De Ploeg Archives

Museum Flehite herdenkt deze kunstenaar met de expositie ‘Kunst uit Noord-Nederland – Hendrik Nicolaas Werkman en vele anderen’ die vanwege het coronavirus t/m 2 augustus is verlengd.

De Ploeg

De Ploeg werd opgericht omdat een selecte groep jonge kunstenaars zich beperkt voelde in hun mogelijkheden om zich te kunnen ontwikkelen en om hun werk op een goede manier tentoon te kunnen stellen. Ze waren het artistieke klimaat in Groninger in de jaren tien van de 20e eeuw ontgroeid en wilden een podium om vrijer te kunnen experimenteren. Onder deze kunstenaars waren Jan Wiegers, Johan Dijkstra, George Martens en Jan Altink. Altink bedacht de bijpassende naam ‘De Ploeg’ voor de vereniging, omdat volgens hem ‘op het gebied van moderne kunst nog veel terrein moest worden ontgonnen’. De vereniging heeft voor de kunst in Groningen veel betekend omdat de vereniging niet veel eiste van zijn leden. De enige eis was dat leden op serieuze wijze bezig moesten zijn met kunst. Dit gaf kunstenaars de vrijheid om te durven experimenteren zonder afgebrand te worden door kritische academici. Het was door deze vereniging dat stromingen als het impressionisme en expressionisme in Groningen tot bloei kwamen.

Hot printing

Hendrik Nicolaas Werkman had ondertussen in 1918 door zakelijke tegenslagen zijn uitgeverij moeten verkopen, maar hij begon gewoon opnieuw op een zolderverdieping van een pakhuis in hartje Groningen. Daar drukte hij in eerste instantie pamfletten en aankondigingen voor de tentoonstellingen die De Ploeg organiseerde. Zelf durfde hij met zijn schilderijen pas in de jaren twintig deel te nemen aan deze tentoonstellingen, waar hij niet bijzonder werd opgemerkt.

Hij kreeg pas wat meer bekendheid toen hij ging experimenteren met zijn drukwerk en zelf geschreven en geïllustreerde tijdschriften ging uitgeven zoals The Next Call of de drukwerken die hij maakte voor De Blauwe Schuit, een uitgeverij waar Werkman voor drukte tijdens de oorlog.

Hij kon op die uitgaven zijn eigen stempel drukken en zorgde op zijn manier voor verlichting in de donkere oorlogsjaren. In die periode ontstonden ook de Chissidische Legenden, verhalen van Joodse oorsprong die Werkman illustreerde en die nu tot zijn meest geliefde werken behoren.

Hij gebruikte een techniek die hij ‘hot printing’ noemde, waarbij hij met inktrollers in steeds verschillende kleuren over steeds andere sjablonen heen rolde. Zijn voorkeur ging uit naar voorstellingen met paradijselijke elementen zoals vogels en figuren uit de verte. Ook vuurtorens en geabstraheerde fabrieken met rookpluimen komen voor in zijn oeuvre, maar er komen ook illustraties voor met alleen over elkaar heen gelegde vormen. De eenvoud in deze voorstellingen laat de hoofdrol aan de kleuren en compositie, die de verbeeldingen op deze manier een grote zeggingskracht geven.

Uiteindelijk werd hij met zijn grafische werk opgemerkt door Willem Sandberg, eerst conservator en later directeur van het Stedelijk Museum Amsterdam. Hij organiseerde Werkmans eerste solotentoonstelling in het Stedelijk, waardoor de kunstenaar ook bij het grote publiek bekend werd.

Op 13 maart 1945 werd Werkman gearresteerd omdat hij onterecht verdacht werd van illegaal politiek drukwerk. Een maand later, op 10 april, werd hij samen met negen anderen gefusilleerd. Helaas heeft hij de bevrijding door de Canadezen op 16 april in Groningen niet meer mee mogen maken.

Museum Flehite herdenkt Hendrik Nicolaas Werkman met een expositie waarin o.a. zijn kleurrijke ‘druksels’ worden getoond. Daarnaast is er werk te zien van diverse andere Noord-Nederlandse kunstenaars. Alle werken in de expositie zijn afkomstig uit de collectie Niemeijer – Hidding die hun bruiklenen voor deze extra periode ter beschikking stellen. Voor het eerst wordt deze privéverzameling museaal getoond.

Filpje van The Dutch featuring Job Cohen – So Long H.N. Werkman

Museum Flehite Amersfoort

Kunst uit Noord-Nederland – Hendrik Nicolaas Werkman
e.v.a t/m 2 augustus 2020

www.museumflehite.nl

Dit artikel verscheen ook in de nieuwsbrief. Ontvang je deze nog niet? Schrijf je dan hier in zodat je het leukste nieuws van de week niet hoeft te missen!