Nederlandse ontwerpers bouwen mee aan het gloednieuwe privémuseum Luma Arles in Zuid-Frankrijk. In een ‘dirty lab’ worden met lokale boeren en ambachtslieden innovatieve biomaterialen ontwikkeld. Bovendien draagt kunst zo bij aan het behoud van een kwetsbaar natuurgebied. ‘Dankzij ons is de architectuur van Frank Gehry een stuk duurzamer.’
Door metalen frames twee weken in de ondiepe zeebaai van de Camargue te leggen hebben zich deze zoutkristallen afgezet’, zegt productontwerper Karlijn Sibbel. Ze houdt een spierwit wandpaneel met kwartsachtige uitsteeksels omhoog van ongeveer vijftig bij vijftig centimeter. Op natuurlijke manier vormt zich zo een lokaal bouwmateriaal dat bovendien 100 procent recyclebaar is De voordelen van deze zouttoepassing in interieurs zijn legio. ‘Het onttrekt vocht aan de lucht en heeft een zuiverende werking. En het is antibacterieel’, somt Sibbel op. ‘Maar vooral, de milieu-impact van de productie is nul. Er is alleen wind, zon en zeewater voor nodig.’
Sibbel ontwikkelde het duurzame paneel in Atelier Luma, een onderzoekslab waar ontwerpers, kunstenaars en wetenschappers samenwerken met boeren en ambachtslieden uit deze Zuid-Franse regio. Het lab is onderdeel van Luma Arles, een prestigieuze kunstcampus die deze zomer opende in de provinciestad Arles. Het is een miljoenenproject van de steenrijke erfgenaam Maja Hoffmann van het Zwitserse farmaceutische imperium Roche. Het meest in het oog springende onderdeel van deze particuliere kunstinstelling is de spectaculaire museumtoren van stararchitect Frank Gehry. Daarnaast zijn de oude locomotiefhallen op het voormalige spoorterrein getransformeerd tot kantoren en expositieruimtes – en is er Atelier Luma dus, gerund door Nederlandse ontwerpers.
ROZE REAGEERBUISJES
Met de samenwerking tussen een museum en een eigen onderzoeksafdeling die zich richt op de directe omgeving is Luma Arles uniek in de wereld. Daarnaast is een netwerk opgebouwd van tientallen onderzoeksinstellingen door heel Europa, variërend van universitaire laboratoria tot industriële testcentra en circulaire researchafdelingen van bedrijven. Op de campus in Arles is een langgerekte loods van veertig bij twintig meter ingericht als professioneel laboratorium. Hoge stellingkasten liggen vol rollen textiel, vervaardigd van wol van Camargue schapen. Op tafel staan schalen en kommen gemaakt van de zompige zilte klei uit dit deltagebied. ‘Er loopt een dertigtal onderzoeken naar allerhande materialen en toepassingen’, zegt hoofd onderzoek Henriëtte Waal tijdens een rondleiding. Ze stopt even bij een rek vol reageerbuisjes met vloeistoffen in verschillende kleuren, van felgeel en pimpelpaars tot dofgroen en lila. ‘Dat is een onderzoek naar kleurpigmenten van algen die in de extreem zoute bassins leven.’
Inmiddels is een scala aan lokale producten en materialen ontwikkeld onder de monumentale ijzeren spanten in dit fraai gerestaureerde industrieel erfgoed. Zo heeft het Nederlandse duo Eric Klarenbeek en Maartje Dros onderzoek gedaan naar kleurpigmenten die gewonnen kunnen worden uit algen; van de algen zelf wordt weer een bio-plastic gemaakt. De Franse ontwerper Thomas Vailly, in 2011 afgestudeerd aan de Design Academy Eindhoven, ontwikkelde een zacht granulaat van het residu dat overblijft bij de productie van zonnebloemolie. Industrieel afval wordt nu verwerkt tot een circulair bouwmateriaal. ‘Diverse van deze materialen zijn toegepast in het museumgebouw’, zegt Waal. ‘Zo is de gang bij de lift bekleed met de zoutpanelen. De wc’s zijn afgewerkt met 30.000 algentegels in twintig kleuren die met industriële gietinjectie zijn vervaardigd. De akoestische panelen in het museumcafé zijn vervaardigd van geperste zonnebloemstengels.’
HOLLANDSE DELTA IN LUMA ARLES
In het Atelier van Luma Arles werken voortdurend zo’n twintig ‘designers in residence’. Dat het uitgerekend Nederlandse ontwerpers zijn die hierin het voortouw nemen is geen toeval. ‘Nederlandse ontwerpers zijn al jaren bezig met dit soort experimenten met lokale, duurzame materialen en kleinschalige productie. Ook in multidisciplinaire samenwerking tussen ontwerpers, wetenschappers en ambachtslieden is Nederland een voorloper.’ Daarbij is de Camargue een vlak deltagebied en dat heeft geografische overeenkomsten met Nederland. ‘Land en water zijn hier voortdurend in spanning met elkaar. Dat voelt vertrouwd.’ Maar, benadrukt Waal, dit is nadrukkelijk een internationale samenwerking. ‘Er lopen hier vijftien nationaliteiten rond.’ Lachend: ‘De voertaal is Engels, en dat wil wat zeggen in Frankrijk.’
Terwijl het allemaal nog zo provisorisch begon in 2016. ‘Het was hier één grote bouwplaats. Het dak lekte en de ijskoude mistral gierde ’s winters door alle kieren’, blikt artistiek directeur Jan Boelen, terug. Bovendien waren er weinig voorbeelden van hoe je zo’n designlab opzet. ‘Wij wilden een dirty lab zijn waar echte proeven worden gedaan. Wat gebeurt er als je algen droogt? Wat kun je met overgebleven olijvenpulp na het persen van de olie? Maar dan wel wetenschappelijk onderbouwd, zodat er uiteindelijk gecertificeerde procedés worden ontwikkeld.’
De potentie van het onderzoek werd ruimhartig onderkend door Maja Hoffmann zelf, die al twaalf miljoen euro onderzoeksgeld investeerde. Wie weet kan het Atelier zich op den duur zelf bedruipen. ‘Met het Finse designlabel Artek is een stoelcollectie ontwikkeld. Ook zijn inmiddels de eerste patenten op de ontwikkelde materialen aangevraagd, waaronder de zoutpanelen.’
Verder lezen? Bestel hier de losse editie! Op de hoogte blijven van alle ontwikkelingen op het gebied van design, meld je dan aan voor onze nieuwsbrief of abonneer je op Tableau Magazine!
