Strategisch neergezet aan de voet van de Tafelberg en met goed uitzicht over de oceaan staat museum Kasteel de Goede Hoop, gevestigd in een oud militair bolwerk. Met een verrassende collectie schilderijen.
Tussen 1954 en 1964 verkocht de Zuid-Afrikaanse zakenman William Fehr (1892-1965) zijn complete verzameling kunst en antiek aan de stad Kaapstad. Sindsdien is het ondergebracht in het museum Kasteel de Goede Hoop, ook wel ‘The Castle’ genaamd. Het is een militair bolwerk, ooit door de Nederlanders in de 17e eeuw strategisch neergezet aan de voet van de Tafelberg, met goed uitzicht over de oceaan. En omdat ik een obsessie met kleine, relatief onbekende musea heb kon ik de verleiding niet weerstaan er heen te gaan. Bij binnenkomst stap je meteen het verleden in van warme, bedompte zalen vol koloniale (au!) kunst en antiek. Kabinetten opgebouwd uit vooral stinkwood (ocotea bullata) en 17e- en 18e-eeuwse porseleinen VOC-schotels worden afgewisseld met vooral vroeg 19e-eeuwse schilderijen van John Thomas Baines (1820-1875), William Syme (1824-1866) en Wilhelm H.F.L Langschmidt (1805-1866) die er vuil, stoffig en schots en scheef bij hangen. Teksten ontbreken nagenoeg, behalve de in ouderwetse typografie opgestelde ‘Moet asb nie die toonstukkie aanraak nie’ bordjes bij de entree van elke ruimte. Dat dan weer wel.
Het bestaat nog. Een museum waar je in de middag pas de tweede bezoeker bent en waar vijf verschillende mensen nodig zijn om je een kaartje van drie euro aan te reiken. Je waant je in de jaren 50 van de vorige eeuw. De tijd lijkt er stil te hebben gestaan. Het is rustig en alles gaat op zijn dooie akkertje en op zijn elfendertigst. Geen hype en hysterische taferelen zoals bij de exposities van Vermeer (Rijksmuseum) of Van Dongen (Singer Laren). Eerder languissante kalmte. Best wel eens plezierig te ervaren. Het geeft je een gevoel van exclusiviteit, ruimtelijkheid en geborgenheid en zit als een bekisting om je heen. Je dwaalt echter ook door het ‘schuldige’ verleden van onderdrukking, slavernij en kolonisering. Een ambigue gemoed valt je ten deel.
John Thomas Baines
De kunstenaar-ontdekkingsreiziger John Thomas Baines beeldde tussen grofweg 1840-1870 vanuit een wetenschappelijke en natuurhistorische belangstelling het landschap en de lokale bevolking van het zuidelijke deel van het Afrikaanse continent af. Op zijn vele expedities schilderde hij onder meer prachtige documenten van de oevers van de Zambezi rivier, de Victoria watervallen, het Damaraland van zuidwest Afrika en onder meer krokodillen, flamingo’s en nijlpaarden in de wateren van ‘Zululand’. Hij tekende vele wilde beesten en kleurrijke vogels, de oorspronkelijke Afrikaanse populatie als Zulu’s en Xhosa, Afrikaanse ‘chiefs’, het ruige en mystieke landschap van de mangrove bossen en andere vegetatie. Het zijn stuk voor stuk schitterende geschiedkundige getuigenissen van een wereld van ‘faraway places and long ago’; Jimmy Nelson avant la lettre.
Ik kende zijn werk al en in mijn bescheiden boekerij pronkte de fraai geïllustreerde en verzorgde catalogus Thomas Baines; an artist in the Service of Science in Southern Africa van een tentoonstelling bij Christie’s in Londen in 1999. Ik kwam dus vooral af op de werken van Baines zoals het schilderij Bloemfontein uit 1851 of Buffels afstormend op de rand van een afgrond bij Garden Island, grensgebied Zimbabwe en Zambia uit 1871.
Verder lezen? Bestel een losse editie of haal hem in de winkel.
