De opmerkzame beursbezoeker heeft het de afgelopen jaren al gezien: textielkunst is aan een comeback bezig. De hang naar ambacht en ‘aanraakbare’ kunst heeft een vlucht genomen. Er was niet alleen meer tijd om stil te staan bij het maken en het materiaal, ook verlangen verzamelaars wereldwijd naar kunst die tastbaar en tactiel is. Hedendaagse (digitale) disciplines als fotografie en videokunst maken plaats voor wollen wandtapijten en zijden textielcollages. De hand van kunstenaar mag weer te zien zijn, inclusief kleine afwijkingen die horen bij het maakproces. Imperfectie en intimiteit winnen het van gelikte, perfecte beelden. Textiel is hip & happening en heeft het gedateerde, soms wat kneuterige imago voorgoed van zich afgeworpen.
BEROEMDE VOORBEELDEN
Koningin van de textielkunst is ongetwijfeld Sheila Hicks, deze inmiddels 87-jarige Amerikaanse kunstenaar staat bekend om haar grote, immersieve installaties van allerlei soorten textiel. De toeschouwer wordt opgeslokt door haar kleurrijke werelden van wol en moet van goeden huize komen om de verleiding van het aanraken van de stof te weerstaan. De werken van Hicks zijn niet alleen visueel overweldigend, ze verraden ook haar oog voor het ontwikkelen van nieuwe technieken. Hicks heeft gedurende haar carrière onderzoek gedaan naar talloze weeftechnieken die geworteld zijn in culturen over de hele wereld. Deze kennis en kunde is duidelijk terug te zien in haar werk. Een voor de privéverzamelaar wat meer hanteerbare vorm van textielkunst is het wandtapijt, waar onder andere de in Antwerpen wonende, Nigeriaanse kunstenaar Otobong Nkanga uitzonderlijke exemplaren van maakt. Haar werk is bekroond met diverse prijzen en menig top-museum heeft een van haar gelaagde wandkleden in de collectie. Nkanga reflecteert in haar textielwerk onder meer op de relatie tussen mens en natuur en de uitputting van natuurlijke bronnen. Het delven van grondstoffen en de ongelijke verdeling van de welvaart die hieruit voortvloeit is een terugkerend thema in haar werk. Haar wandtapijten vieren de schoonheid en rijkdom van de natuur, maar waarschuwen ook voor de schaduwzijde die het winnen hiervan met zich meebrengt.
Turner Prize-winnaar Grayson Perry hanteert een andere manier van verhalen vertellen in zijn grote wandtapijten. Deze enorme lappen geborduurde stof lezen als een graphic novel, waarin absurde situaties en een duizelingwekkende hoeveelheid personages vrolijk over het doek tuimelen. Zijn werk leest als een reis door een andere wereld, waarin maatschappijkritiek en humor hand in hand gaan. Zijn kleurrijke werken doen denken aan een hedendaagse versie van het beroemde tapijt van Bayeux uit 1060, waarin de Slag bij Hasting in gedetailleerd borduurwerk verbeeld is.
Maar de wereld van de textielkunst is groter dan enkel geweven garen, zo laat Billie Zangewa zien. In onder andere de collectie van het Stedelijk Museum Amsterdam is delicaat, intiem werk van deze Zuid-Afrikaanse kunstenaar te zien. De fragiele zijden textielcollages tonen alledaagse taferelen, zoals een moeder die haar zoon helpt met huiswerk aan de keukentafel of een stel dat ’s ochtends samen de krant leest. Het zijn scènes uit het leven van Zangewa zelf, intiem maar door de alledaagsheid van het onderwerp universeel herkenbaar.
Ook in Nederland is textielkunst in opmars. Zo creëert aanstormend talent Afra Eisma fantasiewerelden van textiel waarin patronen, gedaantes en kleuren de kijker verwelkomen. De kleurrijke, handgemaakte textielwerken nodigen uit tot aanraken; ze zijn zacht en aaibaar. Met een zogenaamde ‘tufting-gun’ schiet Eisma de draden wol door het doek dat opgespannen is in een houten frame.
CONSERVEREN VAN TEXTIELKUNST
Textiel is kwetsbaar en vereist van de verzamelaar een goede verzorging. Het materiaal is fragiel en veroudert vaak sneller dan metaal of verf. Door veroudering, veel licht en hoge luchtvochtigheid ontstaat er een toenemende verzwakking van het materiaal die niet altijd met het blote oog zichtbaar is. Met als gevolg dat de flexibiliteit en veerkracht van textiel vermindert, waardoor het bros of hard wordt. De stof kan hierdoor splijten of verkleuren. Dit resulteert uiteindelijk in vezelbreuk en vezelverlies, waardoor het textiel uit elkaar kan vallen. Dit kan voorkomen worden door het textiel niet in direct zonlicht te hangen, te zorgen voor een lage luchtvochtigheid, het werk voorzichtig schoon te maken en het gelijkmatig op te hangen om spanning in de stof te vermijden. De verzamelaar doet er goed aan informatie over de samenstelling van de stof en het conserveren hiervan in te winnen bij de kunstenaar of galerie. Niet alleen krijgt men hierdoor extra inzicht in het materiaal, het verlengt ook de levensduur van het kunstwerk.
Meer columns lezen? Bestel dan hier de losse editie! Wil je op de hoogte blijven van alle ontwikkelingen op het gebied van kunst? Meld je dan aan voor de nieuwsbrief of abonneer je op Tableau Magazine.
