Categorieën
2023 Columns

Column Kunstjacht: de kinderportretten van Jan Sluijters

Als je aan Jan Sluijters sr. (1881-1957) denkt, dan denk je aan zijn vibrerende luministische landschappen, vrouwelijke naakten en donkere stillevens, maar niet meteen aan zijn kinderportretten. Deze kinderportretten van pasgeboren baby’s en verlegen peuters waren een goede inkomstenbron voor Sluijters, die als ‘society schilder’ tamelijk populair was.

Een voorbeeld van zo’n bekend kinderportret is Liesje is jarig (1929), dat permanent op zaal hangt in het Noordbrabants Museum (de geboortestad van Sluijters). Hierop staat de dochter van de schilder afgebeeld, die vijf jaar oud is geworden. Tegenwoordig is er maar weinig belangstelling voor dit genre. Hedendaagse kunstverzamelaars willen geen portret van een anonieme pruilbaby aan de muur. Daar is natuurlijk wat voor te zeggen, toch kon ik het niet laten om een babyportret van Sluijters te kopen.

Jan Sluijters Bob Scholte Tableau Magazine
Interieur van de familie Nolet. Foto: RKD.

Sluijters en het gezin

Afgelopen jaar kwam uit een Haagse kunstcollectie een tekening onder mijn aandacht met linksboven het opschrift ‘voor Leen Nolet van Jan Sluijters’. Vastberaden de identiteit van de baby te achterhalen, kocht ik het werk voor een bescheiden bedrag.
Na Sluijters’ zogenaamde ‘Wilde Jaren’ waarin hij experimenteerde met het fauvisme, kubisme en symbolisme, kwam hij rond 1915 tot zijn gematigd expressionistische stijl. Na de geboorte van zijn eerste kind Jan in 1914, begon hij zijn onderwerpen steeds dichter bij huis te zoeken: ‘De heele wereld voor mijn inspiratie ligt hier in een kring van vijf en twintig meter om me heen.’ Het werd zijn gezin, zijn vrouw Greet van Cooten met hun kinderen Jan, Rob en Liesje en later zijn kleinkinderen, die Sluijters begon te schilderen. Hij verwierf bekendheid met zijn intieme portretten. In deze periode werd hij steeds vaker gevraagd om de gezinnen van familie en vrienden te portretteren, individueel of als groep. Met succes, want portretverzoeken voor baby’s en kinderen van ouders uit onbekende hoek vonden ook hun weg naar Sluijters. Meestal vereeuwigde Sluijters deze kinderen met hun favoriete speelgoedje of pop. Niet alleen om dat het er leuk uit zag, maar ook om de kinderen gerust te stellen tijdens het poseren voor een imposante man als Sluijters.

De heele wereld voor mijn inspiratie ligt hier in een kring van vijf en twintig meter om me heen

De familie Nolet

De tekst linksboven op de tekening deed mij vermoeden dat Sluijters bevriend was met Leen Nolet. Na wat onderzoek in de database van het RKD kwamen er enkele andere werken naar boven waarop leden van dezelfde familie Nolet waren geportretteerd. De familie Nolet is een katholiek huishouden afkomstig uit Nijmegen. Anthony Nolet (1867-1961), de vader van het gezin, heeft zijn vermogen verdiend in de wijnhandel en was kunstverzamelaar. Hij woonde samen met zijn vrouw Helene (Leen) Nolet-Vonk de Both (1883-1967) in de St. Annastraat 113. De familie was bevriend met Jan Toorop en leerde via deze schilder Jan Sluijters kennen en raakte bevriend. Sluijters maakte verschillende portretten van Anthony, zijn vrouw en hun drie kinderen. Op een van de interieurfoto’s in het archief van het RKD van hun zwaar gestoffeerde woonkamer zijn drie werken van Sluijters te zien. Linksboven een olieverf van Anthony als cellist uit 1920, rechtsboven voluit geschilderd zijn dochter Cara in 1926 en linksonder een babyportret; het portret in kwestie van vermoedelijk Clementine Nolet, de jongste dochter geboren in 1916. Het opschrift duidt erop dat de tekening in opdracht is vervaardigd, of wellicht door Sluijters als cadeau is gegeven bij de geboorte van Clementine.

Jan Sluijters Bob Scholte Tableau Magazine
Jan Sluijters, Clementine, 1916

Wegens financiële redenen maakte Anthony na de Tweede Wereldoorlog zijn kunstcollectie te gelde. Enkele werken vonden na een lange weg hun thuis in een museum, zoals een portret van Helene Nolet dat sinds december 2000 onderdeel is van de collectie Museum Het Valkhof in Nijmegen. Andere werken van Sluijters en Toorop verdwenen in de collecties van privéverzamelaars, zoals het babyportret van Clementine gekocht door een verzamelaar in Den Haag. En daarmee is de provenance compleet, de identiteit van de baby achterhaald en het kunstwerk een verhaal rijker. Hoewel deze portretten van weinig commercieel belang zijn, herbergen ze alle eigenschappen die je van een Sluijters verwacht, zoals de typische Sluijters lijnvoering. In dat licht is de aankoop van een Sluijters baby zo gek nog niet.

Bob Scholte is een van de jongste kunsthandelaren van Nederland. Als historicus en kunsthistoricus onderzoekt, verzamelt en verkoopt hij kunstwerken uit de 19e- tot halverwege de 20e eeuw, met een extra focus op Nederlandse oude meesters. In deze column doet Bob verslag van zijn avonturen in de kunstwereld.

Meer lezen? Bestel een losse editie of haal hem in de winkel.

Categorieën
2019 Tentoonstellingen - Nationaal

Het stilleven als ultieme expressie

Lees meer in Tableau Magazine!

Het stilleven is al eeuwen populair. Wie kent die prachtige schilderijen met de meest exotische voorwerpen en bloemen uit de 17e eeuw niet? Aan het einde van de 19e eeuw verandert het stilleven echter sterk. Nederlandse en Vlaamse schilders stappen af van de klassieke, realistisch geschilderde composities. Exotische boeketten maken plaats voor bloemen uit de tuin, luxe voorwerpen worden vervangen door alledaagse potten en vazen. Het kleurgebruik wordt uitbundiger, de voorstellingen steeds abstracter. Maar de belangrijkste ontwikkeling: kunstenaars zien het stilleven als vorm van expressie, die hun alle mogelijkheden biedt in de zoektocht naar kleur en compositie.
 

Piet Meiners (1857-1903), Les Buveurs d’Eau, 1884,
Privécollectie
 

Kunstenaars als Floris Verster, James Ensor, Jan Sluijters, Pyke Koch en Pieter Meiners kiezen vol overtuiging voor het stilleven en de radicale vernieuwingen in de moderne kunst beïnvloeden het genre. Zoals bij de abstracte stillevens van Bart van der Leck of in het expressionistische werk van Gustave de Smet. Tot op de dag van vandaag is het stilleven populair. Nederlands bekendste fotograaf Erwin Olaf maakt bijvoorbeeld prachtige bloemstillevens. Ook een van zijn werken is te zien. De tentoonstelling Stilleven is zo een mooi overzicht van een eeuwenoud thema in de periode van 1870 tot nu.

Stilleven in van 15 november 2019 t/m 10 mei 2020 te zien in Museum Gouda. Ga voor mee informatie of tickets naar www.museumgouda.nl