Altijd weer een feest om af te reizen naar Het Nationale Park De Hoge Veluwe. De combinatie natuur en kunst is daar verheven tot poëtische proporties. En dat is precies wat Helene Kröller-Müller voor ogen stond toen zij haar levenswerk in 1938 opende: een modern museum en daaromheen een riante beeldentuin. Een avontuur van herkenning met beelden van Rodin, Moore en Dubuffet die zich geen mooiere plek kunnen wensen. Dat geldt ook voor Lisette Pelsers, directeur van het museum.
Vanaf het prille begin kon het Kröller-Müller Museum zich meten met de mondiale top. Niet alleen vanwege de 90 schilderijen en 180 tekeningen van Vincent van Gogh, ook vele andere meesters zijn hier vertegenwoordigd, zoals Mondriaan, Monet en Picasso. Maar er is meer. Dwalend door de labyrintachtige beeldentuin van 25 hectare ontdekken we zalen van groen waar meer dan 160 sculpturen een gedroomde eenheid vormen met de natuur. Pelsers beschouwt zichzelf als een gezegend mens: ‘De kwaliteit van de collectie, echt fantastisch als je daarmee mag werken. Moderne beeldhouwkunst heeft daarnaast ook altijd mijn interesse gehad, dus dat kwam hier goed uit. Zelf ben ik opgegroeid met minimal art en conceptuele kunst, stromingen die je hier ook terugziet. Dus mijn hart ligt heel sterk bij onze collectie. De ligging in dit unieke natuurgebied komt daar nog eens bij. Door de jaren heen ben ik steeds meer gaan inzien hoe belangrijk dat aspect is, dat we echt onderscheidend zijn van musea in de stad. Dat was ook het idee van Helene: dat je je beter kunt concentreren op de kunst in de stilte van de natuur. Je moest je los kunnen maken van de waan van alledag. Het was een bewuste keuze van haar om het museum hier te vestigen. En vanaf het begin is het museum goed bezocht. Ook was er een economische spin-off: bezoekers moesten immers ergens eten en slapen. Essentieel was de rust van de natuur waar je je volledig aan de kunst kon overleveren. Dat is nog steeds een van onze kernwaarden.’
Meer urgentie
Bijzonder was ook Helene’s programmatische aanpak van verzamelen, iets dat voor een privécollectie uitzonderlijk is. Pelsers: ‘Haar doel was het tonen van de voornaamste ontwikkelingen in de kunst vanaf 1850 tot haar eigen tijd. Dat wilde ze delen met het publiek. Een verheffingsdoel, kun je zeggen. Ze begon met schilderkunst en later heel voorzichtig ook met beelden, een beleid dat na haar werd voortgezet door directeur Hammacher. Zo werd de collectie verder uitgebreid. Die omvat inmiddels zo’n 21.000 werken. Een van mijn opdrachten is het maken van grotere tentoonstellingen die wat meer urgentie genereren. Om dat te realiseren hebben we hard gewerkt aan het verwerven van extra middelen, onder meer met een steunfonds als een soort vliegwiel. De bezoekersaantallen zijn sterk gestegen. Ook de huidige tentoonstelling ‘Het Futurisme & Europa’ wordt heel goed bezocht. Een retrospectief met een sterke connectie met de collectie. Daarnaast doen we veel op het gebied van hedendaagse kunst.’
Relatie met de natuur
In deze paradijselijke omgeving zou je je makkelijk kunnen afschermen van de boze buitenwereld. Maar zo werkt het niet. Pelsers: ‘We zitten midden in een Natura 2000 gebied en de stikstofproblematiek is niet ver weg. Daarom reflecteren we de laatste jaren vanuit een actueel standpunt op onze relatie met de natuur. We zijn geen eiland. Als er één plek is waar je museaal gezien actuele vraagstukken op het gebied van kunst en cultuur en natuur aan de orde kunt stellen, dan is dat hier. Een belangrijk programmaonderdeel dat we benaderen door de ogen van kunstenaars. Die vragen wij voor een tentoonstelling of opdracht om zich nadrukkelijk op die thematiek te focussen. Zo hebben we recent ‘Botanischer Wahnsinn’ georganiseerd (naar een citaat van de Duitse kunstenaar Joseph Beuys), een tentoonstelling over vegetaal denken in de hedendaagse kunst met werk van kunstenaars die zich bezig houden met het plantenrijk. Denk aan Giuseppe Penone, herman de vries, Lili Fischer en anderen. In onze reeks Vestibulum hebben we recent een tentoonstelling van Anne Geene gehad, waarvoor ze vanalles bijeen heeft gebracht uit het gebied rond het museum. Van klaver blaadjes tot een voorraad eikeltjes van een eekhoorn en de blauwe lucht boven de Veluwe.’
Wisselend perspectief
Je zou haast denken dat het Kröller-Müller Museum het aan zijn positie verplicht is om deze onderwerpen te belichten. Pelsers: ‘Enerzijds is dat een zegen, anderzijds een nadeel want de regelgeving wordt steeds strenger. Maatschappelijk zijn we actief door bijvoorbeeld zo’n 30.000 scholieren te ontvangen per jaar. Educatie vinden wij belangrijk. We praten met elkaar over de collectie, dat is de voornaamste invalshoek. De gemeente Ede ondersteunt door bijvoorbeeld het busvervoer voor scholen gratis te maken. Wat betreft inclusie en diversiteit kijken we voortdurend naar de vier P’s: programma, publiek, partners en personeel. Met de oprichting van onze interne denktank bleek daar een grote motivatie voor te bestaan, in alle lagen van onze organisatie. En onze collectie? Die kun je zien als een mammoettanker. Die stuur je niet zomaar even bij.’
Verder lezen? Bestel een losse editie of haal hem in de winkel.
