Tag: Johannes Vermeer

Categorieën
2023 Highlights

In plaats van Vermeer: Jacobus Vrel in het Mauritshuis

Jacobus Vrel Mauritshuis Johannes Vermeer Tableau Magazine
Jacobus Vrel, Vrouw op een stoel, kijkend naar een kind achter het raam, ongedateerd, collectie Fondation Custodia, Parijs, Collectie Frits Lugt

De kunstwereld is soms ongrijpbaar. Want waarom staan er lange rijen om bepaalde schilderijen te kunnen bewonderen, en zijn er kunstenaars die de hele wereld kent, terwijl andere werken en namen voor het grote publiek onbekend blijven? Vragen die niet altijd een altijd een antwoord hebben. Neem Jacobus Vrel, die ongeveer tussen 1640 en 1660 werkzaam was. We weten bar weinig van deze man. Geboorte- of sterfdatum? Geen idee. Woonplaats? Waarschijnlijk Haarlem, of Delft. Hoe hij eruit zag is al helemaal een mysterie. Toch besloot het Mauritshuis een expositie aan hem te wijden, en zodra je in zijn werk duikt wordt al snel duidelijk waarom.

Van Jacobus Vrel zijn zo’n vijftig schilderijen bekend. Vooral straattaferelen en stadsgezichten, met allerlei figuren op het doek, en taferelen binnenshuis die het leven van toen illustreren. Weinig tierelantijnen: het zijn vrij kale kamers en ruimtes, waarbij een melancholiek gevoel naar boven komt kruipen hoe langer je ernaar kijkt. De genrevoorstellingen die hij maakte worden gezien als min of meer trendsettend: hiermee maakte hij de weg vrij voor (de veel bekendere) vakgenoten als Pieter de Hooch en Johannes Vermeer. Saillant detail: zestien werken van Vrel werden zelfs langere tijd aan Vermeer toegeschreven. Sterker nog, tijdens de herontdekking van Vermeer rond 1860, door de Franse criticus Theophile Thoré, waren het precies deze werken die enthousiast werden ontvangen in het paleis Champs-Elysées. Dat het in werkelijkheid om Jacobus Vrel zijn talent ging, bleek pas na uitgebreide analyse van de handtekeningen – die qua initialen natuurlijk gelijk zijn.

In de 19e en vroege 20e eeuw kwam de naam van Jacobus Vrel boven drijven. De kunsthistoricus Cornelis Hofstede de Groot was de eerste die een officiële zoektocht naar hem ondernam. In zijn queeste zocht hij op allerlei spelwijzen van de naam: Frel, Frelle, Vriel, Verel, Verhel. Maar meer biografische informatie leverde dit niet op. De vele onduidelijkheden die om het werk en het leven van Vrel hangen maken alleen maar nieuwsgieriger. Er is slechts een document dat de schilder en zijn werk noemt: de inventaris van de kunstcollectie van de aartshertog Leopold Wilhelm van Oostenrijk (1614-1662), die het startpunt was voor het Kunsthistorisch museum in Wenen. In deze inventaris worden drie werken van Vrel genoemd en omschreven. Die gebrekkige kennis over de kunstenaar zelf is waarschijnlijk de reden dat hij niet veel grote exposities op zijn naam kreeg. Het Mauritshuis durft het wel aan en vertelt wat er bekend is en waarom Vrels werk zo exemplarisch is voor de tijdsgeest in een zorgvuldige selectie.

Tip: Van 17 juni tot en met 17 september is deze expositie van Jacobus Vrel ook te bezoeken in Fondation Custodia in Parijs.

Jacobus Vrel, voorloper van Vermeer
Mauritshuis
t/m 29 mei 2023

Categorieën
2023 Stories

Dichter bij Vermeer

Johannes Vermeer Rijkmuseum Tableau Magazine
Johannes Vermeer, Brieflezend meisje bij het venster, ca. 1657–58, Gemäldegalerie Alte Meister, Dresden

Het Rijksmuseum brengt een recordaantal schilderijen van Vermeer vanuit de hele wereld bij elkaar. Curator Gregor Weber vertelt hoe in aanloop naar de omvangrijke tentoonstelling het meesterschap van de schilder verder is ontrafeld. ‘We komen steeds dichterbij.’

Johannes Vermeer, Nederlands meesterschilder uit de 17e eeuw, was veel in het nieuws de afgelopen maanden. Wereldwijd brachten musea onthullingen op basis van onderzoek van hun Vermeers. Zo toverden ze in Dresden een cupido tevoorschijn op Brieflezend meisje bij het venster, die in een latere tijd door iemand anders dan Vermeer bleek overgeschilderd. Meisje met de parel werd in het Mauritshuis door klimaatactivisten besmeurd met rode verf, wat de schijnwerper zette op het zo kostbare goed. Want er zijn slechts 37 schilderijen over die aan Vermeer worden toegeschreven. Het Rijksmuseum brengt er dit voorjaar 28 bij elkaar in Amsterdam – minstens want tot het laatste moment probeert het museum er nog een of twee bij te krijgen. Nooit eerder waren zoveel Vermeers bij elkaar te zien en zeven schilderijen worden voor het eerst in Nederland getoond.

Johannes Vermeer woonde en werkte in Delft. Hij werd niet oud; hij leefde van 1632 tot 1675 en liet elf kinderen na. Zijn oeuvre is relatief klein en wordt geschat op zo’n veertig of vijftig werken. Hij geldt als een van de grootste schilders uit de 17e eeuw, vanwege zijn kleurgebruik en de manier waarop hij het licht weet te vangen. Zijn veelal huiselijke tafereeltjes vertellen intieme verhalen die vierhonderd jaar later wereldwijd nog altijd zeer geliefd zijn.

Johannes Vermeer Rijkmuseum Tableau Magazine
Johannes Vermeer, Het glas wijn, 1659–61, Staatliche Museen zu Berlin, Gemäldegalerie, Berlijn

OMVANGRIJKE BRUIKLENEN

Rijksmuseum curator Gregor Weber (1956) vertelt aan de vooravond van de tentoonstelling dat hij sinds zijn vijftiende een bewonderaar is van Vermeer en onderzoek doet naar de schilder. ‘Deze tentoonstelling is de kroon op mijn werk en daarna ga ik met pensioen’, lacht Weber. ‘Het is tijd dat een nieuwe generatie kennis maakt met Vermeer. De laatste monografische tentoonstelling was in 1996 in het Mauritshuis met 22 werken, het Rijksmuseum kan nu 28 schilderijen laten zien. Het gaat niet alleen om de hoeveelheid, maar ook om wat je daarmee kunt doen. De verhalen die we daardoor kunnen vertellen over Vermeer.’

De topstukken worden niet vaak uitgeleend. Hoe heeft het Rijksmuseum zoveel Vermeers in bruikleen kunnen krijgen? ‘De Frick Collection in New York is aan het verbouwen. Dat bood een unieke kans om hun drie Vermeers die nooit uitgeleend worden, in bruikleen te krijgen. Samen met die van het Mauritshuis en het Rijksmuseum hadden we zo een startpunt van tien schilderijen. Vandaaruit zijn we verder gaan bouwen met partners waar we goede relaties mee hebben, zoals de National Gallery of Art in Washington en The National Gallery in Londen die respectievelijk vier en twee Vermeers hebben. Dan komen er nog twee uit Dresden van de Gemäldegalerie Alte Meister, en zo ging het verder totdat we vier vijfde bij elkaar hadden. Een aantal Vermeers is te fragiel om te mogen reizen en Het concert uit Boston is in 1990 gestolen en nog altijd spoorloos’, vertelt Weber. Het Meisje met de parel gaat eind maart terug naar Den Haag, zodat het icoon op zijn plek hangt tijdens het hoogseizoen van de bloembollen.

SNELLE SCHILDER

In aanloop naar de tentoonstelling is technisch onderzoek gedaan op de schilderijen van Vermeer. Weber: ‘Bij topschilders als Vermeer moet je doorlopend onderzoek doen, maar als een tentoonstelling als deze aan de horizon verschijnt, werkt dat als een katalysator en wordt het onderzoek geïntensiveerd. Door Operatie Nachtwacht heeft het Rijksmuseum veel nieuwe technieken in huis. We gebruiken niet alleen röntgen en infraroodscans, maar ook XRF-scans. De apparatuur tast de werken niet aan. De variërende dieptes van de lichtstralen onthullen de verschillende verflagen en maken duidelijk wanneer die zijn aangebracht. Door analyse van de terugkaatsingen kunnen we nagaan welke scheikundige elementen erin zitten. En daarmee welke pigmenten Vermeer gebruikt heeft en op welke plekken.’

Kijkend naar Vermeers interieurs lijkt het alsof hij de kamer kwam binnenlopen met een camera in de hand en precies op het juiste moment afdrukte toen de vrouw de brief las en het meisje de melk uit haar kan schonk. Maar niets is minder waar blijkt uit het nieuwe onderzoek: Vermeer paste zijn composities tijdens het schilderen aan. 

Weber publiceerde onlangs het werk Johannes Vermeer: Geloof, licht en reflectie.

Vermeer
Rijksmuseum
t/m 4 juni 2023

Tip: Museum Prinsenhof Delft organiseert in dezelfde periode de tentoonstelling ‘Het Delft van Vermeer’.

Verder lezen? Bestel een losse editie of haal hem in de winkel.

Categorieën
2022 Highlights

Vermeers van over de hele wereld in het Rijkmuseum

Johannes Vermeer Rijksmuseum Tableau Magazine

‘De grootste tentoonstelling over Vermeer ooit’, belooft het Rijksmuseum. Verwacht echter geen oneindige reeks zalen bomvol schilderijen, want het volledige (bekende) oeuvre van de Hollandse meester omvat maar 45 werken, waarvan er nog slechts 37 bestaan.

Johannes Vermeer (1632-1675) woonde en werkte in Delft, waar hij zijn verstilde, huiselijke scènes schilderde. Beroemd vanwege zijn unieke gebruik van helder licht en een overtuigend gevoel voor illusionisme, wordt ieder werk terecht gekoesterd door de eigenaar. Ze reizen dan ook zelden van museum naar museum, maar het Rijks heeft een bijzondere prestatie geleverd op dit vlak.

Zo tonen ze topstukken als het Meisje met de parel (Mauritshuis, Den Haag), De geograaf (Städel Museum, Frankfurt am Main), Schrijvende vrouw met dienstbode (The National Gallery of Ireland) en Vrouw met de weegschaal (The National Gallery of Art, Washington D.C). Zelfs een werk dat nog nooit eerder in Nederland te zien was is aanwezig: het onlangs gerestaureerde Brieflezende vrouw aan het open raam uit de Gemäldegalerie Alte Meister in Dresden.

Samen met het Mauritshuis heeft het Rijksmuseum het kunstenaarschap van Vermeer, zijn artistieke keuzes en het maakproces diepgravend onderzocht. Een team van conservatoren, restauratoren en natuurwetenschappers richtte zich op de zeven schilderijen van Vermeer in Nederlands bezit, waarbij dezelfde geavanceerde scantechnieken werden gebruikt als bij het onderzoeks- en restauratieproces van De Nachtwacht. Resultaten worden ook hier gedeeld met museumbezoekers. Zo kwam uit onderzoek naar Het Melkmeisje naar boven dat er in het oorspronkelijke werk een rek met kannen achter de beroemde vrouw op het doek stond en op de grond een vuurmand; dit type mand, gemaakt van wilgenteen, werd in de zeventiende eeuw gevuld met gloeiende kolen om baby’s warm te houden en luiers te drogen.

Tickets met een timeslot zijn vanaf nu te koop op de website van het Rijkmuseum.

Vermeer
Rijksmuseum
10 februari t/m 4 juni 2023

Meer lezen? Bestel een losse editie of haal hem in de winkel.

Categorieën
2020 Highlights

Onderonsje met Vermeer

Johannes Vermeer, Gezicht op Delft, 1660-1661, olieverf op doek
Johannes Vermeer, Gezicht op Delft, 1660-1661, olieverf op doek

In het Mauritshuis Den Haag kun je nog tot 3 januari je kans grijpen om een keer helemaal alleen te zijn met een van de beroemdste werken van Johannes Vermeer.  

Onderonsje
Als je dit najaar echt eens wil ontsnappen aan de drukte en hectiek van alledag, dan is een bezoek aan het Mauritshuis zeker de moeite waard. Dit keer geen mensenmassa’s die afreizen naar Den Haag om een breed opgezette blockbuster te zien met ingewikkelde bruiklenen uit musea van over de hele wereld. Het Mauritshuis biedt je de kans op een onderonsje met een van de beroemdste meesterwerken uit de schilderkunst: Een gezicht op Delft van Johannes Vermeer. Tot het begin van 2021 heeft het schilderij uit 1660/1661 een hele museumzaal voor zichzelf. De Franse schrijver Marcel Proust noemt het meesterwerk van Vermeer in een brief zelfs ‘het mooiste schilderij ter wereld’ en gebruikt het kunstwerk als inspiratiebron voor zijn boeken.  

Serene rust
Het tafereel van Vermeer straalt een serene rust uit die hij bewerkstelligt door het doek in drie horizontale vlakken in te delen: het water, de stad en de wolkenlucht. Daarbij heeft hij alle drukte weggelaten, de stad ligt er kalm bij en de zon valt vanaf de rechterkant het schilderij binnen en belicht de stad die we zien vanuit het zuidoosten. Met de donkere wolk bovenin wordt het contrast tussen licht en donker benadrukt, wat het schilderij extra diepte geeft. Het water is roerloos en de silhouetten van de gebouwen spiegelen de stilte in het water. De rust die van het meesterwerk afstraalt vloeit moeiteloos over naar het publiek en dit keer bestaat dat publiek telkens uit slechts een persoon, die door een subtiele vormgeving, perfecte belichting en zonder geluiden van buitenaf even helemaal alleen kan zijn met Vermeer. 

Mauritshuis Den Haag 
Alleen met Vermeer – ‘het mooiste schilderij ter wereld’ 
t/m 3 januari 2021 
www.mauritshuis.nl 

Blijf op de hoogte van alle interessante tentoonstellingen en meld je nu aan voor onze nieuwsbrief of abonneer je op Tableau Magazine!

Wil je de beste artikelen van de week ontvangen?
Schrijf je in voor de nieuwsbrief!
Volg ons ook op social media en discussieer mee:

Facebook-f Instagram Twitter Linkedin