Royal Delft Museum Archives

Kijk en vergelijk. Dat is het idee achter de huidige expositie van Royal Delft Museum, dat landschapskunst van schilder Van Ruisdael naast werk van keramiekkunstenaar Van Frytom laat zien.

Delfts aardewerk is sinds de vier eeuwen dat het wordt vervaardigd niet alleen een gewild exportproduct, maar ook doorgesijpeld in de haarvaten van de Nederlandse cultuur. In menig huishouden is wel een Delfts blauw bord, klompje, molentje of grachtenhuisje te vinden. Ook het koningshuis serveert zijn gasten diners op servies gemaakt door Royal Delft en op staatbezoeken is de befaamde piramidetulpenvaas een gewaardeerd geschenk. Naast het traditionele Delfts aardewerk vinden ook moderne Delfts blauwe collecties als die van Schiffmacher en Nijntje gretig aftrek in binnen- en buitenland.

Al dit Delfts blauw wordt nog steeds met de hand vervaardigd, volgens een procedé dat niet heel anders verloopt dan vier eeuwen geleden. Bij Royal Delft Museum – in de volksmond nog altijd bekend als De Porceleyne Fles – kun je als bezoeker een kijkje nemen in de fabriek. Alle stappen van het ambacht zijn van dichtbij te volgen: maken van de mal, gieten van de klei, bakken en natuurlijk het met de hand beschilderen en glazuren. Verrassend is dat de decoraties in zwart aangebracht worden, pas in de oven ontstaat de kenmerkende blauwe kleur.

Royal Delft Museum Tableau Magazine — Frederik van Frytom, Plaque Boslandschap, P.V.H. Collectie, Delft

Royal Delft Museum heeft sinds kort een museale status en de aardewerken collectie die ooit begonnen is met een schenking van Koning Willem III, is nu ook te bezoeken met een Museumkaart. Directeur Jolanda van den Berg (1968) vertelde in de vorige editie van Tableau al over de uitbreidingsplannen. De grote verbouwing waarbij onder meer de oude opslagplaatsen zijn getransformeerd naar een tentoonstellingsruimte, is inmiddels gereed. Van den Berg: ‘De mogelijkheid om wisselende exposities te kunnen organiseren is heel belangrijk voor ons. Dat maakt ons museum aantrekkelijk voor een herhaalbezoek van met name Nederlandse bezoekers. We willen in de toekomst groeien naar 200.000 bezoekers per jaar. De bijdrage van de John en Marine Van Vlissingen Art Foundation in het realiseren van de tentoonstellingsruimte is een impuls die we daarvoor nodig hadden. Delfts aardewerk wordt gezien als belangrijk cultureel erfgoed dat behouden moet blijven, maar we moeten onze eigen broek ophouden zonder overheidssubsidies. Alle andere plateelbakkerijen zijn in de loop van de eeuwen gesneuveld, maar wij hebben een missie voor de lange termijn.’

TERUG NAAR DE OORSPRONG

Van 8 november tot 15 maart vindt de eerste tentoonstelling in de nieuwe expositieruimte plaats: ‘Van Ruisdael tot Frytom, 17e-eeuwse kunst of ambacht?’. Waarom juist deze tentoonstelling als aftrap? Van den Berg: ‘Het doel is de ontstaansgeschiedenis en identiteit van Royal Delft nogmaals te bevestigen. We bestaan als fabriek sinds 1653 en dat willen we laten zien in deze expositie met tijdgenoten.’

Verder lezen? Bestel een losse editie of haal hem in de winkel.

Van Ruisdael tot Frytom
Royal Delft Museum
t/m 15 maart 2023

Opgericht in 1653 is De Porceleyne Fles de enige van de oorspronkelijk 32 aardewerkfabrieken in Delft die nog operationeel is. Het Royal Delft Museum laat de geschiedenis zien en maakt nog steeds nieuw Delfts blauw, ook in samenwerking met bekende onderwerpers.

Sinds januari is Jolanda van den Berg directeur van Royal Delft Museum, in de volksmond nog altijd bekend als De Porceleyne Fles. Van den Berg heeft grote plannen met Royal Delft Museum. Naast het museum kunnen bezoekers ook de fabriek bezoeken om te zien hoe het beroemde Delfts blauw wordt geproduceerd. Momenteel worden de huidige museumzalen gerenoveerd. ‘Dat was nodig’, zegt Van den Berg. ‘Het gebouw is een prachtig monumentaal pand. In combinatie met het feit dat we officieel de museumstatus kregen lag een renovatie voor de hand. Na de renovatie kunnen we met onze collectie op een interessante manier ons verhaal vertellen. Ook zullen we de komende jaren meer inzoomen op inhoud en diepgang. Met audiovisuele middelen willen we onze collectie nog beter ontsluiten.’

Daarnaast wordt een deel van de opslagruimten van het monumentale gebouw getransformeerd tot fonkelnieuwe tentoonstellingszalen, naar een ontwerp van het Amsterdamse architectenbureau KossmanndeJong. ‘Dat geeft de mogelijkheid om wisselende tentoonstellingen te organiseren. We zijn van plan om elk jaar, in samenwerking met nationale- en internationale musea, twee tentoonstellingen te maken.’ Dat is vooral interessant voor de Nederlandse bezoeker, omdat Royal Delft Museum sinds vorig jaar is aangehaakt bij de Museumkaart. ‘Een buitenlandse bezoeker komt meestal maar een keer, maar we willen graag dat Nederlandse bezoekers vaker terugkomen.’ In het pre-coronatijdperk waren het vooral buitenlandse toeristen die het museum bezochten. Voor hen is Delfts blauw en een molen toch nog steeds de meest geliefde combinatie in Nederland. ‘Buitenlandse bezoekers zijn na corona gelukkig in groten getale terug gekomen. Daar ben ik echt erg blij mee. Ze komen vooral uit Amerika, Frankrijk, Duitsland en Engeland. De Aziatische markt moet nog op stoom komen. Maar we zien dat, mede door de Museumkaart, de Nederlandse markt groeit.’

VAN BIER NAAR PORSELEIN

De Porceleyne Fles is opgericht in 1653 door David Antonisz van de Pieth in Delft. De stad telde in de 17e eeuw maar liefst 32 aardewerkfabrieken. Dat had alles te maken met de bierbrouwerijen die er zaten. Delft stond bekend als de stad van de bierbrouwers. Maar door het vervuilde water – iedereen loosde alles gewoon in de grachten – trokken de bierbrouwerijen de stad uit. In die tijd maakte Nederland via de VOC kennis met het porselein uit China, dat werd razend populair. Van den Berg lacht: ‘Ik zeg soms: wij waren de Chinezen van Europa. We kopieerden alles als er geld mee te verdienen viel. Dat deden we bijvoorbeeld ook met sitsen, de handbeschilderde stof uit Indië. Amsterdam had sitsenfabrieken die stoffen maakten voor de klederdrachten. En in het geval van het gewilde Chinese porselein deden we het ook: we maakten het gewoon zelf. Dus toen de bierbrouwerijen uit de stad vertrokken, namen de aardewerkfabrieken die gebouwen over, er stond immers al een oven. Het bier verdween en de pottenbakkers kwamen er voor terug.’

Vandaag de dag is De Porceleyne Fles de enige van die oorspronkelijk 32 aardewerkfabrieken die nog bestaat en nog steeds operationeel is. De bezoeker ziet er – zoals het eeuwen geleden ook al ging – hoe het aardewerk wordt gemaakt. Alles gebeurt in het gebouw, de objecten worden hier ontworpen, gebakken en beschilderd.

Het beschilderen van het zogeheten ‘biscuit’ – de onbeschilderde klei zoals die uit de mal komt – is een vak apart. De kunstenaar schildert met zwarte verf de decoratie. Daarna wordt het object gebakken, geglazuurd, opnieuw gebakken en dan verandert het zwart in blauw. Van den Berg: ‘Ik noem dat altijd de magie van ons museum. De verf bestaat uit kobaltoxide pigmenten verdund met water. Naar gelang de hoeveel water wordt de kleur lichter of donkerder. Dit is de enige plek waar Delfts blauw gemaakt wordt en waar je als bezoeker het hele maakproces ziet. Daarin zijn we echt uniek als museum.’

Verder lezen? Bestel een losse editie of haal hem in de winkel.