Normaal gesproken heb ik weinig interesse in paarden, maar dit veranderde plotsklaps toen ik tijdens mijn dagelijkse Marktplaatsuurtje tussen alle meuk een opvallend paneeltje tegenkwam. Het schilderij toonde twee paarden op een heuvel temidden van een onweersstorm, schrikkend van de bliksem. Uit de beschrijving bleek dat het schilderij ongesigneerd was. De verkoper had zelf al wat onderzoek gedaan, maar liep vast in de definitieve toeschrijving. Ik had in eerste instantie geen idee wie de schilder zou kunnen zijn, al had ik wel gelijk een aantal associaties: Engels en vroeg 19e-eeuws. Ik besloot naar mijn gevoel te luisteren en de gok te wagen. De verkoper en ik kwamen snel tot een akkoord en twee dagen erna stapte ik in Haarlem op de trein naar Leeuwarden.
BANGE PAARDEN
Tijdens de uren durende treinreis vroeg ik mij af waarom ik een hele dag opofferde voor dit Marktplaatsschilderij. Een van de dingen die ik dan doe om de tijd te doden is vergelijkbare schilderijen opzoeken in de hoop meer te leren over het werk in kwestie. Ik zoek op verschillende trefwoorden die direct of indirect met het kunstwerk te maken hebben. Eerst globaal en daarna steeds specifieker, zoiets als dit: ‘horse paintings,’ ‘19th century English horse paintings’, ‘painting scared horses’ en ‘Two scared horses in a thunderstorm.’ Na zo’n vijf à zeshonderd afbeeldingen van voornamelijk schilderijen van George Stubbs (1724-1806) en Eugene Delacroix (1798-1863) was het bingo. In de collectie van het Yale Center for British Art in New Haven Connecticut bevindt zich het schilderij Horses in a Thunderstorm van de Engelse schilder Thomas Woodward (1801-1852). Dit werk is nagenoeg gelijk aan het schilderij op Marktplaats met afgebeeld twee paarden, een schimmel en een bruin paard, in eenzelfde compositie.
Thomas Woodward was een schilder van historische genrestukken en portretten waarin paarden vaak de hoofdrol speelden. Geliefd bij de Engelse adel wist hij zich al snel bekend te maken in hogere kringen waardoor hij paardenportretten voor de Britse Koninklijke familie mocht maken, ook van de paarden van Queen Victoria. Bij leven werden zijn werken veel tentoongesteld in the Royal Academy en British Institution. Zijn werk is vertegenwoordigd in onder andere Tate Britain en het Worcester City Museum.
Horses in a Thunderstorm behoorde tot de collectie van filantroop Paul Mellon (1907-1999) die een zwak had voor Engelse paardenschilders. Als telg uit een gefortuneerde bankenfamilie had Mellon, na een korte carrière bij de Mellon Bank en militaire dienst, de mogelijkheid om zijn passies te volgen. Mellon was succesvol als paardenfokker en schrijver, zat in verschillende museumdirecties en was een groot kunstverzamelaar. In de jaren 60 schonk hij een groot deel van zijn collectie aan het Yale Center for British Art, waaronder Horses in a Thunderstorm. Dit schilderij is ook ongesigneerd en onge- dateerd, maar uit documentatie blijkt dat het werk vervaardigd is door Thomas Woodward in 1823.
BLIKSEM
Dat twee schilderijen op elkaar lijken hoeft nog niet te betekenen dat ze door dezelfde persoon vervaardigd zijn, maar in dit geval durf ik dat wel te beweren. Het is van belang om naar de hand van de meester te kijken en de schilderijen niet alleen op globaal, maar ook op gedetailleerd niveau te analyseren. Op beide werken zijn de donkere luchten heel dun, maar trefzeker aangebracht. Opvallend zijn de bliksemschichten die zo subtiel linksboven in het werk geschilderd zijn, dat je ze bijna over het hoofd zou zien. De paarden hebben dezelfde lichtvlekjes op hun oogbollen en het helmgras op de heuvel is even fijn aangebracht. Daarnaast is de drager hetzelfde: een dun houten plankje. De twee schilderijen tonen dus niet alleen compositorische overeenkomsten, ook in stijl en schildertechniek zijn de gelijkenissen treffend.
Om het een en ander te verifiëren heb ik de conservator van de schilderijenafdeling van het Yale Center for British Art gecontacteerd. Musea geven echter zelden een mening over de authenticiteit van een kunstwerk om belangenverstrengeling te voorkomen. Wat zij mij wel voorzichtig konden vertellen is dat ze overtuigd zijn dat de twee schilderijen tegelijkertijd op dezelfde plek zijn vervaardigd. Dat was precies wat ik wilde horen. Horses in a Thunderstorm hangt momenteel niet op zaal. Zodra het museum een paardententoonstelling op de agenda heeft staan, zou het zomaar kunnen dat het schilderij van Marktplaats als bruikleen naar New Haven wordt verscheept en dat de vier paarden worden herenigd.
Bob Scholte is historicus en kunsthistoricus en volgt momenteel de master Kunst, Markt & Connaisseurschap aan de Vrije Universiteit. Naast student is hij kunsthandelaar. In deze column doet hij verslag van zijn avonturen in de kunstwereld.
Meer lezen? Bestel een losse editie of haal hem in de winkel.
