Marten en Oopjen, De Vaandeldrager; de afgelopen jaren werd er door onder andere het Rijksmuseum flink geïnvesteerd in het verwerven van topstukken. Dergelijke aankopen zijn niet alleen een inhoudelijke aanvulling op de collectie, publiekslieveling Rembrandt staat ook garant voor een enorme stroom aan bezoekers. Niet voor niets scoort het Rijksmuseum – en ook Het Mauritshuis – steevast met grootste tentoonstellingen waarin oude meesters een prominente rol spelen.
Hoewel een Rembrandt of Rubens wellicht voor menig privéverzamelaar buiten bereik ligt, betekent dit niet dat de collectioneur van nu zich slechts hoeft te beperken tot hedendaagse kunst. Niet alleen is het fenomeen ‘trans-historisch verzamelen’ of – met een wat lossere rode raad in het aankoopbeleid – eclectisch verzamelen al jaren in zwang, ook het schatzoeken naar onontdekte pareltjes is voor veel kopers part of the fun.
Oud en nieuw
Wie zich interesseert in de laatste ontwikkelingen in de actuele kunst loopt waarschijnlijk de eindexamenexposities van kunstacademies af en bezoekt met regelmaat hedendaagse kunstbeurzen als Art Rotterdam en Unfair om op de hoogte te blijven van het werk van de nieuwste generatie makers. Liefhebbers van oude kunst daarentegen duiken in de wereld van (online) veilingen, bezoeken beurzen als PAN en TEFAF en komen in binnen- en buitenland bij handelaren over de vloer. Met name bij de kleinere veilinghuizen kan men interessante vondsten doen van minder bekende, maar zeer begaafde schilders uit de 16e en 17e eeuw. Bestudeer voor het aankopen goed de herkomst geschiedenis van het werk en let op eventuele stickers op de achterzijde die bijvoorbeeld verwijzen naar eerdere veilingen of eigenaren. Een UV-lamp kan tonen welke ondertekeningen er onder het schilderij zitten, of welke onderdelen later geretoucheerd zijn.
Tot slot kan het geen kwaad om de handtekening van de schilder – indien aanwezig op het werk – te vergelijken met eerdere signaturen van dezelfde kunstenaar; in het geval van een discrepantie hiertussen is het zaak om nog eens goed onderzoek te doen naar de daadwerkelijke vervaardiger. Maar het meest uitdagende en plezierige voor de verzamelaar is misschien toch wel het leggen van verbanden tussen oude meesters en hedendaagse helden. Denk bijvoorbeeld aan de herkenbare foto’s van Hendrik Kerstens, die zich, met zijn dochter als muze en model, graag laat inspireren door iconische portretten uit de kunstgeschiedenis. Met een kwinkslag creëert hij tot in de puntjes gestileerde portretten, waarin hij de attributen uit de oorspronkelijke werken – zoals een weelderig stoffen hoofddeksel – vervangt door objecten uit onze tijd zoals een kunstig gevouwen servet of plastic tas.
Met zijn haarscherpe foto’s die steevast een zwarte achtergrond hebben, toont Kerstens zijn voorliefde voor de oude meesters. De serene blik en haast porseleinen huid van de geportretteerde en het veelvuldig gebruik clair-obscur zijn een onmiskenbare referentie naar het klassieke portretgenre waarin Rembrandt en zijn tijdgenoten zo bekwaam waren.
Onheilspellend
Niet alleen zijn oude meesters een inspiratiebron voor veel kunstenaars van nu, het wordt vaak pas écht interessant als er een flinke dosis reflectie, onderzoek en een kritische blik bij komt. Een goed voorbeeld hiervan is Natasja Kensmil, een van Nederlands meest toonaangevende hedendaagse schilders. In haar werk duikt Natasja Kensmil vaak (de schaduwzijde van) het verleden in, om zo beladen thema’s en actuele kwesties aan de kaak te stellen. Haar monumentale werken zijn opgebouwd uit meerdere lagen donkere olieverf. De sierlijke, haast frivole kwaststreken staan in contrast met de onheilspellende sfeer die over het tafereel hangt. Neem het portret van Clara Abba, uit de serie Monument der regentessen. Regentessen werden in de 17e eeuw veelvuldig geportretteerd. Ze werden door beroemde schilders als Ferdinand Bol neergezet als statige, maar ook warme personen met mededogen voor de minderbedeelden. Natasja Kensmil schildert in Clara Abba een van deze vermogende en invloedrijke vrouwen uit de 17e eeuw op een statige maar griezelige manier. Haar extreem witte huid verwijst naar het heersende schoonheidsideaal, wat ook vandaag de dag nog altijd problematisch dominant is. Hoewel regentessen er om bekend stonden zich actief in te zetten voor liefdadigheid bleef de herkomst van hun rijkdom onbelicht. Dat zij hun weelde grotendeels vergaarden door uitbuiting in de overzeese koloniën staat in schril contrast met hun barmhartigheid. Natasja Kensmil verbindt in haar werk niet alleen heden en verleden, maar biedt ons een nieuw perspectief op de geschiedenis en voegt een nieuwe laag aan het portretgenre toe.
Nadine van den Bosch is kunsthistoricus en co-founder van Young Collectors Circle, hét platform voor startende kunstverzamelaars. Daarnaast werkt ze als curator en kunstadviseur voor diverse (bedrijfs)collecties en is ze columnist en tekstschrijver.
Meer lezen? Bestel een losse editie of haal hem in de winkel.
