed is er een.”   
Door de rust in zijn eigen leven merkt hij dingen op die aan anderen voorbijgaan, waardoor de op het eerste gezicht eenvoudige onderwerpen in zijn schilderijen een bijzonder, haast onaards karakter krijgen.   
 

Jan Mankes was eigengereid. Toen het gezin in zijn tienerjaren naar Delft verhuisde voor zijn vaders werk, besloot hij te stoppen met de HBS. Liever was hij bezig met tekenen en ging hij op sleeptouw met schilders uit de buurt. Het schijnt ook dat hij elke zondag naar Den Haag liep om de oude meesters in het Mauritshuis te bestuderen. Hij was een loner en verhuisde mee naar De Knijpe toen zijn vader met pensioen ging. Ook verklaarde hij zichzelf op 18-jarige leeftijd, na een aantal jaar in het atelier van glasbrander J. Schouten te hebben gewerkt, tot vrij kunstenaar. Hij had precies de juiste mensen om zich heen om te kunnen uitbloeien tot het verstilde genie dat we nu kennen. Kunsthandelaar Schüller, die vrijwel al zijn werk kocht, een mecenas in de vorm van de heer Pauwels, een sigarenfabrikant uit Den Haag die hem voorzag in al zijn materialen en benodigdheden en later zijn vrouw en zoon. Verder had Mankes maar weinig nodig behalve de natuur en zijn schilderkunst. Mankes was sterk genoeg om zijn eigen weg te volgen, maar toch te broos om een lang leven te lijden. Hij stierf op 30-jarige leeftijd aan de gevolgen van Tuberculose.   

 

Museum MORE eert ‘Hollands meest verstilde kunstenaar’ deze lente door een eeuw na zijn dood  35 werken in een virtual tour te tonen. In deze virtuele tour is ook de recente ontdekking van een verdwenen topstuk van Mankes te bewonderen. Dit vroege werk stamt uit ca 1910, toen de schilder begin twintig was. `Subliem`, noemt artistiek directeur Ype Koopmans het. Recent kwam dit schilderijtje van 40 x 35 cm boven water. Koopmans: ‘Zo`n twee weken terug werden we benaderd door een mevrouw die uit erfenis een schilderij had met het signatuur Jan Mankes en die zich afvroeg of het een echte was. Het schilderij stelt een akkertje vol witte leliën voor. Het roept herinneringen op aan de bekende 19e-eeuwse oost-indische-kers-schilderijen van Jacobus van Looy, maar is verder tamelijk uniek. De lelie was de favoriete bloem van de Engelse prerafaëlieten, maar zo’n heel lelieveld ken ik verder niet en laat ook een onbekende kant van Mankes zien’.  

Ook Museum Arnhem bezit maar liefst 44 werken van Jan Mankes. Kijk voor meer informatie op de website: https://www.museumarnhem.nl/

Neem ook een kijkje op de speciale website over Jan Mankes: http://www.100jaarjanmankes.nl/