Een lijn, een cirkel, een actie. Een spoor van stenen dat tijdens een wandeling wordt achtergelaten. Zo werkt Richard Long (1945). Nog steeds! Voor de tuin van het Rijksmuseum maakte hij een reeks nieuwe werken. Met gras, met stenen, met zijn handen.
Het meest bijzonder aan het werk van Richard Long is dat het eigenlijk nauwelijks bestaat. Hij verschuift iets in het landschap, maar geeft dat geen permanente status. Zijn werk is meer een ervaring of een idee dan een sculptuur zoals we die kennen. Het verheft zich niet maar is bescheiden aanwezig. En het is gevarieerd: soms een spontane reactie op een plek, soms een uitgedacht concept; in vorm wisselend van modder op de muur, tot een wandeling, tekst, een foto, een boek.
Het moment van maken, de locatie, de beweging, dat zijn de materialen waarmee Richard Long werkt
Lange wandelingen vormen vaak het startpunt van zijn werk. Onderweg maakt hij sculpturen in het landschap. Die zijn altijd afgeleid van de omstandigheden van de locatie, van de afmetingen, het licht, de bodemgesteldheid, de aanwezige vegetatie en mineralen en het weer. Hij voegt geen elementen van buitenaf toe. Het moment van maken, de locatie, de beweging, dat zijn de materialen waarmee hij werkt. Naast die wat terloopse werken onderweg maakt hij ook sculpturen die meer doordacht en groter zijn, zowel buiten als voor museum en galerie. Hij ziet het werk op al die verschillende plekken als gelijkwaardig. De vormen die hij gebruikt zijn altijd hetzelfde en doorgaans geometrisch: een cirkel, een lijn, een kruis. Soms stemt hij af op bijzondere locaties. Zo maakte hij ooit een cirkel op de poolcirkel. Maar het kan ook veel kleiner: een vorm die ontstaat door bloemen te plukken in veld madeliefje.
Richard Long wordt vaak gerekend tot de Land Art stroming, maar bij dat etiket voelt hij zich niet zo thuis. Hij ziet zichzelf niet als een Land Artist zegt conservator Frits Scholten, die met Long de tentoonstelling samenstelde. ‘Bij die term denkt hij aan kunst met een enorme schaal, aan bulldozers die het landschap volledig transformeren. Dat doet hij niet. Hij gebruikt alleen materiaal dat hij met zijn handen kan verplaatsen. Onderweg tijdens het wandelen maakt hij vaak cirkels. Binnen een half uur moeten die klaar vindt hij, anders is het doorgaans geen goed werk. De cirkel zelf verdwijnt meestal of blijft ongezien. Alleen foto’s en soms een tekst blijven over.’ De menselijke maat en het tijdelijke karakter zijn een belangrijk verschil met andere Land Art kunstenaars.
Het werk van Richard Long is veel subtieler. Meer bescheiden. Het is eigenlijk eerder minimal en conceptueel dan dat het past bij de grootschalige Land Art werken die permanent ingrijpen in het landschap.
Long is de tiende kunstenaar die exposeert in de tuinen van het Rijksmuseum. Het eerste contact werd gelegd in 2019, maar de covidpandemie kwam tussen beide. Scholten: ‘Het werk dat hij hier maakt grijpt terug op zijn vroege werken van eind jaren 60, toen hij bijvoorbeeld een lijn in het gras maakte door erop te lopen. Opvallend is wel dat de vormen nu vaker wat barokker zijn, met golvende lijnen en amorfe vlakken.’ Vier perken in de tuin heeft Long gekozen. Twee voor het museum, twee in de tuin aan de achterkant. De titels van de werken geven de reikwijdte van zijn thema’s aan. Een halve maan in het gras bij de fontein heet From space to earth.
Even verderop is een zigzagvorm gemaaid: Life line. Samen behandelen deze twee de hoofdthema’s in Long’s oeuvre: ruimte en tijd. Terwijl het eerste werk de ruimtelijke dimensie thematiseert, verwijst het tweede naar de levenslijn en dus naar de tijd. De vormen in het gras zijn eind mei zo’n tien centimeter hoog, en steken vijf centimeter boven de rest uit. Het mag nog vijf centimeter hoger worden, meer niet. De eerste keer heeft de kunstenaar zelf gemaaid, daarna is het overgedragen aan een tuinman.
Verder lezen? Bestel een losse editie of haal hem in de winkel.
