De Rijksakademie van beeldende kunsten in Amsterdam geldt als kweekvijver voor de grote namen van morgen. Vaak worden kunstenaars die hier een werkperiode volgen al tijdens hun verblijf opgepikt door galeries en de internationale kunstwereld.
De Rijksakademie cultiveert onderzoek en experiment in relatieve afzondering om kunstenaars ongehinderd te laten rijpen. Daarnaast ontvangen we vele gasten uit binnen- en buitenland, organiseren we lezingen en is er de jaarlijkse Rijksakademie Open Studio’s. Hier kunnen professionals, verzamelaars en belangstellenden kennis nemen van nieuwe tendensen in de kunst.
Zelfs na veertien jaar aan de Rijksakademie blijf ik me verbazen over hoe radicaal kunstenaars kunnen veranderen. Of misschien moet ik zeggen: groeien, evolueren, transformeren. De Rijksakademie functioneert als een kweekvijver, een snelkookpan voor artistiek talent. Wij hebben geen studenten die een lesprogramma volgen maar residents. Die hebben er meestal al een kunstacademieopleiding en een paar jaar als professioneel kunstenaar opzitten. Bij ons doen ze zelfonderzoek, keren ze hun artistieke praktijk binnenstebuiten, verkennen ze alle mogelijkheden en onmogelijkheden van verschillende media en technieken, en brengen ze zichzelf naar een hoger niveau. Dat kan best heftig zijn. Alsof je al je eerdere vorming afstroopt en jezelf als kunstenaar weer opnieuw uitvindt. In veel gevallen geldt dat de resident die hier na twee jaar de poort uitloopt een ander mens en een andere kunstenaar is dan toen hij of zij binnenkwam.
Dat heeft deels te maken met de lengte van de residentie. Bij andere postacademische instituten is de verblijfsduur meestal een paar maanden, hooguit een jaar. In de twee jaar tijd dat kunstenaars bij ons zijn kunnen ze veel meer de diepte in. Dat doen ze in hun ateliers maar ook in de werkplaatsen, waar ze onder leiding van technisch specialisten aan de slag kunnen met keramiek, metaal, hout of 3D-printers. En er is veel interactie en uitwisseling met advisors. Dit zijn kunstenaars, maar ook wetenschappers, theoretici of specialisten uit andere werelden die op uitnodiging van de kunstenaar op atelierbezoek komen of een programma organiseren. Als iemand zich verder wil verdiepen in bijvoorbeeld robotica of gentechnologie dan regelen we samenwerking met experts van een technische universiteit.
VAAK GELDT DAT DE RESIDENT DIE HIER DE POORT UITLOOPT
EEN ANDERE KUNSTENAAR IS DAN TOEN HIJ
OF ZIJ HIER BINNENKWAM
Ik durf wel te zeggen dat de Rijksakademie zich met deze aanpak heeft bewezen als ‘center of excellence’. Internationaal weet men ons te vinden. Voor de ongeveer drieëntwintig plaatsen die we ieder jaar beschikbaar hebben, krijgen we gemiddeld zo’n tweeduizend aanmeldingen uit de hele wereld. In de Internationale kunstwereld kent iedereen ons, alleen bij het publiek zijn we wat minder bekend. Dat komt waarschijnlijk omdat we de deuren wel een beetje gesloten houden. Bij zo’n delicaat proces van artistieke heruitvinding, moeten kunstenaars zichzelf kwetsbaar kunnen opstellen en moet je niet teveel verwachtingen en druk van buitenaf hebben.
De grote namen van morgen
Natuurlijk, je wilt jezelf nooit helemaal afsluiten voor de buitenwereld. Zelfs niet als je een groot hek om je gebouw hebt staan zoals wij hebben. Met ons internationaal track record trekken we veel belangstelling en dat merken we tijdens Rijksakademie Open Studio’s, dit jaar van 22 t/m 24 november. Bij de eerste paar edities in de jaren negentig kwamen een paar honderd geïnteresseerden kijken, inmiddels zitten we op achtduizend bezoekers in vier dagen.
Dat publiek bestaat voor een groot deel uit verzamelaars uit binnen- en buitenland. Die weten dat de talenten die ze vandaag hier zien morgen de grote namen van de internationale kunstwereld zijn. Onze alumni duiken overal op. Zo is het werk van Claudia Martinez Garay te zien op Art Basel Miami Beach en ook Magali Reus, Gareth Nyandoro en Kate Cooper – om er een paar te noemen – doen het goed op grote kunstbeurzen.
Naast dat commerciële succes is er de vertegenwoordiging op belangrijke artistieke podia. Ruangrupa, het collectief opgericht door Rijksakademie-alumnus Ade Darmawan, is gekozen tot curator van de volgende Documenta. Jennifer Tee zit is nu te zien op de Biënnale van Istanbul, Pauline Curnier Jardin heeft net de prestigieuze Preis der Nationalgalerie in Berlijn gewonnen en Carlos Amorales heeft tijdens aankomend Amsterdam Art Weekend zijn eerste Europese solotentoonstelling in het Stedelijk Museum Amsterdam.
Ook tijdens hun verblijf aan de Rijksakademie worden residents al opgepikt. Zo is de Franse kunstenaars Morgan Courtois dit jaar geselecteerd voor de Lyon Biënnale, net als de Koreaanse Mire Lee. Het is niet voor niets dat galeriehouders de open dagen gebruiken om nieuw talent te scouten. Je kunt wel zeggen dat we zo’n beetje de hofleverancier zijn voor het Amsterdamse galeriecircuit.
OOK FINANCIEEL MINDER BEDEELDE KUNSTENAARS MOETEN
DE KANS HEBBEN ZICH HIER TWEE JAAR LANG
VERDER TE ONTWIKKELEN
De luiken open
Volgend jaar bestaat de Rijksakademie 150 jaar. Het instituut werd in 1870 opgericht onder koning Willem III. George Breitner en Isaac Israëls, voormannen van het Nederlandse impressionisme, behoorden tot de eerste lichtingen studenten. Later volgden nog Jan Toorop, Piet Mondriaan, Karel Appel en vele anderen. Lange tijd was de Rijksakademie een belangrijke promotor van de avant-garde, maar in de tweede helft van de twintigste eeuw bleef het instituut, met klassiek modeltekenen en ambachtelijkheid hoog in het vaandel, achter bij de ontwikkelingen in de mondiale kunstwereld. Daarom werd rond 1985 radicaal het roer omgegooid en is er overgestapt op het huidige residency-model. In de loop der jaren heeft de Rijksakademie zich ontwikkeld tot incubator voor internationaal toptalent.
Anno 2019 merken we echter dat dat alleen niet meer genoeg is. De atmosfeer van ‘perfect isolation’ die we hebben gecreëerd en koesteren is vooral gericht op de ontwikkeling van individuele kunstenaars, maar we willen breder bijdragen aan het kunstecosysteem van Amsterdam, Nederland en daarbuiten. We willen als centrum van excellentie kritisch reflecteren op de rol van kunst in deze tijd en in een actieve dialoog staan met de wereld om ons heen. Daarom gooien we volgend jaar de luiken open, in spreekwoordelijke zin dan. We organiseren 150 activiteiten, van collectie- en alumnipresentaties en een plattegrond van de stad waarmee je werk van alumni kunt terugvinden tot lezingen van prominente kunstenaars. Het wordt een soort proeftuin om te kijken hoe we in de toekomst het beste kunnen interacteren met onze omgeving.
Secret Tiles
We grijpen het jubileumjaar ook aan om een nieuw fonds te lanceren, het Artist Solidarity Fund. Zo’n fonds is nodig omdat onze selectieprocedure volledig onafhankelijk is van de achtergrond en positie van de kunstenaars. Ook financieel minder bedeelde kunstenaars moeten de kans hebben om zich hier twee jaar lang verder te ontwikkelen. We kunnen dit model in stand houden mede dankzij de steun van particulieren en internationale partners. Maar we merken dat werk- en leefbudgetten van residents onder druk staan en daar willen we iets aan doen.
In het verleden hebben we een soortgelijk fonds opgezet met de opbrengst van een veiling. Maar er worden tegenwoordig veel kunstveilingen voor het goede doel gehouden waardoor zo’n middel minder effectief is. Daarom hebben we gekozen voor een speciale artist editie box met werk van tien residents van wie wij denken dat ze de komende jaren groots gaan doorbreken. Die box vertelt ook het verhaal van de Rijksakademie, met werk dat gemaakt is in onze werkplaatsen in verschillende media. We zijn van plan in de toekomst vaker dergelijke edities op de markt te brengen.
Daarnaast markeren we ons 150-jarig bestaan met de zogenoemde ‘Secret Tiles’. Het principe is hetzelfde als bij de Secret Postcards, de jaarlijkse benefietverkooptentoonstelling van de Royal Academy of Art in Londen. We vragen alle kunstenaars die ooit aan de Rijksakademie verbonden waren om één of meerdere werken te maken ter grootte van een tegel: 150 bij 150 millimeter. Het mooie is dat we ze bij de open dagen in 2020 tentoonstellen zonder de namen van de makers erbij. Die krijg je pas na aankoop. Je kiest dus echt voor de kracht en kwaliteit van het werk en niet voor de reputatie. En daar gaat het ons uiteindelijk om: wat kunst teweeg brengt.
Rijksakademie Open Studios 2019 – 21 t/m 24 november 2019. Voor tickets en informatie ga naar www.rijksakademie.nl
Amsterdam Art Weekend – 21 t/m 24 november 2019. www.amsterdamart.com
