Een verstild rivierlandschap om bij weg te dromen door Valerius de Saedeleer, een krachtige boerenkop die je recht in de ogen kijkt van Gustave Van de Woestyne en een kwetsbaar figuur van marmer gebeeldhouwd door George Minne. Op het eerste oog lijken deze werken heel verschillend, toch hebben zij iets gemeen: de objecten zijn gemaakt vanuit een verlangen naar spirituele verdieping. Als reactie op de industrialisatie in Gent, vestigden deze kunstenaars binnen het symbolisme zich in het nabijgelegen Sint-Martens-Latem. Door hun sterke verbondenheid met de natuur, de ontmoetingen met de boerenbevolking en elkaar, creëerden zij een andere sfeer in hun werk. Ondanks hun teruggrijpen op eeuwenoude tradities, voerden zij allerlei artistieke vernieuwingen door. Met ruim zestig werken brengt het Noordbrabants Museum deze drie Vlaamse kunstenaars in beeld.
Een van hen was Valerius de Saedeleer (1867- 1941), die in 1898 besloot om aan de Leie te gaan wonen. Hier schilderde hij onder andere De Leie in de ochtend en De Leie in de avond (1905). In deze panoramische werken legde hij op sfeervolle wijze zijn habitat van weilanden, bomen en akkers vast. In de loop der jaren ontwikkelde hij zijn eigen stijl, iets wat tot uitdrukking kwam in zijn winterse taferelen, zoals Pachthoeve in de sneeuw en Berijmde boomgaard (1907). Met dergelijke werken heeft De Saedeleer zijn mythische verering van de boom tot een begrip gemaakt. Zijn schilderijen ademen de rust van een gebed.
Een andere kunstenaar die streefde naar geestelijke verdieping is Gustave Van de Woestyne (1881-1947). In 1900 vertrok hij met zijn broer naar Sint-Martens-Latem. Van de Woestyne had toen net de kunstacademie afgerond. In datzelfde jaar maakte hij Portret van mevrouw Minne (1900) waarin elementen van de Vlaamse primitieven te vinden zijn; zoals haar donkere kleding, diepbruine ogen en de dromerige pose. Na een korte pauze, waarin Van de Woestyne zich als kloosterling aan het geloof wijdde, spitste hij zich weer toe op de kunst. Toch is het geloof in zijn portretten alom aanwezig, zoals in het werk De slechte zaaier (1908). Hierin verbeeldde de kunstenaar het gebrek aan diepe geloofszin, de menselijke onverschilligheid en het falen van de drang naar vervolmaking. Andere religieuze verwijzingen bestaan uit de gouden achtergrond met signatuur, de verkleinde boom en de datering in het Romeins.
Tot slot vond beeldhouwer George Minne (1866-1941) zijn heimat in Latem sinds 1899. Hij had toen als kunstenaar reeds naam gemaakt. In opdracht creëerde hij grafsculpturen. Deze liggende beelden lijken los te komen van het stenen of marmeren blok, waardoor ze associaties oproepen met de verrijzenis. Daarnaast boetseerde Minne tussen 1910-1912 meerdere werken gebaseerd op een levend model, een forsgebouwde arbeider. De kunstenaar gaf hem natuurgetrouw weer, inclusief rimpels en aderen. Naast gipsen werken zoals Buste van een man (De arbeider) (1911), toont het museum figuren van marmer en brons. Vergelijkbaar met De Saedeleer en Van de Woestyne, besteedde Minne zijn kunstenaarschap aan de zoektocht naar het (boven)aardse bestaan. In Sint-Martens-Latem gingen zij alledrie een diepe connectie aan met de natuur, op vernieuwende wijze vertaald in beeld.
Noordbrabants Museum
Symbolisme in Vlaanderen
t/m 9 oktober 2022
Meer lezen? Bestel een losse editie of haal hem in de winkel.
