De 59e Biënnale van Venetië viert het mens-zijn. Kunstenaars uit alle continenten verkennen de seksen, onderzoeken hun afkomst en verhouden zich tot een wereld van technologische hoogstandjes, oeroude grenzen en klimaatverandering.
‘s Avonds in bed tintelen je voeten, net zo hard als je hoofd en gemoed. Beelden van een dag op de Biënnale trekken voorbij: langs de zee wandelen in het Servische paviljoen, door een oorschelp het paviljoen van Brazilië binnenlopen, de herrie van de Australische inzending, het doorkruisen van de duisternis van het Zwitserse paviljoen en de mysterieus geurende aarden wallen van de Colombiaanse Delcy Morelos in de centrale tentoonstelling in de Arsenale. Maar ook de verkilde Deense installatie van half mens half paard is onvergetelijk; hoewel de herinnering aan dat beeld ervoor zorgt dat je vlug wilt doorspoelen naar videokunstwerken vol liefde, verstrengelde lijven, muziek, dans en spelende kinderen die je ook hebt gezien. Het leven wordt gevierd over de hele wereld, zoveel is duidelijk.
Bemoedigend om te zien dat kunstenaars overal – los van publiek en elkaar – doorgegaan zijn in coronatijden. Er zijn 82 landen met een eigen paviljoen, zowel in de Giardini en de Arsenale, de twee locaties waar de Biënnale van Venetië traditioneel plaatsvindt, als verspreid over de stad. Het is heerlijk om blanco binnen te wandelen en je te laten overrompelen. Door duisternis en mysterieuze geluiden (Japan) of een op het oog volkomen leeg paviljoen (Spanje, Duitsland). Of wat te denken van de eclectische wereld die een Oostenrijks kunstenaarsduo neerzet? Elk landenpaviljoen ademt zijn eigen sfeer en geeft energie, brengt je van je stuk of zet aan het denken. Onverschillig of onbeduidend is het in elk geval nooit.
Hoe is de definitie van mens-zijn aan het veranderen?
JOIE DE VIVRE
Oorlog, onderdrukking, levenslust en plezier: het bestaat allemaal naast elkaar op de biënnale, die een afspiegeling
is van de mens in zijn wereld. Urgent zijn Polen over de Roma-cultuur, het Noord-Europese paviljoen over het onderdrukte Samivolk en uiteraard de deelname van Oekraïne. De oorlog is zwijgend aanwezig. Het groene Russische paviljoen staat deze editie gesloten langs de zijlijn van de Giardini. In het midden van het park torent een stapel zandzakken boven de hoofden van de bezoekers uit als symbool van de ter bescherming ingepakte standbeelden en monumenten in Oekraïne. De Oekraïense Pavlo Makov slaagde er ondanks de oorlog in zijn installatie The Fountain of Exhaustion in te richten in de Arsenale.
De paviljoens die tot de hoogtepunten worden gerekend gaan niet toevallig allemaal over levenskunst. Groot-Brittannië kreeg de prijs voor het beste paviljoen. Kunstenaar Sonia Boyce toont hier in beeld en geluid het plezier van drie zwarte zangeressen die samen repeteren en elkaars stem ontdekken. Met Feeling Her Way brengt ze een ode aan vergeten Britse zangeressen met een Afrikaanse, Caribische en Aziatische achtergrond. De vonken slaan direct over; je wilt blijven kijken en luisteren. Dat geldt ook voor de paviljoens van Frankrijk en België. De Frans-Algerijnse fotografe Zineb Sedira brengt een hartverwarmende ode aan de film in een paviljoen waar de magie van de camera verrassend eenvoudig lijkt. Vlaming Francis Alÿs brengt je onherroepelijk terug naar het spel uit je eigen kindertijd met aanstekelijke video’s van spelende kinderen wereldwijd.
VERBORGEN PARELTJES
Het is even zoeken in de Venetiaanse wijk Cannaregio naar de Nederlandse inzending When the body says Yes van kunstenaar Melanie Bonajo. Plaats van handeling is een 13e-eeuwse, sfeervolle, voormalige kerk de Chiesetta della Misericordia. Nederland leende voor deze editie haar Rietveldpaviljoen in de Giardini uit aan Estland, dat geen eigen paviljoen heeft. In de film van Bonajo gidst de stem van de kunstenaar je door een scala van aanrakingen: een kluwen van naakte mensen verkent elkaars in olie gedrenkte lijven. Ze zijn geblinddoekt. Aanraking als eerste levensbehoefte, stelt de kunstenaar. De kijkervaring is ongelofelijk intiem en zintuigelijk. Ook omdat je als bezoeker zelf ligt of zit op een vloer die bestaat uit golvende, gekleurde, rubberen kussens.
Andere verborgen pareltjes zijn…
Verder lezen? Bestel een losse editie of haal hem in de winkel.
Biennale Arte, Venetië, t/m 27 november 2022
Tip: de catalogus Short guide The Milk of Dreams – Biennale Arte 2022 biedt een overzicht van wie en wat waar te vinden is en achtergrondinformatie per kunstenaar. Verkrijgbaar bij de betere boekhandel.
