Krap twee maanden nadat Unseen failliet was verklaard, maakte de beurs voor hedendaagse fotografie een doorstart. Medeoprichter van Unseen, Roderick van der Lee, keerde terug als directeur. En hij heeft een missie: ‘Wij willen de belangrijkste plek ter wereld zijn voor de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van hedendaagse fotografie.’
Doodzonde.’ Dat is wat Roderick van der Lee dacht, toen hij begin vorig jaar hoorde dat Unseen, de fotografiebeurs die hij tien jaar eerder mede had opgericht, failliet was verklaard. En ook: ‘hoe is het mogelijk? Zo’n geweldig sterk merk kan toch niet zomaar ophouden te bestaan?’ Niet lang daarna bezocht hij Art Rotterdam. Daar gonsde het van de geruchten. Fons Hof, directeur van Art Rotterdam en Johan de Bruijn van Galleryviewer, liepen rond en peilden de stemming onder galeriehouders. Wat zouden die ervan vinden als Unseen een doorstart zou maken? ‘Zo’n plan heeft alleen kans van slagen als er vertrouwen is van de markt’, zegt Van der Lee. Dat vertrouwen was er, bleek al snel. Ook bij Van der Lee. Of beter: juist bij hem. ‘Ik wilde niets liever dan dat Unseen weer zou worden opgestart. Toen ik het hoorde ben ik direct op Fons afgestapt. Ik zei tegen hem: “Als je iets wil weten over de eerste vijf jaar van Unseen, kun je altijd een beroep op me doen.” Zo hielden we contact.’
Van der Lee was op dat moment nog directeur van Photo London. ‘Ik ben daar in 2019 aan de slag gegaan met als doel de beurs, die er toen vijf edities op had zitten, naar een ho-ger plan te tillen. De strategie voor de komende vijf jaar had ik geschreven en ik zou deze ook gaan uitvoeren.’ Omdat het toen nog onduidelijk was hoe de Brexit zou verlopen, bleef zijn gezin in Amsterdam. Een jaar lang reisde Van der Lee elke maandag met de eerste vlucht naar Londen, om donderdagnacht weer op Schiphol te landen. ‘Maar toen kregen we niet alleen een keiharde Brexit, daar overheen kwam ook nog eens corona. Door de lockdown moest ik kiezen: in mijn eentje in Londen of terug naar Amsterdam.’ De keuze was snel gemaakt.
EEN FOTOBEURS ALS FESTIVAL
De gesprekken die Van der Lee met Hof en De Bruijn voerde, werden steeds uitgebreider tot ze in september vroegen of hij misschien niet weer directeur wilde worden. ‘Dat wilde ik heel graag. Uiteindelijk was het een zachte landing uit Londen, maar niet eentje die van tevoren was gepland.’In die eerste gesprekken, benadrukt Van der Lee, ging het vooral over één belangrijk punt: de nadruk moest weer op de beurs zelf komen te liggen. Gelukkig dachten we er alledrie zo over.’ Dat was ook het oorspronkelijke idee van Unseen toen de beurs in 2012 werd opgericht. ‘Het doel was om een markt te bieden voor jong talent. Zodat jonge fotografen konden rondkomen van de verkoop van hun werk. Onder het motto: the photo fair with a festival flair‘, wilden we daaromheen het beste randprogramma ter wereld bieden voor fotografie.’ En dus werden er lezingen en debatten georganiseerd, films vertoond en prijzen uitgereikt.‘ Nadat ik in 2016 was vertrokken, werd dat randprogramma steeds verder uitgebreid. Er kwamen meer ruimtes met niet-commerciële tentoonstellingen, er werd gebouwd aan een groot digitaal platform, een webshop en een magazine. Daardoor begon de balans beurs-festival steeds meer uit te slaan naar festival. Daarmee trek je een heel ander publiek: mensen die vooral komen om te kijken. Dat is geen waardeoordeel, want het aanbod was geweldig om te zien, maar het zijn niet per se de beste kopers. En als er geen kopers zijn, haken de galeries af.’
EMANCIPATIE VAN DE FOTOGRAFIE
Wat betekent dat concreet voor de komende beurs in september? Het magazine is gestopt, evenals alle non-commerciële tentoonstellingen. ‘Qua oppervlakte is Unseen dus iets beperkter geworden, maar dat hebben we opgevangen door Unbound, een concept dat naar de toekomst kijkt. Eigenlijk gaat het over de emancipatie van fotografie. De laatste jaren is fotografie veel rijker geworden, doordat het zich als kunstvorm heeft ontworsteld aan de tweedimensionale print. Om hier ruimte aan te bieden is er in het Transformatorhuis een grote tentoonstelling met installaties die raakvlakken hebben met video-, installatie-, digitale- en beeldhouwkunst.’
De werken, waarvan sommige speciaal voor Unbound zijn gemaakt, hebben een centraal thema, dat dit jaar ‘Filling in the cracks’ luidt. ‘Het thema gaat over de relatie van de mens met de natuur om zich heen, maar ook met de natuur in zichzelf.’ Voor het project werd een onafhankelijke stichting opgericht met Marcel Feil, vertrekkend artistiek directeur van Foam, als curator. Deelnemende kunstenaars zijn onder andere Maarten Baas (Galerie Ron Mandos), Letha Wilson (Grimm Gallery) en Sheida Soleimani (Edel Assanti en Harlan Levey). ‘Het is spannend’, zegt van der Lee. ‘Niet alleen omdat het voor ons de eerste keer is, maar ook omdat voor het eerst ter wereld een specifiek platform wordt gecreëerd voor deze kunstvorm. Hopelijk dient het als stuwende werking voor nieuwe ontwikkelingen binnen de fotografie.’
Een ander nieuw onderdeel van Unseen is Past/Present, waarin vintage werk van voor 2000, gebruikt wordt als inspiratie voor nieuw werk van jonge kunstenaars. Van der Lee: ‘Een voorbeeld is het werk van August Sander, een van de grootste fotografen uit de eerste helft van de 20e eeuw. Van hem is People of the 20th century, dat bestaat uit een serie portretten van verschillende bevolkingsgroepen in die periode. De New Yorkse kunstenaar Michael Somoroff heeft daarop een eigen interpretatie gemaakt die echt waanzinnig mooi en verassend is geworden.’
NIET EERDER GEZIEN
In 2017 verloor Unseen de financiële steun van Bankgiro Loterij en het Blockbusterfonds. Het wegvallen van die externe financiering is volgens Van der Lee geen probleem. ‘Dat soort fondsen betalen voornamelijk voor de niet-commerciële activiteiten, voor het festivalgedeelte. Als je die activiteiten niet organiseert, hoef je ook niet meer bij dat soort partijen aan te kloppen. Vanaf nu moet de beurs volledig ten dienste staan van de galeries, zodat zij optimaal werk kunnen leveren voor jonge kunstenaars.’ Dit jaar zullen 60 galeries werk laten zien. De selectie is volgens Van der Lee streng. ‘Een galerie moet een voorstel schrijven waarin ze niet meer dan vier kunstenaars opnemen, zodat de presentatie een doordachte samenhang heeft. Het werk mag bovendien niet ouder zijn dan vier jaar en nooit eerder op Unseen te zien zijn geweest.’ In de internationale selectiecommissie, zitten onder andere Brett Rogers, directeur van The Photographers Gallery in Londen en Azu Nwagbogo, directeur van het Lagos Photo Festival. ‘Dat de selectie zo streng is, lijkt misschien in te druisen tegen het verdienmodel van Unseen, maar juist door aan kwaliteitsbewaking te doen, creëer je een hoge standaard. Dat is de reden waarom kopers en verzamelaars de moeite nemen om naar Amsterdam af te reizen.
Om de kwaliteit te waarborgen moeten we een grens aan het volume stellen, ook al zouden we eindeloos door kunnen groeien. Als de markt groeit en er is een bredere kwaliteit voorhanden, dan zullen we in volume groeien, maar die groei is geen doelstelling op zich.Onze ambitie is vooral om de belangrijkste plek ter wereld te worden voor de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van hedendaagse fotografie. Wat betreft dat laatste, zal Unseen zich blijven onderscheiden van grote wereldwijde beurzen als Paris Photo en Photo London, waar het aanbod varieert van hedendaags tot vintage. Unseen wordt vaak als try-out gebruikt. Als het werk hier goed is ontvangen, dan wordt het daarna vaak op een grote beurs als Paris Photo gepresen-teerd. De risico’s en de belangen op zo’n beurs zijn immers veel groter. Van der Lee ziet een mooie toekomst voor de fotografie op Unseen. ‘Jarenlang was fotografie het ondergeschoven kindje van de kunst. Dat is de laatste jaren al enorm veranderd. In-middels durf ik wel te stellen dat fotografie als volwaardige kunstvorm geaccepteerd is.’
https://unseenamsterdam.com/
6 TIPS VAN RODERICK VOOR UNSEEN 2021
1 De magische beelden en achterliggende verhalen van Lisandro Suriel, (Chrysalid Gallery)
2 De prachtige, loodzware stalen fotografische sculpturen van Letha Wilson, in Unbound (GRIMM)
3 De op modder gedrukte foto’s van Lucas Leffre, (Galerie Intervalle)
4 De knallende composities van Uta Eisenreich, (Ellen de Bruijne Projects)
5 Het werk van kunstenaar Valerie Belin, (FLATLAND)
6 De polaroids van cinematograaf Robby Muller, (Annet Gelink Gallery)
