Lees meer in Tableau Magazine, met veel meer beeldmateriaal.
Het meesterwerk verbeeldt het moment dat Judith met hulp van haar meid Abra het hoofd van Assyrische generaal Holofernes afhakt en zo haar volk bevrijdt van een jarenlange belegering. Decennialang bleef het werk in goede conditie omdat het al die tijd verborgen lag onder een matras. Pas toen het dak ging lekken stuitte de huiseigenaar tijdens herstelwerkzaamheden op het schilderij.
Het was meteen duidelijk dat het een klassiek 17e-eeuws schilderij betrof en al vrij snel werd het schilderij door experts, ingehuurd door veilinghuis Marc Labarbe, toegeschreven aan Caravaggio. De Franse staat classificeerde het werk als ‘nationale schat’, waardoor het schilderij Frankrijk 30 maanden niet mocht verlaten. Hierdoor was er genoeg tijd om het schilderij aan een groot onderzoek te onderwerpen. Er werd bewijsmateriaal bij elkaar gezocht dat moest bewijzen dat het werk daadwerkelijk van de hand van de 17e-eeuwse meester zou zijn.
Caravaggio maakte in 1599 al een schilderij met het onderwerp Judith onthoofdt Holofernes dat nu in Galleria Nazionale d’Arte Antica in Rome hangt. Maar in een bewaard gebleven brief uit 1607 van de Vlaamse schilder en handelaar Frans Pourbus, in dienst van de Graaf van Mantua, wordt nóg een schilderij beschreven met hetzelfde onderwerp. In die periode is Caravaggio Rome net ontvlucht wegens de moord op Ranuccio Tomassoni. Caravaggio-experts beschrijven de werken die hij vervolgens in Napels en Mantua maakt als veel vrijer en experimenteler dan het werk dat hij maakte in Rome. Expert David Stone ziet een duidelijk verschil tussen de Judith op het schilderij uit 1599 en het pas ontdekte schilderij uit 1607. De eerstgenoemde Judith deinst achteruit, alsof ze zelf niet kan geloven dat ze een man onthoofdt. Haar gezicht is vertrokken van afschuw en angst. Op die manier wekt Caravaggio de suggestie dat de daad door goddelijke kracht is ingegeven. Het schilderij uit 1607 laat een heel andere Judith zien. Krachtig, vastbesloten en daadkrachtig hanteert ze het zwaard. Daarbij kijkt ze de toeschouwer aan en lijkt het alsof ze ons bij haar daad betrekt. Het hele schilderij is met meer passie geschilderd, bruut bijna, passend bij het onderwerp van het verhaal. Geschilderd voor een heel ander publiek dan de kopers en opdrachtgevers in Rome.
Eric Turquin, specialist in oude meesters, is overtuigd van de authenticiteit van het werk. Er zijn een aantal elementen in het schilderij die typisch zouden zijn voor de stijl en techniek van Caravaggio. Zo is er met röntgenapparatuur geen gedetailleerde ondertekening ontdekt, wat kenmerkend is voor de schilder. Ook gebruikte de meester de risparmio-techniek, waarbij hij lichte, transparante, streken over donkere vlakken heen legt om op die manier schaduwwerking te creëren. Deze techniek gebruikte Caravaggio vaak. Ook zijn er karakteristieken die zeer kenmerkend zijn voor de stijl van de meester, zoals vuil onder de nagels en ook de highlights in de ogen van de personages zijn typisch voor Caravaggio.
Details uit `Toulouse Caravaggio`
Maar er is ook kritiek op de toeschrijving aan Caravaggio. Italiaanse en Nederlandse experts zijn niet overtuigd van de bewijsvoering. Er is namelijk nog een schilderij bekend met precies dezelfde voorstelling en compositie, gemaakt door de Vlaming Louis Finson. Van deze schilder, geboren in 1580 in Brugge, is bekend dat hij nauwe relaties had met Caravaggio en in dezelfde periode actief was in Napels. Finson staat erom bekend dat hij kopieën maakte van de werken van de Italiaanse meester. De experts zijn van mening dat deze pas ontdekte Judith onthoofdt Holofernes ook een kopie is van de hand van de Vlaming. Het gezicht van de meid van Judith, Abra, zou te grotesk zijn om van Caravaggio te zijn. Ook het gegeven dat de Franse staat de classificatie ‘nationale schat’ introk was voor velen een bewijs dat er twijfel bestond over de authenticiteit van het schilderij.
Louis Finson, Judith onthoofdt Holofernes, Intesa Sanpaolo bank, Naples, ca. 1607
Het pas vrijgegeven schilderij zou donderdag 17 juni worden geveild door veilinghuis Marc Labarbe, maar werd voor die tijd plotseling onderhands verkocht aan een anonieme bieder. Labarbe maakte niet bekend om welke koper het ging of voor welk bedrag het werd verkocht. Wel bracht hij naar buiten dat het om partij gaat die nauwe relaties heeft met een bekend en vooraanstaand museum. Dit was ook de reden dat het bod was voorgelegd aan de verkoper en dat het bod geaccepteerd is. Om welk museum het gaat is niet bekend.
Dit is een zeer opvallende en vreemde gang van zaken, vindt ook Jop Ubbens, voormalig voorzitter bij veilinghuis Christie’s en oprichter van Ubbens Art Advisory: ‘Wat een absurde toestand met die zogenaamde Caravaggio. Op deze manier komt het weinig transparant en zelfs een beetje schimmig over. Dat is niet goed voor reputatie en imago van regionale veilinghuizen in het algemeen. Ik hoop dat ze koper en onderliggende overwegingen spoedig openbaar maken.’
Lees meer in Tableau Magazine, met veel meer beeldmateriaal.
