Een vrijdagmiddag eind september. In gesprek met schrijver Arthur Japin, regisseur Michiel van Erp en fotograaf Erwin Olaf, die ontvangt in zijn studio in Amsterdam. Drie grootheden met een vergelijkbare staat van dienst, elk in hun eigen vak. Sinds enige tijd zijn ze verbonden door Japins boek Een schitterend gebrek, dat dit jaar wordt verfilmd.
Met z’n drieën zijn ze eigenlijk niet eerder bij elkaar geweest, maar daar merk je niets van. Er is duidelijk een goede chemie in dit trio. Als vanzelf ontstaat een geanimeerd gesprek over het boek, de film, het vak en het leven zelf. Met veel humor en wederzijdse bewondering voor elkaars werk ontvouwt zich een mooie middag met een verrassend einde.
Wie zich even in het werk van de drie verdiept, ziet al snel een verwantschap in thematiek. Alledrie hebben ze een liefde voor buitenstaanders, figuren die anders zijn of iets te overwinnen hebben, die zich ondanks tegenslag staande houden en hun weg vinden in het leven. Dat is ook het onderwerp van Een schitterend gebrek, de meest bekende roman van Japin, waarin Galatea misvormd raakt en daardoor haar grote liefde verliest. Zij kiest haar eigen pad en weet haar gebrek in te zetten als een kracht. Door een sluier te dragen wordt zij niet langer aangestaard uit verbijstering, maar nagekeken uit nieuwsgierigheid en door velen begeerd.
DE DAGBOEKEN VAN CASANOVA
Het verhaal speelt in de 19e eeuw en vindt zijn oorsprong in de dagboeken van Casanova. Gevraagd naar de aanleiding voor het boek toont Arthur Japin zich meteen een meeslepend verteller. ‘Toen ik heel lang geleden met mijn partner Lex naar Venetië ging, ik was 25 of 26, nam ik een paar dagboekdelen mee van Casanova, de memoires. En meteen in het eerste deel – dacht ik – vertelt hij dat hij Lucia ontmoet en verliefd wordt en dat hij van zijn priesterstudie afziet want hij wil haar hebben. En zij is nog veel te jong. Ze wil eigenlijk niet. Enfin een grote liefde voor allebei en hij belooft terug te komen met Pasen. Maar als hij terug komt is ze weg en hij is zo diep teleurgesteld – dat maakt het zo interessant want daardoor is hij volgens mij de man geworden zoals we hem kennen – zo diep geschokt en zo vol pijn dat hij nooit meer zijn hart wil geven aan iemand. Daarna komen alle andere liefdes en in deel drie of vier van de dagboeken reist hij in dienst van Frankrijk naar Nederland. Hij is hier in Amsterdam met zijn vriend Rijgerbos, gaat naar een bordeel en daar werkt ze, zijn Lucia. En het intrigerende is – en dat is denk ik waarom het zo in mijn hoofd bleef – dat hij er helemaal niets over vertelt, niet hoe haar leven is of wat ze heeft gedaan. Hij zegt alleen maar dat ze verminkt is geraakt en dat ze afschuwelijk is om te zien. Dat is alles. Het liet me met zoveel vragen achter dat ik meer van haar wilde weten: hoe is ze mismaakt geraakt en waarom is ze weggegaan. Hoe was haar leven? Over hem is heel veel te vinden. Over haar heel weinig. Maar er is wel veel over prostitutie in die tijd, over de bordelen, over hoe vrouwen werden genoemd. Over de steegjes waar ze het handwerk verrichtten, dat is allemaal bekend.’
Met die informatie bouwde Japin het verhaal op. Zijn personages denkt hij nooit helemaal uit, maar vult hij tijdens het schrijven in, om ook zelf nieuwsgierig te blijven naar hoe het hen vergaat. ‘Ik heb als grote lijn het leven van de persoon, daar hou ik me aan vast. Maar ik ben altijd op zoek naar de emotie, naar de zoektocht daaronder. Hoe vind je weer hoop en waar ben je gestruikeld. Hoe ben je weer opgekrabbeld. Daar heb ik echt geen enkel idee van vooraf. […] Ik verzamel zoveel mogelijk feiten van hoe mensen leefden in die tijd. En dan is het eigenlijk zoals een acteur die zijn rol kent en kan improviseren.’
EEN SCHITTEREND GEBREK, DE FILM
Zoals het dagboek van Casanova Arthur Japin inspireerde zo spoorde het boek van Japin Erwin Olaf aan. ’Ik had het gelezen en zag meteen een film voor me. En ik wilde toen nog graag een speelfilm maken. Ik wilde de lat wat hoger leggen. De fotografie, dat beheers ik, maar film dat is iets nieuws. Het is technisch gezien zeer uitdagend, je werkt in een groep. Het is echt een ander vak. Dit boek triggerde de wens om een film te maken enorm. Ook door de thematiek van Galatea – use your defects – dat speelt in mijn hele carrière een rol. Dat gesluierde zit ook in Chessmen bijvoorbeeld, en in Blacks. Er zijn veel series waarin ik mensen zonder hoofd laat zien, zonder identiteit.’
Japin had al meerdere verzoeken gekregen voor het verfilmen van het boek Een schitterend gebrek. ‘Stephen Fry had de rechten maar kreeg de financiering niet rond. Ook in Nederland waren er mensen die het wilden verfilmen, maar ik deed het nooit. En toen zei Erwin het en ik dacht ja, dat klopt.’ Er kwam een scenario en ze vonden een producent, maar uiteindelijk moest Erwin Olaf het los laten. Na een intensieve werkperiode voor de fotoserie Palm Springs (2018), merkte hij dat het door zijn longemfyseem fysiek te zwaar zou worden om een speelfilm te draaien.
Hoe nu verder? Michiel van Erp was op dat moment bezig met een documentaire over Erwin Olaf. Olaf zag in hem een goede opvolger. En Van Erp nam het graag aan. ‘Toen ik hoorde dat jij Een schitterend gebrek ging maken, dacht ik: waarom heb ik dat zelf niet bedacht?’ De film viel bij hem dus op zijn plek. Inmiddels zijn de laatste opnamen voltooid. De première zal ergens in 2023 zijn.
Verder lezen? Bestel een losse editie of haal hem in de winkel.
