Tekst: Floris Kappelle
Droom en Daad
Om de hoek van zijn kantoor nabij Het Park nemen wij plaats in restaurant Parkheuvel**. We schuiven aan met Wim Pijbes die inmiddels drie jaar als directeur verbonden is aan de Stichting Droom en Daad, de organisatie die investeert in kunst en cultuur in Rotterdam. Pijbes kent de stad goed, hij was er ooit directeur bij de Kunsthal en woont er al jaren. Dat schept een band. En dat komt goed uit want de stichting richt zich uitsluitend op de Maasstad. ‘Na het Rijksmuseum wilde ik wat anders. Ik zat daar acht jaar op de top van het vak. Met grote aankopen, een grootse heropening, het museum weer in de hoofden en harten van het publiek en alle records gebroken: begroting, bezoekers, fondsen, donateurs, patronen, vrienden. Het enige dat historisch laag was: het ziekteverzuim. Daarna was het time to move. Met Taco stond er een geweldige opvolger klaar. Altijd fijn om je opvolging in goede handen te zien.’
Kunst en cultuur als middel
Er volgde een kort uitstapje naar Voorlinden waar Pijbes overigens nog steeds in het bestuur zit. Vervolgens werd hij gevraagd om leiding te geven aan de Stichting Droom en Daad. Een filantropisch-cultureel investeringsfonds van de familie Van der Vorm van de HAL investeringsmaatschappij. Pijbes: ‘Ik begon helemaal blanco maar met een duidelijk mandaat. De basis is het Amerikaanse idee van learn, earn and return. Als je een goede onderneming bent met duurzame groei en lange termijn visie, dan wil je op den duur ook goed doen. Dan voelt men de verantwoordelijkheid om iets terug te geven aan de samenleving. De HAL opereert wereldwijd maar heeft de wortels in Rotterdam. Vandaar onze focus op deze stad waarmee we impact willen maken met de middelen die we inzetten. Zo kunnen we verschil maken om op lange termijn waarde te creëren voor de stad. Hoe we dat doen? Door te investeren in culturele initiatieven. Hetzij bestaande, hetzij initiatieven van onszelf. Wij willen de stad mooier maken. Waarde toevoegen. Kunst en cultuur is niet ons doel maar ons middel. Dat kan van alles zijn: nieuwe musea, het filmfestival, amateurkunst, Boijmans bij de Buren. Zo hebben we ongeveer 40 projecten lopen.’
Doen wat nodig is
De Maître opent met een trio van aperitief hapjes: cannoli van rode biet met piccalilly en aceto balsamico; Chinese koekjes met zilveruiencrème en gerookte forel; en een macaron van salade caprese. Wim Pijbes: ‘Het lijken wel bijouteriën, echt heel mooi. Je zit hier exquise te eten terwijl daar op de Maas het grofstoffelijke komt binnenvaren. Een mooi contrast, ook met Het Park hierachter. Het Park was een van onze eerste projecten, met de ambitie om er het mooiste stadspark van Europa van te maken. Overigens is het niet zo dat je een aanvraag kunt doen voor een project als je geld tekort komt. Zo werken wij niet. Wij stappen aan boord voor de langere termijn en willen meedenken. Naast middelen kunnen wij ook contacten en expertise leveren en een groeiplan helpen realiseren. Met ons team zijn wij op diverse vakgebieden toegerust om de juiste buitenboordmotoren aan te haken. Voor ons is belangrijk: het doel wat men voor ogen heeft en de invloed op de stad. En of het duizend euro kost of een miljoen, dat is daar ondergeschikt aan. Wij hebben ook geen jaarbudget maar doen wat nodig is. Dit is voor het eerst dat ik me geen zorgen hoef te maken over de omvang van de inzet van middelen. Als de investering gerechtvaardigd is, dan is de hoogte daarvan wat het moet kosten.’ Een nobel streven dat respect afdwingt. Mooi moment voor de amuse: kalfshartzwezerik, gelei van ossenstaart, morieljes, crème van zwezerik & vinaigrette van sherry. Kunstige miniaturen die ons beiden bekoren. Wij zien de kok als kunstenaar.
Landverhuizersmuseum
Wim Pijbes: ‘Ons model heet venture philantropy, waarbij investeringen een grote betrokkenheid laten zien. In de VS kijken wij naar de Bloomberg Foundation van Michael Bloomberg. Die gelooft sterk in steden en burgemeesters als drijvende krachten van het land. If mayors ruled the world. Een interessante gedachte. Zo zijn wij momenteel bezig met de verbouwing van De Fenix, een complex van loodsen op Katendrecht, ooit gebouwd door de HAL. Hier komt het gloednieuwe Landverhuizersmuseum dat we gaan inrichten met aankopen die een link hebben met het thema people on the move. Het gaat om mensen die hier kwamen en die hier vertrokken. Vanaf deze plek zijn zo’n drieënhalf miljoen mensen naar Amerika afgereisd. Het wordt een groot museum met 6000 m² waarvoor we een collectie aanleggen met thema’s als angst, liefde en heimwee. Het gaat om historisch werk en hedendaagse kunst, zoals videokunst van Bill Viola, een installatie van Danh Vō uit Vietnam, een sculptuur van de Indiër Shilpa Gupta – recent nog op de Biënnale in Venetië – en de beroemde fotoserie Almerisa van Rineke Dijkstra die ook in het MoMA hangt.’ Grote namen, typerend voor de ambities van Pijbes en de stichting. Dit museum gaat een publiekstrekker worden. En een aanwinst voor Rotterdam.
Katoenveem, de grootste kunstruimte van Nederland
Een ander groot project van Droom en Daad is het Katoenveem. Pijbes: ‘Een kathedraal van beton, ik noem het Erfgoed aan de Maas. Het is vergelijkbaar met de industriële setting van Het Hem in Zaandam. Dit Rijksmonument in het Merwe-Vierhavengebied staat in de nabijheid van de ateliers van Daan Roosegaarde en Joep van Lieshout. De bedoeling is er een art commisioned space van te maken. Dus geen museum of kunsthal maar een plek waar we megagrote kunstwerken kunnen plaatsen die er speciaal voor zijn gemaakt. Soortgelijke fenomenen kennen we al in het buitenland: de Tate Turbine in Londen – de grote game changer in museumland -, de Hangar Bicocca in Milaan, The Shed in New York en de Fondation Beyeler die opdracht geeft voor grote kunstwerken in o.a. het Station in Zürich. Het Katoenveem kan zomaar de grootste kunstruimte van Nederland worden. Hoog, groot, monumentaal en aan het water. Ook dit is een initiatief van de stichting. Wanneer het open gaat? Als het klaar is.’
Wel klaar is het voorgerecht: Europese kreeft met Boeddha’s hand, yuzu, dragonolie, emulsie van crème fraîche en calamansi. Spectaculair, vindt Pijbes. En zo smaakt het ook. Creative Chef Juliën van Loo laat zien dat hij de zoon is van zijn beroemde vader.
Grootste fonds van Europa
Wim Pijbes is lyrisch over Rotterdam: ‘Kijk, deze stad is heel erg toekomstgericht, met nieuwe hoogbouw en meer middeninkomens, de doelgroep die je beoogt voor kunst en cultuur. Ik zeg altijd: Rotterdam staat aan de vooravond van de derde Gouden Eeuw. Er gaat echt weer wat gebeuren. Als stad met een trauma werd hier na de oorlog de moderniteit omhelsd en gehuldigd. Alles moest groter en hoger. Maar ook mooier? Daar werken wij aan. Met lokaal gezien het grootste fonds van Europa. Waarmee we ook kleinere projecten realiseren. Zoals het voormalige Veerhuis uit 1917 dat we gaan opknappen. Inclusief artist-in-residency. Een mooi stuk havenhistorie. Ook mooi is het Batavierhuis, een art-deco gebouw voor zo’n zeventig muzikanten die hier kunnen repeteren en optreden. Creatief talent willen we graag helpen. Door de stijgende vastgoedprijzen worden goedkope werkruimtes steeds schaarser. Die incourante panden vallen tegenwoordig ten prooi aan de markt. Consequentie is dat al die leuke broedplaatsen, ateliers en non-profit instellingen verdwijnen. Dus kopen wij af en toe een pand om dit soort initiatieven te koesteren. Jonge kunstenaars hebben namelijk een grote behoefte aan ruimte. Daar doen wij dus wat aan. Iets anders is De Wasserij, een prachtig pand waar de Stichting Kunst Accommodatie Rotterdam modemakers accommodeert. Voor de realisatie hebben wij de middelen geleverd.’ De lijst projecten die Pijbes opsomt is schier eindeloos. Enige voortvarendheid kan de stichting niet ontzegd worden. Het moderne mecenaat in actie.
TEFAF: truth, transparancy & trust
We laten al deze mooie projecten bezinken met een glas Parkheuvel cuvée St. Martinus uit Limburg. Ideaal bij de zeebaars die een pas-de-deux danst met paling uit het IJsselmeer. Saffraan en een hint van pijlinktvis maken dit gerecht groots af. We mijmeren door over het groeiend aantal private initiatieven die we in Nederland constateren. Wim Pijbes: ‘Je ziet heel interessante ontwikkelingen die aan particuliere musea toe te schrijven zijn. Kijk naar Voorlinden, Huis Marseille, More, No Hero, Beelden Aan Zee, LAM, etc. Speelruimte en vrijheid nemen toe. Dat heeft grote betekenis. Kijk, wij zijn een jong fonds en willen kunstenaars steunen, met werkruimtes, opdrachten en aankopen. Ik krijg veel alerts, en werk ook voor de TEFAF, dus als ik iets voorbij zie komen dat zin heeft voor Rotterdam, dan kopen we het aan.’
Over de TEFAF gesproken. Sinds vorig jaar is Pijbes Global Chairman of Vetting. Verantwoordelijk voor de keuring in zowel Maastricht als New York: ‘Het moet zijn wat het voorstelt. Vandaar dat we sinds vorig jaar werken met nieuwe protocollen. Dus geen slagers meer met eigen vlees. Deze tijd vraagt om transparantie. Bij keuring gaat het immers om truth, transparancy & trust. Dat vertrouwen komt met de trekschuit en vertrekt met de diligence. Dat bouw je niet zomaar op. Wij geven een keurmerk dat wordt gewaarborgd door onze commissie. Dus geen handelaren meer in een beslissende rol.’
Vetting TEFAF
Wereldwijd loopt [link type=”article” id=”360″ target=”_blank” name=”TEFAF”] voorop met dit nieuwe beleid. Wim Pijbes: ‘Wij willen the best in the business zijn: de gouden standaard van de kunstbeurzen. Als je de ultieme referentie wilt zijn, dan moet je voor de troepen uit lopen. TEFAF wil eenvoudig de beste zijn, door consequent en gedisciplineerd te zijn: dát is de norm. Ons werk is een enorme operatie. De beurs moet een paar dagen dicht, 180 experts in 28 categorieën worden ingevlogen uit veertien landen. Alles bij elkaar een reusachtige investering, denk aan al die reis- en verblijfkosten. Vetting maakt de kunstbeurs duur maar garandeert de waarde van de TEFAF en beschermt de verzamelaar. Anderzijds betaalt de kwaliteitscontrole zichzelf terug door het vertrouwen dat de kopers ons geven. Dat is onbetaalbaar. Price is what you pay, value is what you got. Daar gaat het om. En natuurlijk om kwaliteit, variëteit en hoeveelheid.’ Geheel in stijl met ons gesprek verschijnt nu het Depot Boijmans Van Beuningen in een architectuur van chocolade, caramel en nougatine, verrijkt met pindakaasijs en eetbaar bladgoud. Het fameuze signature toetje van Parkheuvel, kunstig gerestyled en begeleid door een bijzondere port van Graham’s. Zeer toepasselijk als afsluiter van deze memorabele lunch. `24 karaat`, oordeelt Pijbes.
Lees hier meer over de Stichting Droom en Daad.
Wil je nog meer interviews lezen? Schrij je dan hier in voor de nieuwsbrief en ontvang een mini interview met een van onze (gast) schrijvers!
