Categorieën
2022 Columns

Column Kunstjacht: Mijn dagelijkse Marktplaatsuurtje

Normaal gesproken heb ik weinig interesse in paarden, maar dit veranderde plotsklaps toen ik tijdens mijn dagelijkse Marktplaatsuurtje tussen alle meuk een opvallend paneeltje tegenkwam. Het schilderij toonde twee paarden op een heuvel temidden van een onweersstorm, schrikkend van de bliksem. Uit de beschrijving bleek dat het schilderij ongesigneerd was. De verkoper had zelf al wat onderzoek gedaan, maar liep vast in de definitieve toeschrijving. Ik had in eerste instantie geen idee wie de schilder zou kunnen zijn, al had ik wel gelijk een aantal associaties: Engels en vroeg 19e-eeuws. Ik besloot naar mijn gevoel te luisteren en de gok te wagen. De verkoper en ik kwamen snel tot een akkoord en twee dagen erna stapte ik in Haarlem op de trein naar Leeuwarden.

BANGE PAARDEN

Tijdens de uren durende treinreis vroeg ik mij af waarom ik een hele dag opofferde voor dit Marktplaatsschilderij. Een van de dingen die ik dan doe om de tijd te doden is vergelijkbare schilderijen opzoeken in de hoop meer te leren over het werk in kwestie. Ik zoek op verschillende trefwoorden die direct of indirect met het kunstwerk te maken hebben. Eerst globaal en daarna steeds specifieker, zoiets als dit: ‘horse paintings,’ ‘19th century English horse paintings’, ‘painting scared horses’ en ‘Two scared horses in a thunderstorm.’ Na zo’n vijf à zeshonderd afbeeldingen van voornamelijk schilderijen van George Stubbs (1724-1806) en Eugene Delacroix (1798-1863) was het bingo. In de collectie van het Yale Center for British Art in New Haven Connecticut bevindt zich het schilderij Horses in a Thunderstorm van de Engelse schilder Thomas Woodward (1801-1852). Dit werk is nagenoeg gelijk aan het schilderij op Marktplaats met afgebeeld twee paarden, een schimmel en een bruin paard, in eenzelfde compositie.

Thomas Woodward was een schilder van historische genrestukken en portretten waarin paarden vaak de hoofdrol speelden. Geliefd bij de Engelse adel wist hij zich al snel bekend te maken in hogere kringen waardoor hij paardenportretten voor de Britse Koninklijke familie mocht maken, ook van de paarden van Queen Victoria. Bij leven werden zijn werken veel tentoongesteld in the Royal Academy en British Institution. Zijn werk is vertegenwoordigd in onder andere Tate Britain en het Worcester City Museum.

Bob Scholte Kunst Kopen Tableau Magazine
Thomas Woodward, Horses in a thunderstorm, 1823, olieverf op paneel, 30,5×35,6cm, coll. Yale Center for British Art

Horses in a Thunderstorm behoorde tot de collectie van filantroop Paul Mellon (1907-1999) die een zwak had voor Engelse paardenschilders. Als telg uit een gefortuneerde bankenfamilie had Mellon, na een korte carrière bij de Mellon Bank en militaire dienst, de mogelijkheid om zijn passies te volgen. Mellon was succesvol als paardenfokker en schrijver, zat in verschillende museumdirecties en was een groot kunstverzamelaar. In de jaren 60 schonk hij een groot deel van zijn collectie aan het Yale Center for British Art, waaronder Horses in a Thunderstorm. Dit schilderij is ook ongesigneerd en onge- dateerd, maar uit documentatie blijkt dat het werk vervaardigd is door Thomas Woodward in 1823.

BLIKSEM

Dat twee schilderijen op elkaar lijken hoeft nog niet te betekenen dat ze door dezelfde persoon vervaardigd zijn, maar in dit geval durf ik dat wel te beweren. Het is van belang om naar de hand van de meester te kijken en de schilderijen niet alleen op globaal, maar ook op gedetailleerd niveau te analyseren. Op beide werken zijn de donkere luchten heel dun, maar trefzeker aangebracht. Opvallend zijn de bliksemschichten die zo subtiel linksboven in het werk geschilderd zijn, dat je ze bijna over het hoofd zou zien. De paarden hebben dezelfde lichtvlekjes op hun oogbollen en het helmgras op de heuvel is even fijn aangebracht. Daarnaast is de drager hetzelfde: een dun houten plankje. De twee schilderijen tonen dus niet alleen compositorische overeenkomsten, ook in stijl en schildertechniek zijn de gelijkenissen treffend.

Om het een en ander te verifiëren heb ik de conservator van de schilderijenafdeling van het Yale Center for British Art gecontacteerd. Musea geven echter zelden een mening over de authenticiteit van een kunstwerk om belangenverstrengeling te voorkomen. Wat zij mij wel voorzichtig konden vertellen is dat ze overtuigd zijn dat de twee schilderijen tegelijkertijd op dezelfde plek zijn vervaardigd. Dat was precies wat ik wilde horen. Horses in a Thunderstorm hangt momenteel niet op zaal. Zodra het museum een paardententoonstelling op de agenda heeft staan, zou het zomaar kunnen dat het schilderij van Marktplaats als bruikleen naar New Haven wordt verscheept en dat de vier paarden worden herenigd.

Bob Scholte is historicus en kunsthistoricus en volgt momenteel de master Kunst, Markt & Connaisseurschap aan de Vrije Universiteit. Naast student is hij kunsthandelaar. In deze column doet hij verslag van zijn avonturen in de kunstwereld.

Meer lezen? Bestel een losse editie of haal hem in de winkel.

Categorieën
2022 Stories Verzamelen

Kunst verzamelen… en dan?

Een kunstverzamelaar is in principe een koper. Een kunstkoper is echter niet per se een verzamelaar. Zo streven sommigen ernaar een collectie aan te leggen waarin alle werken gezamenlijk een geheel vormen, en gaan anderen voor een schilderij dat goed aansluit op de persoonlijke smaak, maar ook past in het interieur.

Hoe wordt in de huidige tijd kunst gekocht? Wat zijn de achterliggende motivaties van de kopers en wat wordt daar in praktijk mee gedaan? En, ook niet onbelangrijk: kunst vertegenwoordigt waarde. Hoe ga je daar als koper mee om?

Edwin Oostmeijer (1963), zelfstandig projectontwikkelaar, kocht zijn eerste werk in 2016 bij GRIMM. Niet gehinderd door enige kennis viel hij als een blok voor een klein doek van Caroline Walker. Al snel volgde een tweede veel groter werk, en inmiddels is er sprake van een imposante collectie, bestaande uit 385 schilderijen en werken op papier. In relatief korte tijd maakte Oostmeijer zich de markt eigen en ontwikkelde hij zijn eigen smaak. Het is niet gemakkelijk om een niet-transparante markt als de kunstmarkt te doorgronden, en voor een ondernemer met een drukke baan is het een uitdaging om zoveel mogelijk te zien en het vereiste onderzoek te doen. Instagram bleek echter een wereld te openen. Door online contacten te leggen en af en toe kunstbeurzen te bezoeken en schilders in hun studio, is hij goed op de hoogte. Bovendien gaf hij kunst een rol in zijn bedrijf: zo zette hij onder andere een artist in residency op, om buitenlandse schilders de mogelijkheid te geven in Amsterdam te werken en verblijven.

Caroline Walker, Maid, 2016, olieverf op doek 210x150cm, coll. Edwin Oostmeijer, courtesy GRIMM Gallery

AANKOPEN EN VERKOPEN

Niet alleen ontwikkelde Oostmeijer zo zijn smaak, met een sterke voorkeur voor krachtige, semi-realistische, expressionistische schilderijen; hij leerde ook de do’s en don’ts van de kunstwereld kennen. Bijvoorbeeld toen hij na vijf jaar een werk uit zijn collectie verkocht op een veiling en op veel weerstand stuitte van zowel de kunstenaar als van de galerie waar het was gekocht. De verzamelaar was zich van geen kwaad bewust: als ondernemer was het voor hem geheel vanzelfsprekend om niet alleen te investeren, maar af en toe ook geld te genereren uit zijn bezit.

Sebastiaan Brandsen (1985), directeur en partner bij het in Amsterdam en New York gevestigde GRIMM, legt uit waarom het verkopen van kunst van nog levende kunstenaars op de veiling niet wordt aangemoedigd. Hierin ziet hij een duidelijk verschil tussen het Nederlandse en Amerikaanse kunst­klimaat: namelijk de drijfveer van een kunstkoper.

Wanneer je meer hebt dan in huis past, noemen ze je opeens een verzamelaar

Kunst verzamelen Otobong Nkanga
Otobong Nkanga, Shaping Memory, 2012 lambda print, 120x90cm, ex coll. Pieter en Marieke Sanders, courtesy Stedelijk Museum Amsterdam

In Nederland wordt over het algemeen vanuit passie gekocht en is men wars van commercie – verkopen op de openbare markt door collectioneurs is hier daarom not done. Toch gebeurt het aan­ en verkopen van kunst, waarbij soms enor­me winsten worden gemaakt, al sinds het ontstaan van de kunstmarkt in de 17e eeuw. Maar in de afgelopen twintig jaar ligt voor het eerst de nadruk op hedendaagse kunst van vaak nog levende kunstenaars. Daar zit dan ook meteen de crux. Want, zoals Brandsen aangeeft, de vertegenwoordiging van kunstenaars is het primaire doel van de galerie. En hoewel elke kunstenaar weer om een andere aanpak en beleid vraagt, wordt ieders carrière zorgvuldig begeleid. De waarde van het werk stijgt naarmate de aandacht voor de kunstenaar toeneemt en het door belangrijke verzamelaars en instituten wordt aangekocht. Het is daarom in ieders belang de prijzen langzaam maar zeker te laten stijgen, zodat de kunstenaar de kans krijgt om een breed draagvlak te creëren, zijn naam te vestigen en een langdurige carrière op te bouwen.

Bij verkoop op de openbare markt (zoals een veiling) kunnen de prijzen alle kanten op gaan, wat zomaar het zorgvuldig uitgestippelde beleid van de galerie kan saboteren. Als zich in korte tijd enorme prijsstijgingen voordoen, is er een gerede kans dat belangrijke kunstkopers en musea een kunstenaar links laten liggen, omdat ze de werken te duur vinden en argwanend worden door het wellicht aanwezige speculatieve aspect. Dit staat nog los van het feit dat de kunstenaar zelf er in zo’n geval niets aan verdient, net zomin als de galerie die alle risico heeft genomen en moeite gedaan de kunstenaar een podium te geven.

Verder lezen? Bestel een losse editie of haal hem in de winkel.

Jeannette ten Kate is kunstadviseur op de mondiale kunstmarkt, oprichter van The Art Connector en directeur van The Arts Club en The International Arts Club. Na haar studie kunstgeschiedenis was zij elf jaar werkzaam bij veilinghuizen Sotheby’s en Glerum Auctioneers. Sinds twintig jaar is zij werkzaam bij haar eigen bedrijf.

.