Vanaf de oudheid zijn kunstenaars al bezig geweest met het visualiseren op klei, hout, doek of papier van sporters of sport. Het meest gebezigd is wel de bokssport. Een dynamisch soms bloederig vuistgevecht dat bij schrijvers (Bernard Shaw) en zeker ook schilders extreem tot de verbeelding sprak.
Ik heb mappen vol verzameld met plaatjes van beroemde en minder bekende kunstenaars die het beeldmotief van de pugilist tot onderwerp namen. In Singer Laren hangt momenteel in de grote Kees van Dongen tentoonstelling een indrukwekkend schilderij van zijn hand, voorstellende Jack Johnson, de eerste zwarte (en meteen verguisde) wereldkampioen.
Onder andere de romanticus Gericault, de Amerikaan George Bellows, Picasso, Andy Warhol, Basquiat, Duane Hanson, Keith Haring, George Grosz en vele anderen tekenden of schilderden boksers in actie. Wat dichter bij huis componeerde Isaac Israëls de Senegalese bokser Batting Sicky tenminste zeven keer (onder meer te zien in het Centraal Museum te Utrecht). Boksen geeft sensatie, bloed zweet en tranen en de kunste naar raakt geïnspireerd door de kracht en gedrevenheid die deze sport behelst. Ook de vaart waarin het menselijk lichaam in wedstrijdvorm tegen elkaar op beukt heeft de kunstenaar als boeiend beeldmotief door de eeuwen heen aangesproken.
Sport in het algemeen komt er echter bekaaid af in de schilder- en beeldhouwkunst. Ruim 25 jaar geleden zag ik bij een particulier een magnifiek schilderij van cricketspelers rond 1900 op de gronden van HCC/HVV in Den Haag van Nicolaas van de Waay. Geen idee waar dat uitzonderlijke werk ge bleven is. Het zit nog steeds vast geklonken op mijn netvlies. En behalve op prenten zijn cricketers in de beeldende kunsten zeldzaam, zelfs in Engeland.
De Franse Modernisten, Delaunay, Metzinger, Lhote, penseelden soms atleten en wielrenners. Ik ben thans in het bezit van een artistieke ets l’Atleta uit 1909 van de latere Futurist Umberto Boccioni. Boccioni legde graag de bewegingen van het menselijk lichaam in felle kleuren en hoekige en elkaar overlappende, veelal kubistische vormen op zijn doeken vast. De spanning spat ervan af. En in dat kader gebruikte hij dynamische sporten als atletiek, voetbal of fietsen om de snelheid en elasticiteit van het spel in zijn composities te kunnen weergeven.
Vreemd genoeg zijn er, volgens mij, weinig afbeeldingen van voetballers of voetbalwedstrijden. Ik ken ze onder meer van magisch-realist Pyke Koch die ook rugbyers afbeeldde. Ook voorstellingen van tennis zijn schaars. Al verkocht Christie’s Amsterdam een tijdje terug een fors doek van Reimond Kimpe met een tenniswedstrijd voor meer dan € 50.000. Daarom lijkt het mij meer dan aardig op zoek te gaan naar schilderijen en werken op papier in de periode 1800-1970 waar sport of sporters op staan. Het zijn vaak bewegelijke, kleurrijke en herkenbare taferelen die tot conversatie oproepen en ook nog eens spannend en virtuoos geschilderd zijn.
Jop Ubbens Art Advisory adviseert particuliere verzamelaars, connaisseurs en culturele instellingen op het gebied van 19e- en 20e-eeuwse Europese en exotische schilder- en tekenkunst. Ook geeft hij raad bij het samenstellen, sublimeren of afstoten van een collectie.
