9000 jaar kunst, antiek en design, jaarlijks verzameld in Maastricht Kijk voor meer informatie op www.tefaf.com
——————-
ART BASEL 15 juni – 18 juni 2023
Art Basel is een een van de belangrijkste beurzen voor hedendaagse kunst, sinds 1969 jaarlijks gehouden in de Zwitserse stad Basel. Sinds 2002 is er ook een jaarlijkse edtie in Miami Beach, Florida en sinds 2012 in Hongkong. Ga voor meer informatie naar www.artbasel.com
———————
BIËNNALE VAN VENETIË 20 april tot 24 november 2024
De 60e editie van de Biënnale van Venetië vindt plaats in 2024. Kunstenaar Renzo Martens zal samen met het kunstenaarscollectief Cercle d’Art des Travailleurs de Plantation Congolaise (CATPC) en curator Hicham Khalidi de Nederlandse inzending verzorgen. Lees meer op: https://www.labiennale.org/en
———————-
BRAFA Brussel 28 januari – 4 februari
In Brussel staat de 67e editie van de beurs BRAFA op de agenda, die plaatsvindt van zondag 19 tot zondag 26 juni 2022 in Brussels Expo. Meer informatie over BRAFA op: https://www.brafa.art/nl
———————-
UNSEEN 21-24 September 2023
Unseen Amsterdam is een toonaangevende internationale kunstbeurs voor hedendaagse fotografie. De beurs is internationaal bekend om zijn hoge curatoriële standaard en intieme sfeer, en trekt galeries en verzamelaars van over de hele wereld. Unseen wordt sinds januari 2020 voortgezet door Art Rotterdam en GalleryViewer.com www.unseen.com
———————-
ART THE HAGUE 4 – 8 oktober
Art The Hague – beurs voor hedendaagse kunst
De tiende editie van Art The Hague is gepland voor 4 t/m 8 oktober 2023. De kunstbeurs onderscheidt zich door het internationale karakter van Den Haag te tonen, rondleidingen en tentoonstellingen te organiseren en kunstliefhebbers en het bedrijfsleven bij hedendaagse kunst te betrekken. Blijf op de hoogte via www.artthehague.nl
——————-
PAN AMSTERDAM 19 – 26 november 2023
De eerstvolgende editie van PAN Amsterdam, dé nationale beurs voor kunst, antiek en design, is gepland van 19 – 26 november 2023 in de Rai Amsterdam. Op de PAN Amsterdam tonen tegenwoordig meer dan 100 kunsthandelaren, antiquairs en galeriehouders hun beste stukken op het gebied van kunst, antiek en design. Ga voor meer informatie naar www.pan.nl
————————
ART ROTTERDAM 1-4 februari 2024
Art Rotterdam, de gerenommeerde, op jonge kunst gerichte beurs biedt bezoekers de gelegenheid de nieuwste ontwikkelingen te volgen en verrassende aankopen te doen. Op een vloeroppervlak van meer dan 10.000 m2 tonen ruim 100 toonaangevende galeries het werk van aanstormend en gevestigd talent. Meer informatie op www.artrotterdam.com
Houd voor up to date informatie over kunstbeurzen onze website in de gaten of meld je aan voor onze nieuwsbrief!
Chinese potten met deksels, afkomstig uit de Kangxi periode, circa 1720, aangeboden door Vanderven Oriental Art
Van 11 tot en met 19 maart strijkt de TEFAF weer neer in Maastricht. Meer dan 260 kunsthandelaren uit de hele wereld geven acte de présence en tonen in delicate stands hun allermooiste, vaak zeldzame en unieke objecten. Van oude meesters en kunst uit de klassieke oudheid tot moderne schilderkunst en hedendaags design. Tableau licht alvast vier topstukken uit.
Chinese potten uit de Kangxi periode
Deze Chinese potten met deksel zijn behoorlijk imposant van formaat: maar liefst zestig centimeter hoog met een doorsnee van bijna veertig centimeter. De potten – afkomstig uit een Belgische privécollectie – zijn gemaakt rond 1720, in de Kangxi periode (1662-1722). Tijdens de regeerperiode van keizer Kangxi maakte China een welvarende tijd door. De economie kwam na jaren van onrust – als gevolg van de val van de Ming dynastie – weer tot grote bloei. Ook was er veel aandacht voor het ambacht. Niet alleen voor porselein, maar bijvoorbeeld ook voor zijde. De Kangxi periode staat bekend om de hoge kwaliteit porselein onder meer door innovatieve, verbeterde technieken, en om de verspreiding van het porselein wereldwijd. Beide potten zijn rijk gedecoreerd. De hals heeft een rand van krullende bloemen. De versiering op de ‘body’ van de potten bestaat uit bloeiende pioenrozen met exotische vogels in een onderglazuur blauw en bovenglazuur rood email, met krachtige gouden accenten.
De potten worden aangeboden door Vanderven Oriental Art uit Den Bosch. Het familiebedrijf bestaat volgend jaar 55 jaar en brengt ter gelegenheid hiervan een speciale TEFAF-catalogus uit.
Alonso Castillo Sanchez,
Portret van een jonge edelvrouw, aangeboden door Colnaghi
Alonso Sánchez Coello, Portret van een jonge edelvrouw
Dit elegante portret van een jonge vrouw is geschilderd door de 16e-eeuwse Alonso Sánchez Coello (circa 1531-1588). De Spaanse schilder, geboren in de buurt van Valencia, begon zijn carrière in Portugal waar hij samen met zijn grootvader aan het Portugese hof werkte. Zijn studiereis naar Vlaanderen – als begin twintiger – is van grote invloed geweest op zijn latere stijl. Ook maakten de schilderijen van Titiaan grote indruk op hem. Bij zijn terugkeer naar Spanje ging Sánchez Coello werken aan het Spaanse hof, waar hij vooral portretten maakte van koning Filips II en de overige leden van de koninklijke familie. Sánchez Coello was een geliefd en succesvol schilder: koning Filips II, die zelfs peetvader werd van twee van zijn kinderen, verleende hem niet alleen prestigieuze opdrachten voor portretten, maar ook voor talrijke religieuze schilderijen voor koninklijke paleizen en kerken. Mede dankzij deze steun stond Sánchez Coello in hoog aanzien. Ook zijn dochter, Isabel Sánchez, was een vermaard portretschilder. Wie deze geportretteerde vrouw is, is niet bekend, maar hoogstwaarschijnlijk behoort zij tot de inner circle van het Spaanse hof.
Het schilderij wordt aangeboden door Colnaghi, opgericht in 1760 en een van de oudste kunsthandels ter wereld, met vestigingen in Londen, New York en Madrid.
Gerard van Kuijl, Philoctetes op het eiland Lemnos, 1647, aangeboden door Haboldt & Co
Philoctetes op het eiland Lemnos
Het licht komt van linksboven en valt prachtig op het ontblote, gespierde lichaam van de man. Dit is Philoctetes, een personage uit de Griekse mythologie. Door een beet van een slang is hij gewond aan zijn rechtervoet, met zorgelijke blik verzorgt hij de wond in het water. Philoctetes werd door Odysseus achtergelaten op een onbewoond eiland omdat de wond niet genas. Naast hem ligt de pijl en boog van Heracles, met wie hij bevriend was. Hij kreeg het wapen na diens dood. Het valt Philoctetes zwaar alleen op het eiland. Tien jaar verblijft hij er, met helse pijnen, in totale isolatie. Uiteindelijk wordt hij gered omdat aan de pijl en boog superkrachten worden toegedicht die Troje moeten redden. Dit indrukwekkende 17e-eeuwse olieverfschilderij is geschilderd door Gerard van Kuijl. Hij werd in 1604 geboren in Gorinchem en schilderde vooral historie- en genrestukken. Daarnaast zijn enkele portretten van hem bekend. Van Kuijl is een leerling van Gerard van Honthorst en wordt beschouwd als een van de laatste Nederlandse caravaggisten. Zijn studie- reis naar Italië – hij verblijft er drie jaar – is van grote invloed op Van Kuijl. Dit werk is geschilderd in 1647, Van Kuijl is dan allang terug uit Rome, maar de Italiaanse invloed is nog duidelijk zichtbaar.
Het schilderij wordt aangeboden door Haboldt & Co
Karel Appel, Boy, 1965, aangeboden door Jaski Gallery
Karel Appel, Boy, 1965
Opvallend aan dit schilderij zijn de grote, heldere vlakken in contrasterende kleuren die elkaar versterken. Het is zeer expressief geschilderd. Het typeert de kunst van Karel Appel, een van de invloedrijkste Nederlandse schilders uit de tweede helft van de twintigste eeuw. Op 8 november 1948 is Appel een van de oprichters van Cobra, een avant-gardistische kunstenaarsgroep die het experiment niet schuwt. Dit jaar is het 75 jaar geleden dat de Cobra-groep is opgericht. En hoewel Cobra als groep niet lang heeft bestaan, is de invloed van deze kunstenaars vandaag de dag nog zichtbaar. Appels roemruchte uitspraak ‘Ik rotzooi maar wat aan’ heeft bijgedragen aan zijn wilde imago. Toch zijn zijn expressieve schilderijen weloverwogen composities met heldere lijnen. Dit schilderij Boy is door hem in 1965 geschilderd. Het geeft goed de transitie weer van Appels wilde, barbaarse periode uit de jaren 50 en begin jaren 60 naar zijn meer kleurrijke en figuratieve werk uit de jaren 70. Wat dat betreft kun je in dit geval spreken van een sleutelwerk.
Vorig jaar heeft Jaski Gallery, de Amsterdamse galerie waar deze Appel wordt aangeboden, een prachtig fotoboek over Karel Appel uitgegeven. Op de TEFAF is dat werk verkrijgbaar.
Maart is eindelijk weer TEFAF-maand. Na een roerige periode waarin covid roet in het eten gooide, strijkt de kunstbeurs dit voorjaar weer neer in Maastricht (11 t/m 19 maart). Meer dan 260 kunsthandelaren uit de hele wereld geven acte de présence en tonen in delicate stands hun allermooiste, vaak zeldzame en unieke objecten. Van oude meesters en kunst uit de klassieke oudheid tot moderne schilderkunst en hedendaags design.
TEFAF wordt beschouwd als de belangrijkste kunstbeurs ter wereld. TEFAF-voorzitter Hidde van Seggelen legt uit hoe de kwaliteit gewaarborgd blijft. ‘Voorafgaand aan de beurs worden alle objecten gekeurd door meer dan tweehonderd vetting specialisten. Dat doen we al 35 jaar en dat maakt ons uniek. Met de keuring geven we een kwaliteitsstempel af. Het publiek weet dat en kan dus met groot vertrouwen bij ons kopen.’ De keuringexperts zien duizenden voorwerpen. Nieuw hierbij is het gebruik van technologische kennis, zegt Van Seggelen. ‘We hebben apparatuur waarmee we wetenschappelijk naar werken kunnen kijken, naar patina’s, naar pigmenten. Niet elk kunstwerk wordt onder een microscoop gelegd, maar bij twijfel wordt er meer onderzoek gedaan. En hoewel de eindverantwoordelijkheid bij de verkopende partij ligt, wordt er soms ingegrepen en een object uit de beurs gehaald.’ TEFAF is als beurs ook belangrijk voor de museale wereld. ‘Het is hét moment in het jaar dat er kennis wordt uitgewisseld en er ook daadwerkelijk wordt gekocht. Met name op de eerste twee dagen zijn conservatoren van over de hele wereld aanwezig om te zien welke werken beschikbaar zijn. Voor musea is het een uitgelezen kans om de hiaten in hun collectie op te vullen.’
Hidde van Seggelen
TEFAF is hét moment in het jaar dat er kennis wordt uitgewisseld en er ook werk wordt gekocht
Hidde van Seggelen
Crème de la crème
Sinds een aantal jaar is er een lichte verschuiving in het aanbod en wordt er steeds meer moderne en hedendaagse kunst getoond. Terwijl de roots van TEFAF bij de oude meesters liggen, zien we steeds meer recenter werk. Toch zijn oude meesters nog steeds prominent aanwezig op TEFAF en gelden die werken als de crème de la crème van wat vandaag de dag beschikbaar is. ‘Het blijft de beste beurs ter wereld voor historische kunstwerken, maar de mix van tijdperken zorgt voor een interessante en dynamische beurs voor verzamelaars. Tegenwoordig bestaat een kwart uit oude meesters, een kwart uit moderne kunst en de rest zijn antiquairs, van meubels en tapijten tot boeken en sieraden. De altijd weer omvangrijke sectie ‘werken op papier’ – in de brede zin des woords: tekeningen van oude en klassiek moderne meesters, in beperkte oplage gedrukte prenten, fotografie, antiquarische boeken en manuscripten, aquarellen en Japanse prenten – is verplaatst naar de begane grond, als volwaardig onderdeel van de beurs.’
Wim T. Schippers, The Birds, 1962, aangeboden door Hidde van Seggelen. Foto: Tom Haartsen
Het imago van de TEFAF is ijzersterk en Van Seggelen erkent dat dat een druk op zijn schouders legt. ‘De beurs is heel belangrijk voor Nederland. Wat bijeen komt in maart in Maastricht is een culturele kennisuitwisseling op het allerhoogste niveau. Dat is immens: er wordt dus niet alleen kwalitatief hoogstaande kunst verkocht, er worden ook nieuwe ideeën voor tentoonstellingen opgedaan, contacten gelegd met musea en verzamelaars. Dat is onder meer te danken aan het topteam van de TEFAF. Ik ben trots op waar wij nu staan als organisatie. Wat ik echt bijzonder vind, is dat – na zo’n moeilijke periode – zoveel handelaren zich weer hebben aangemeld voor de beurs. Dat zij de TEFAF zien als de belangrijkste beurs van het jaar.’ Hij verwacht ook dat het aantal bezoekers weer groot zal zijn, waaronder veel veel Amerikanen. ‘We werken er hard aan om ook de jonge bezoekers naar de beurs te laten komen. Kunst- liefhebbers van rond de veertig hebben TEFAF omarmd – een jongere generatie verzamelaars is van cruciaal belang voor de toekomst van onze beurs!’
Waar Van Seggelen het meest naar uitkijkt? Lees verder in de nieuwste Tableau. Bestel een losse editie of haal hem in de winkel.
Russische icoon van
de oudtestamentische profeet Elia met vita, geschilderd aan het einde van de 17e eeuw in Jaroslavl, 116x93cm (detail)
Tóth Ikonen heeft een bijzonder specialisme binnen de kunst: Russische iconen uit de 16e tot en met de 19e eeuw. Bezoekers enthousiasmeren over Russische iconen, een groter plezier bestaat er niet voor Ferenc en Christel Tóth. Een van de highlights van Tóth Ikonen op TEFAF Maastricht 2022 was een fascinerende grote icoon van de profeet Elia.
Ferenc & Christel Tóth
Wanneer Ferenc Tóth door een bekend iconenboek van Bernhard Bornheim bladerde, verzuchtte hij regelmatig bij de afbeelding van een grote icoon van de profeet Elia: ‘Als ik zo’n icoon ooit zou kunnen bemachtigen. Dat zou geweldig zijn.’ Zijn wens kwam uit: de profeet Elia vormde het topstuk van de presentatie van Tóth Ikonen tijdens TEFAF Maastricht 2022. Medio 2021 kregen we een collectie Russische iconen aangeboden die zich al meer dan veertig jaar in een Duitse particuliere verzameling bevond. We stapten in de auto naar het zuiden van Duitsland om de iconen te bekijken. Het lukte uiteindelijk om een zevental werken te bemachtigen. Een van de iconen bleek de grote Elia icoon uit het bekende Duitse boek.
RELIGIEUS OBJECT
Een icoon is in de Oosters-orthodoxe Kerk een religieus object dat niet alleen in de liturgie van de kerk dienstdoet, maar ook thuis voor de gelovige een belangrijke rol speelt. De icoon is voor de gelovige een visuele ondersteuning bij de beleving van het onzichtbare geloof. Het is een soort intermediair om in contact te komen met God via de afgebeelde heiligen. De orthodoxe gelovige koestert de icoon die hem gedurende zijn hele leven vergezelt. Het woord icoon komt van het Griekse eikon, dat beeld of beeltenis betekent. Iconen zijn beeltenissen van bijvoorbeeld Christus, de Moeder Gods, heiligen en grote kerkelijke feestdagen. Ze worden op hout geschilderd volgens een vaste traditie. Iconen zijn voor niet-orthodoxe kunstliefhebbers vooral schitterende kunstvoorwerpen, waarbij de kwaliteit en de uitstraling bepaald worden door het talent en het vakmanschap van de iconenschilder. Bovendien kan men ook geraakt worden door de ziel van het religieuze object. Iconen hebben een spirituele dimensie en zijn rijk aan symboliek.
TWEEDE GENERATIE
De ouders van Ferenc, Corrie en József Tóth, werden in de jaren 60 geraakt door de schoonheid van iconen. Deze oprichters van Tóth-Ikonen begonnen als liefhebbers en verzamelaars, maar besloten hun passie voor Russische iconen in 1974 als handelaar voort te zetten. Tóth-Ikonen was tot 2013 gevestigd in de Amsterdamse Nieuwe Spiegelstraat. In dat jaar verhuisde de kunsthandel naar de huidige locatie in Huizen. Al ruim twintig jaar wordt de galerie geleid door de tweede generatie. We leerden elkaar kennen op een kunstbeurs, waar ik in een aangrenzende stand als kunsthistoricus werkzaam was. Ferenc besloot na zijn bedrijfskundige en commerciële studie, dat hij de kunsthandel van zijn ouders wilde voortzetten.
Als kunsthandelaar mag je een object een tijdje vasthouden en koesteren, dan geef je het weer door aan een verzamelaar
Russische icoon van
de oudtestamentische profeet Elia met vita, geschilderd aan het einde van de 17e eeuw in Jaroslavl, 116x93cm
Het beroep van kunsthandelaar heeft iets tegenstrijdigs: zodra je een bijzondere icoon hebt bemachtigd, ga je deze uiteindelijk weer verkopen. Je mag een object een tijdje vasthouden, koesteren, en dan geef je het weer door aan een verzamelaar. Wereldwijd zijn we op zoek naar iconen om de collectie mee te verrijken.
Bij de inkoop worden nooit concessies gedaan ten aanzien van de kwaliteit en uitstraling van een icoon. Bovendien moeten wij zelf enthousiast zijn over een werk om dit over te kunnen dragen op potentiële kopers. Na een succesvolle aankoop volgt de fase van onderzoek. Eerst wordt de conditie geïnspecteerd. Indien nodig, vragen we de restaurator om een icoon schoon te maken of te restaureren. Intussen wordt de literatuur ter hand genomen. Wat valt op aan het werk, uit welke regio komt de icoon, wat vertelt de stijl van schilderen? Wat is het verhaal achter de icoon: wat kan men vermelden over de voorstelling en de achterliggende symboliek? Elke icoon wordt vergezeld door uitgebreide documentatie, zodat de nieuwe eigenaar het verhaal thuis rustig kan nalezen.
De volgende fase is de presentatie van de nieuwe aanwinst op een expositie of kunstbeurs. Tóth Ikonen is deelnemer van het eerste uur aan PAN Amsterdam en neemt vanaf 1996 deel aan TEFAF Maastricht. We keken daarom enorm uit naar de komende editie van TEFAF Maastricht om de recent verworven iconen te kunnen presenteren. Persoonlijk contact met verzamelaars is van groot belang, we zagen ernaar uit na lange tijd onze relaties weer op de beurs te ontmoeten.
Details: De geboorte van Elia, Elia bij de weduwe van Sarfath & Elia voor koning Achab
DE ELIA ICOON
De Russische icoon van de oudtestamentische profeet Elia met vita, geschilderd aan het einde van de 17e eeuw in Jaroslavl, kreeg een prominente plaats in de stand in Maastricht. Alleen al de afmetingen zijn indrukwekkend: 116 bij 93 cm. De compositie van de icoon is gebaseerd en geïnspireerd op de beroemde icoon van Elia uit 1660 van Feodor Zubov die zich bevindt in de iconostase van de Eliaskerk in Jaroslavl. Zubov gold als een belangrijk voorbeeld voor vele iconenschilders. Hij werkte in een vernieuwende stijl waarbij hij centraal zeer grote heiligen schilderde, omringd door minutieuze scènes uit hun leven.
Hoewel de iconenschilder het compositieschema van Zubov heeft gevolgd, heeft hij zijn eigen meesterwerk gecreëerd met een bijzondere uitstraling. Centraal is de profeet Elia geschilderd, zittend voor een grot, waar door God gezonden raven hem voedsel brengen. Zijn gezicht heeft een zachte en expressieve uitstraling. De gedetailleerde verhalende scènes rondom hem, geïntegreerd in het rotsachtige landschap, contrasteren met de grote krachtige gestalte van de profeet. De gebeurtenissen uit zijn leven zijn uitgebreid en met oog voor detail weergegeven.
Elia was een belangrijke profeet uit het Oude Testament en stond bekend als wonderdoener. Men riep de heilige aan, omdat hij de weersomstandigheden kon beïnvloeden. Zo geldt hij als beschermer tegen brand en onweer. Daar hij regen kon laten neerdalen in een periode van grote droogte, werd Elia in Rusland de schutspatroon van de boeren en de oogst. Bekend is de vurige hemelvaart van Elia, op de icoon linksboven weergegeven. De profeet is niet gestorven, maar werd in een storm in een vurige wagen ten hemel opgenomen. De scène daaronder op de icoon toont zijn geboorte, die eveneens ‘vurig’ was. Twee engelen wikkelden de pasgeboren Elia niet in een doek, maar in vlammen.
OVERSCHILDERING
Intussen oogt de icoon veel frisser dan op de foto in het iconenboek. Na inspectie van de conditie van de icoon constateerden we diverse overschilderingen. De overschilderingen en het vuil dat door de jaren heen een laagje had gevormd zijn tijdens het schoonmaakproces voorzichtig verwijderd door de restaurator. Het resultaat: frisse heldere kleuren en enkele interessante verrassingen. In de scène van de hemelvaart van Elia, linksboven, verscheen een donkere engel boven het hoofd van Elia. De tweede verrassing werd aan het oog onttrokken door een strook bruine verf in het landschap onder de geboorte van Elia. De bruine verf verdween en er bleek een prachtige rode stadsmuur achter schuil te gaan. Waarom heeft iemand ooit over de engel en de stadsmuur heen geschilderd? In de compositie van Feodor Zubov, het grote voorbeeld voor iconenschilders, bleek het antwoord te liggen. Zubovs icoon laat geen engel en stadsmuur zien. Als de grote meester op die plekken geen engel en stadsmuur schilderde, dan verbergen we beide elementen, moet iemand in vroeger eeuwen hebben gedacht. De engel en de stadsmuur behoren echter tot de authentieke compositie. De herontdekte stadsmuur heeft bovendien een belangrijke functie in de compositie: deze vormt een scheiding tussen de verschillende gebeurtenissen op de icoon, maar verbindt ze ook met elkaar. Het is interessant om te kunnen verklaren waarom deze overschilderingen in een latere tijd zijn aangebracht. Het hoort bij de historie van de icoon. De icoon van Elia, die te zien was op TEFAF, toont nu de oorspronkelijke compositie zoals de iconenschilder destijds had bedoeld.
De eerstvolgende editie van de TEFAF vindt plaats van 11-19 maart 2023 in de MECC in Maastricht.
Op de hoogte blijven van interessante highlights? Meld je dan aan voor de Tableau nieuwsbrief!
Wim Pijbes en Floris Kappelle (foto Desire Engelage)
Tekst: Floris Kappelle
Droom en Daad
Om de hoek van zijn kantoor nabij Het Park nemen wij plaats in restaurant Parkheuvel**. We schuiven aan met Wim Pijbes die inmiddels drie jaar als directeur verbonden is aan de Stichting Droom en Daad, de organisatie die investeert in kunst en cultuur in Rotterdam. Pijbes kent de stad goed, hij was er ooit directeur bij de Kunsthal en woont er al jaren. Dat schept een band. En dat komt goed uit want de stichting richt zich uitsluitend op de Maasstad. ‘Na het Rijksmuseum wilde ik wat anders. Ik zat daar acht jaar op de top van het vak. Met grote aankopen, een grootse heropening, het museum weer in de hoofden en harten van het publiek en alle records gebroken: begroting, bezoekers, fondsen, donateurs, patronen, vrienden. Het enige dat historisch laag was: het ziekteverzuim. Daarna was het time to move. Met Taco stond er een geweldige opvolger klaar. Altijd fijn om je opvolging in goede handen te zien.’
Wim Pijbes en Floris Kappelle (foto Desiree Engelage)
Kunst en cultuur als middel
Er volgde een kort uitstapje naar Voorlinden waar Pijbes overigens nog steeds in het bestuur zit. Vervolgens werd hij gevraagd om leiding te geven aan de Stichting Droom en Daad. Een filantropisch-cultureel investeringsfonds van de familie Van der Vorm van de HAL investeringsmaatschappij. Pijbes: ‘Ik begon helemaal blanco maar met een duidelijk mandaat. De basis is het Amerikaanse idee van learn, earn and return. Als je een goede onderneming bent met duurzame groei en lange termijn visie, dan wil je op den duur ook goed doen. Dan voelt men de verantwoordelijkheid om iets terug te geven aan de samenleving. De HAL opereert wereldwijd maar heeft de wortels in Rotterdam. Vandaar onze focus op deze stad waarmee we impact willen maken met de middelen die we inzetten. Zo kunnen we verschil maken om op lange termijn waarde te creëren voor de stad. Hoe we dat doen? Door te investeren in culturele initiatieven. Hetzij bestaande, hetzij initiatieven van onszelf. Wij willen de stad mooier maken. Waarde toevoegen. Kunst en cultuur is niet ons doel maar ons middel. Dat kan van alles zijn: nieuwe musea, het filmfestival, amateurkunst, Boijmans bij de Buren. Zo hebben we ongeveer 40 projecten lopen.’
Doen wat nodig is
De Maître opent met een trio van aperitief hapjes: cannoli van rode biet met piccalilly en aceto balsamico; Chinese koekjes met zilveruiencrème en gerookte forel; en een macaron van salade caprese. Wim Pijbes: ‘Het lijken wel bijouteriën, echt heel mooi. Je zit hier exquise te eten terwijl daar op de Maas het grofstoffelijke komt binnenvaren. Een mooi contrast, ook met Het Park hierachter. Het Park was een van onze eerste projecten, met de ambitie om er het mooiste stadspark van Europa van te maken. Overigens is het niet zo dat je een aanvraag kunt doen voor een project als je geld tekort komt. Zo werken wij niet. Wij stappen aan boord voor de langere termijn en willen meedenken. Naast middelen kunnen wij ook contacten en expertise leveren en een groeiplan helpen realiseren. Met ons team zijn wij op diverse vakgebieden toegerust om de juiste buitenboordmotoren aan te haken. Voor ons is belangrijk: het doel wat men voor ogen heeft en de invloed op de stad. En of het duizend euro kost of een miljoen, dat is daar ondergeschikt aan. Wij hebben ook geen jaarbudget maar doen wat nodig is. Dit is voor het eerst dat ik me geen zorgen hoef te maken over de omvang van de inzet van middelen. Als de investering gerechtvaardigd is, dan is de hoogte daarvan wat het moet kosten.’ Een nobel streven dat respect afdwingt. Mooi moment voor de amuse: kalfshartzwezerik, gelei van ossenstaart, morieljes, crème van zwezerik & vinaigrette van sherry. Kunstige miniaturen die ons beiden bekoren. Wij zien de kok als kunstenaar.
Red Grooms, The Bus, 1995 coll. Landverhuizersmuseum
Landverhuizersmuseum
Wim Pijbes: ‘Ons model heet venture philantropy, waarbij investeringen een grote betrokkenheid laten zien. In de VS kijken wij naar de Bloomberg Foundation van Michael Bloomberg. Die gelooft sterk in steden en burgemeesters als drijvende krachten van het land. If mayors ruled the world. Een interessante gedachte. Zo zijn wij momenteel bezig met de verbouwing van De Fenix, een complex van loodsen op Katendrecht, ooit gebouwd door de HAL. Hier komt het gloednieuwe Landverhuizersmuseum dat we gaan inrichten met aankopen die een link hebben met het thema people on the move. Het gaat om mensen die hier kwamen en die hier vertrokken. Vanaf deze plek zijn zo’n drieënhalf miljoen mensen naar Amerika afgereisd. Het wordt een groot museum met 6000 m² waarvoor we een collectie aanleggen met thema’s als angst, liefde en heimwee. Het gaat om historisch werk en hedendaagse kunst, zoals videokunst van Bill Viola, een installatie van Danh Vō uit Vietnam, een sculptuur van de Indiër Shilpa Gupta – recent nog op de Biënnale in Venetië – en de beroemde fotoserie Almerisa van Rineke Dijkstra die ook in het MoMA hangt.’ Grote namen, typerend voor de ambities van Pijbes en de stichting. Dit museum gaat een publiekstrekker worden. En een aanwinst voor Rotterdam.
Katoenveem, de grootste kunstruimte van Nederland
Een ander groot project van Droom en Daad is het Katoenveem. Pijbes: ‘Een kathedraal van beton, ik noem het Erfgoed aan de Maas. Het is vergelijkbaar met de industriële setting van Het Hem in Zaandam. Dit Rijksmonument in het Merwe-Vierhavengebied staat in de nabijheid van de ateliers van Daan Roosegaarde en Joep van Lieshout. De bedoeling is er een art commisioned space van te maken. Dus geen museum of kunsthal maar een plek waar we megagrote kunstwerken kunnen plaatsen die er speciaal voor zijn gemaakt. Soortgelijke fenomenen kennen we al in het buitenland: de Tate Turbine in Londen – de grote game changer in museumland -, de Hangar Bicocca in Milaan, The Shed in New York en de Fondation Beyeler die opdracht geeft voor grote kunstwerken in o.a. het Station in Zürich. Het Katoenveem kan zomaar de grootste kunstruimte van Nederland worden. Hoog, groot, monumentaal en aan het water. Ook dit is een initiatief van de stichting. Wanneer het open gaat? Als het klaar is.’
Wel klaar is het voorgerecht: Europese kreeft met Boeddha’s hand, yuzu, dragonolie, emulsie van crème fraîche en calamansi. Spectaculair, vindt Pijbes. En zo smaakt het ook. Creative Chef Juliën van Loo laat zien dat hij de zoon is van zijn beroemde vader.
Sef Peeters, My house is your house, 1990, multiple, coll. Landverhuizersmuseum
Grootste fonds van Europa
Wim Pijbes is lyrisch over Rotterdam: ‘Kijk, deze stad is heel erg toekomstgericht, met nieuwe hoogbouw en meer middeninkomens, de doelgroep die je beoogt voor kunst en cultuur. Ik zeg altijd: Rotterdam staat aan de vooravond van de derde Gouden Eeuw. Er gaat echt weer wat gebeuren. Als stad met een trauma werd hier na de oorlog de moderniteit omhelsd en gehuldigd. Alles moest groter en hoger. Maar ook mooier? Daar werken wij aan. Met lokaal gezien het grootste fonds van Europa. Waarmee we ook kleinere projecten realiseren. Zoals het voormalige Veerhuis uit 1917 dat we gaan opknappen. Inclusief artist-in-residency. Een mooi stuk havenhistorie. Ook mooi is het Batavierhuis, een art-deco gebouw voor zo’n zeventig muzikanten die hier kunnen repeteren en optreden. Creatief talent willen we graag helpen. Door de stijgende vastgoedprijzen worden goedkope werkruimtes steeds schaarser. Die incourante panden vallen tegenwoordig ten prooi aan de markt. Consequentie is dat al die leuke broedplaatsen, ateliers en non-profit instellingen verdwijnen. Dus kopen wij af en toe een pand om dit soort initiatieven te koesteren. Jonge kunstenaars hebben namelijk een grote behoefte aan ruimte. Daar doen wij dus wat aan. Iets anders is De Wasserij, een prachtig pand waar de Stichting Kunst Accommodatie Rotterdam modemakers accommodeert. Voor de realisatie hebben wij de middelen geleverd.’ De lijst projecten die Pijbes opsomt is schier eindeloos. Enige voortvarendheid kan de stichting niet ontzegd worden. Het moderne mecenaat in actie.
We laten al deze mooie projecten bezinken met een glas Parkheuvel cuvée St. Martinus uit Limburg. Ideaal bij de zeebaars die een pas-de-deux danst met paling uit het IJsselmeer. Saffraan en een hint van pijlinktvis maken dit gerecht groots af. We mijmeren door over het groeiend aantal private initiatieven die we in Nederland constateren. Wim Pijbes: ‘Je ziet heel interessante ontwikkelingen die aan particuliere musea toe te schrijven zijn. Kijk naar Voorlinden, Huis Marseille, More, No Hero, Beelden Aan Zee, LAM, etc. Speelruimte en vrijheid nemen toe. Dat heeft grote betekenis. Kijk, wij zijn een jong fonds en willen kunstenaars steunen, met werkruimtes, opdrachten en aankopen. Ik krijg veel alerts, en werk ook voor de TEFAF, dus als ik iets voorbij zie komen dat zin heeft voor Rotterdam, dan kopen we het aan.’
Over de TEFAF gesproken. Sinds vorig jaar is Pijbes Global Chairman of Vetting. Verantwoordelijk voor de keuring in zowel Maastricht als New York: ‘Het moet zijn wat het voorstelt. Vandaar dat we sinds vorig jaar werken met nieuwe protocollen. Dus geen slagers meer met eigen vlees. Deze tijd vraagt om transparantie. Bij keuring gaat het immers om truth, transparancy & trust. Dat vertrouwen komt met de trekschuit en vertrekt met de diligence. Dat bouw je niet zomaar op. Wij geven een keurmerk dat wordt gewaarborgd door onze commissie. Dus geen handelaren meer in een beslissende rol.’
Vetting TEFAF
Wereldwijd loopt [link type=”article” id=”360″ target=”_blank” name=”TEFAF”] voorop met dit nieuwe beleid. Wim Pijbes: ‘Wij willen the best in the business zijn: de gouden standaard van de kunstbeurzen. Als je de ultieme referentie wilt zijn, dan moet je voor de troepen uit lopen. TEFAF wil eenvoudig de beste zijn, door consequent en gedisciplineerd te zijn: dát is de norm. Ons werk is een enorme operatie. De beurs moet een paar dagen dicht, 180 experts in 28 categorieën worden ingevlogen uit veertien landen. Alles bij elkaar een reusachtige investering, denk aan al die reis- en verblijfkosten. Vetting maakt de kunstbeurs duur maar garandeert de waarde van de TEFAF en beschermt de verzamelaar. Anderzijds betaalt de kwaliteitscontrole zichzelf terug door het vertrouwen dat de kopers ons geven. Dat is onbetaalbaar. Price is what you pay, value is what you got. Daar gaat het om. En natuurlijk om kwaliteit, variëteit en hoeveelheid.’ Geheel in stijl met ons gesprek verschijnt nu het Depot Boijmans Van Beuningen in een architectuur van chocolade, caramel en nougatine, verrijkt met pindakaasijs en eetbaar bladgoud. Het fameuze signature toetje van Parkheuvel, kunstig gerestyled en begeleid door een bijzondere port van Graham’s. Zeer toepasselijk als afsluiter van deze memorabele lunch. `24 karaat`, oordeelt Pijbes.
‘Ik ben nog nooit zo goed beslagen op een beurs ten ijs gekomen als op TEFAF Showcase 2019’, zegt de Belgische kunsthandelaar Tyr Baudouin telefonisch, terwijl hij per fiets door het centrum van Antwerpen snelt. Hij is op weg naar zijn zaak, Galerie Lowet de Wotrenge, waar hij schilderijen, beelden en tekeningen van de 16e tot de 18e eeuw te koop aanbiedt. Hij vervolgt: ‘Niets wilde ik aan het toeval overlaten.’ Over de objecten die hij wilde laten zien, hoefde hij niet lang na te denken. Omdat op de afdeling TEFAF Paintings alle grote handelaren in Hollandse en Vlaamse meesters al ruimschoots zijn vertegenwoordigd, wilde Baudouin het accent met name op sculpturen en tekeningen leggen. ‘Een wijs besluit’, concludeert hij na afloop tevreden. De inrichting van zijn stand hield hij bewust sober. ‘De objecten moeten kunnen primeren.’ Als blikvanger koos hij De vier jaargetijden van Jan Pieter van Baurscheit de Oudere (1669-1728). De reiniging en restauratie van deze zeldzame set van vier terracotta beelden, die hij het jaar ervoor ontdekte in Parijs, was maar net op tijd klaar. Bij de tekeningen sprong De dansende nar met een kraanvogel op zijn hoofd, afkomstig uit een schetsboek van Pieter Quast (1605 – 1647), bijna van de wand.
Jan Pieter van Baurscheit de Oudere (1669-1728), De vier jaargetijden, ca. 1700, terracotta, hoogte variërend tussen 83 en 88 cm. Courtesy Galerie Lowet de Wotrenge
De kunsthandelaar hoort tot de eerste lichting Showcase-deelnemers die van enkele veranderingen profiteerde. Zo staat TEFAF Showcase vanaf 2019 niet meer op een onopvallende plek, maar maakt prominent deel uit van het parcours. Bezoekers kunnen de afdeling vanuit meer looprichtingen benaderen. ‘Dat deden zij in grote getale’, zegt Baudouin. Het oppervlak van iedere showcase was uitgebreid tot 10,5 vierkante meter en de uitstraling was door het nieuwe ontwerp van Tom Postma aanzienlijk verbeterd. De toelatingseisen bleven hetzelfde. Dat gold niet voor de deelnamekosten die inmiddels 8.500 euro bedragen. ‘Nog steeds een acceptabel bedrag voor jonge handelaren’, oordeelt Baudouin.
Zijn verwachtingen werden ruimschoots overtroffen. Erkenning van het niveau van zijn collectie, kennismaking met het best denkbare publiek en de nodige publiciteit vielen hem ten deel. Voor de organisatie van TEFAF heeft hij veel lof. Bovendien deed de kunsthandelaar uitstekende zaken: driekwart van zijn aanbod veranderde van eigenaar. Daaronder De Vier Jaargetijden van Jan Pieter van Baurscheit de Oudere. Een particuliere verzamelaar uit de Verenigde Staten, kocht de terracotta beelden voor een bedrag met zes cijfers, om ze aan het Museum of Fine Arts in Boston te schenken. En het Davis Museum van het Wellesley College in Massachusetts breidde haar collectie tekeningen uit met De dansende nar met een kraanvogel op zijn hoofd voor een bedrag met vijf cijfers. Tyr Baudouin diende dan ook een aanvraag in voor de main fair maar deze is voor 2020 niet gehonoreerd. ‘Ik heb daar enigszins rekening mee gehouden, want de wachtlijst is lang en de concurrentie op mijn vakgebied is groot. Maar ik ga het in de toekomst zeker opnieuw proberen.’
Uitverkoren
It’s now or never, besefte de Londense kunsthandelaar Costas Paraskevaides terwijl hij in grote spanning de mail van de Selectiecommissie Showcase opende. Als zijn verzoek om deelname in 2019 wordt afgewezen, kan hij nooit meer een aanvraag indienen. Zijn galerie ArtAncient bestaat binnenkort tien jaar en dan valt hij voor TEFAF Showcase niet meer in de doelgroep. Groot was de opluchting toen hij las: Gefeliciteerd. U bent uitverkoren voor 2019. ‘Ik wilde als kind al kunsthandelaar in archeologische objecten worden’, vertelt Paraskevaides.
Romeins marmeren beeld van een dansende faun, 1e eeuw na Christus, hoogte 49cm, Courtesy ArtAncient
‘Mijn vader introduceerde mij in de kunstwereld door mij mee te nemen naar galeries, veilingen en beurzen, waaronder TEFAF Maastricht. De kunsthandelaren die er staan beschouwde ik als mijn idolen.’ Toch koos hij pas na de afronding van zijn studie geneeskunde definitief voor de kunst. Daarvan heeft hij nooit spijt gehad. Stap voor stap wist hij zijn collectie op het hoogste niveau te brengen en succes bleef niet uit.
Ook bij TEFAF Showcase 2019 wilde hij uitblinken. Paraskevaides: ‘De druk was zeer groot. Ik besefte dat ik op TEFAF Maastricht in het gezelschap van de beste handelaren ter wereld zou verkeren en er misschien maar eenmaal zou staan.’ Hij zette in op 22 kunstvoorwerpen met een zeer lange en vooral fascinerende herkomstgeschiedenis, waaronder een uiterst zeldzame pre-historische bijl uit East-Anglia. ‘Provenance is extreem belangrijk’,verklaart de 35-jarige kunsthandelaar. ‘Archeologische objecten moeten aan steeds strengere wetten voldoen en vooral musea toetsen deze nauwkeurig voordat ze tot aanschaf overgaan.’ Voor de inrichting van zijn showcase koos hij voor een strak en modern ontwerp. De opbouw ervan nam vijf dagen in beslag, mede omdat de betonnen wanden ter plekke werden afgewerkt. Doordat de sokkels erin waren geïntegreerd, leek elk object in de ruimte te zweven. Ernaast hing de herkomstgeschiedenis met als eyecatcher een foto van een van de bewaarders van het object: dat kon de archeoloog zijn die het betreffende kunstvoorwerp had opgegraven, een museumcurator of een verzamelaar. Paraskevaides: ‘Zo wilde ik personen voor het voetlicht brengen die een belangrijk onderdeel zijn geworden van de provenance.’
Showcase stand van ArtAncient, 2019
Deelname aan TEFAF Showcase 2019 omschrijft Paraskevaides als een fantastische ervaring. Hij verwierf nieuwe klanten, waaronder vooraanstaande musea uit de Verenigde Staten en de Golfregio, en leerde TEFAF- deelnemers die net als hij in archeologische objecten zijn gespecialiseerd, beter kennen. ‘Het contact was meteen zeer vriendelijk en collegiaal’, zegt de Londenaar.
Maar niet alleen bij bezoekers en TEFAF-deelnemers viel Paraskevaides op. Zijn aanvraag om in 2020 met galerie ArtAncient aan de main fair te mogen deelnemen werd tot zijn grote vreugde gehonoreerd. ‘TEFAF Showcase biedt ons een uitgelezen kans om weer nieuw talent te ontdekken en vergrijzing tegen te gaan’, zegt Ben Janssens. ‘Van de 68 kunsthandelaren die van 2008 t/m 2019 aan TEFAF Showcase deelnamen, is Paraskevaides de 23ste die is doorgestroomd.’ Costas Paraskevaides: ‘TEFAF Showcase is het beste podium dat er voor jonge kunsthandelaren bestaat. Het heeft mij ongelooflijk veel gebracht.’
Showcase 2020
TEFAF Maastricht 2020 za. 7 t/m zo. 15 maart do. 5 maart: Early Access Day (op uitnodiging) vrij. 6 maart: Preview Day (op uitnodiging) www.tefaf.com Lees [link type=”article” id=”342″ target=”_blank” name=”hier “]over andere hoogtepunten van de Tefaf.
Otto Jakob www.ottojakob.de TEFAF Showcase 2008 Deelnemer TEFAF Maastricht 2020 Stand 147
Het oorspronkelijke idee voor de Tefaf Showcase dateert uit 2007. Het ontstond bij Daniel Blau, gespecialiseerd in fotografie en een succesvol TEFAF-deelnemer. Hij weet zelf maar al te goed hoe moeilijk het voor jonge kunsthandelaren kan zijn om een plek op de beurs te verwerven en hoeveel baat je bij toelating kunt hebben. Erkenning dat je collectie van het hoogst haalbare niveau is, kennismaking met het best denkbare publiek, wereldwijde publiciteit, en nog veel meer. TEFAF als doorbraak. Tegelijkertijd vroeg Ben Janssens, destijds voorzitter van het TEFAF-bestuur, zich steeds vaker af hoe TEFAF Maastricht jonge, ambitieuze kunsthandelaren een kans kon geven. ‘Als zij mij hierover benaderden, moest ik steevast antwoorden dat van de 200 gegadigden die gemiddeld op de wachtlijst voor de main fair staan, er jaarlijks slechts een tiental wordt toegelaten’, vertelt hij telefonisch vanuit Londen, waar zijn zaak Ben Janssens Oriental Art is gevestigd. ‘Ik vond dat deprimerend. Dat er een speciaal podium voor hen moest komen, stond voor mij buiten kijf.’ Janssens, tevens TEFAF-deelnemer van het eerste uur, ontwikkelde het concept en wist hiervoor zijn bestuur warm te maken. Jaarlijks zouden vijf jonge handelaren die minimaal drie en maximaal tien jaar op het hoogste niveau werkzaam zijn, zich eenmalig mogen presenteren. Daarvoor kregen zij de beschikking over een ministand van ongeveer vijf vierkante meter. De deelnamekosten mochten geen beletsel zijn en bedroegen daarom vierduizend euro. In 2008 was de afdeling TEFAF Showcase een feit.
Het initiatief was vanaf het begin een doorslaand succes. ‘Meteen meldden zich ongeveer 50 veelal jonge kunsthandelaren aan en dat aantal is altijd redelijk constant gebleven’, zegt Janssens. ‘De toelatingseisen zijn niet mis: de collectie moet van de allerhoogste kwaliteit zijn, evenals de kunsthistorische documentatie. De keuring van TEFAF geldt immers als de strengste ter wereld. En uiteraard hoort de catalogus onberispelijk van inhoud en uitvoering te zijn. Zelf let ik er altijd goed op of de betreffende kunsthandelaar niet te veel objecten in consignatie heeft. Daarnaast is internationale beurservaring een pre.’ Janssens bleef na beëindiging van het voorzitterschap van TEFAF Maastricht in 2014 eindverantwoordelijk voor Showcase.
Otto Jakob, oorbellen Tettix, 7,7 cm, 2019
Verbeeldingskracht
De eigenzinnige Duitse juwelenkunstenaar Otto Jakob (zelf schrijft hij zijn naam zonder hoofdletters) kon zijn geluk niet op toen hij in 2008 als een van de eersten tot TEFAF Showcase werd toegelaten. Het was de voorlopige bekroning van een uitgekiende strategie om binnen zijn vakgebied de absolute wereldtop te bereiken. Aanvankelijk wilde hij schilder worden en studeerde daarvoor bij Georg Baselitz, een van de belangrijkste vertegenwoordigers van het Duitse neo-expressionisme. Maar na enkele jaren besloot hij resoluut zijn studie af te breken en voor het ontwerpen en vervaardigen van juwelen te kiezen. Een traditioneel opgeleide juwelier met een eigen zaak wilde hij beslist niet worden. Liever koos hij voor een rol als Schmuckkünstler, ofwel juwelenkunstenaar. Terwijl hij zich daarvoor het specifieke handwerk nog moest aanleren, trokken in een droom de juwelen die hij wilde maken als een diashow aan hem voorbij. Hierna bezocht hij gericht musea uit alle stijlperioden, verdiepte zich onder meer in Etruskische, Keltische en Hellenistische technieken, bestudeerde oude handboeken en maakte zich zo verloren gewaande vaardigheden tot in de finesses eigen. In zijn krachtige, verfijnde en verhalende juwelen verwerkt hij niet alleen antieke diamanten en edelstenen, maar ook delen van ongewone vondsten als slakkenhuisjes en fossielen. De objecten dragen namen als Hand mit Pantherchamäleon (Hand met panterkameleon, red.), Magdalena en Gargoyle (Waterspuwer, red.). Ze vinden gretig aftrek bij een selecte groep bewonderaars.
Otto Jakob, hanger Hand with Mushroom III, 2020, 18 karaats goud, saffier, diamanten, emaille, Japanse lak
Rugzak vol juwelen
De kunstenaar wilde zijn klantenkring graag uitbreiden en onderzocht waar hij daarvoor zijn juwelen het beste kon tentoonstellen. Jakob: ‘Na vele internationale beurzen te hebben bezocht, kwam ik tot de conclusie dat dit maar één plek kon zijn: TEFAF Maastricht. De ongekend hoge kwaliteit van de objecten die hier te koop worden aangeboden en die het complete spectrum aan kunst en antiek vertegenwoordigen, trekken een hoogstaand publiek dat mijn juwelen begrijpt. Hier móest ik staan.’ Om zijn bekendheid te vergroten stuurde hij zijn catalogus naar enkele TEFAF-deelnemers. Respons bleef echter uit. Op één uitzondering na: bestuursvoorzitter Ben Janssens reageerde. ‘Zijn blik maakte mij duidelijk dat ik moest doorzetten’, zegt Jakob terugkijkend. ‘En dat heb ik gedaan. Eerst door mij in 2007 voor TEFAF Maastricht aan te melden. Maar er stonden al heel veel kunsthandelaren op de wachtlijst. Gelukkig bood een jaar later de eerste editie van TEFAF Showcase uitkomst. Ik was dolgelukkig toen mijn aanvraag werd gehonoreerd. Nooit zal ik vergeten hoe ik met een rugzak vol juwelen over de beursvloer naar mijn ministand liep, terwijl even verderop bij de stand van Graff gepantserde wagens de collectie kwamen afleveren. Mijn stand richtte ik in met twee glazen jugendstilkasten, een stoel en een brandkast. Meer kon ik niet kwijt.’ Toch had Jakob, toen 55 jaar oud, zich geen betere showcase kunnen wensen. De belangstelling voor zijn juwelen overtrof zijn stoutste verwachtingen en hij kon zijn klantenkring uitbreiden. Een jaar later stroomde hij als eerste Showcase-deelnemer door naar de main fair. Sindsdien maakt hij deel uit van de afdeling Haute Joaillerie du Monde.
Nu hij in 2020 voor de dertiende keer aan TEFAF Maastricht deelneemt (waarmee een bedrag van minstens zestigduizend euro is gemoeid, red.), constateert hij dat er sinds 2008 veel voor hem is veranderd. Klanten die hem gingen volgen, zijn tot rasechte verzamelaars uitgegroeid. Otto Jakob: ‘Sommige bezitten wel 30 tot 100 van mijn juwelen.’ De collectie per rugzak naar TEFAF Maastricht vervoeren doet hij al lang niet meer, daarvoor is deze te omvangrijk en te kostbaar geworden. Ze wordt nu als gepantserd waardetransport bezorgd. De jugendstilkasten hebben plaatsgemaakt voor vitrines die Tom Postma, de gelauwerde vormgever van de beurs, op basis van Jakobs ideeën heeft ontworpen. En in zijn atelier in Karlsruhe werken inmiddels tien vaklieden.
Droom
Enkele jaren later. Op de PAN Amsterdam ging het nieuws als een lopend vuurtje rond: deelnemer Floris van Wanroij, Nederlands jongste kunsthandelaar in oude meesters, was tot TEFAF Showcase 2014 toegelaten. ‘De reacties van collega’s en klanten waren hartverwarmend’, zegt hij. ‘Mijn zaak bestond pas vijf jaar en ik was 32 jaar oud. Toelating tot TEFAF Showcase was voor mij een droom.’
Floris van Wanroij Fine Art is gespecialiseerd in 17e- eeuwse, zogeheten kleine meesters. Die aanduiding kan wel eens voor verwarring zorgen. Ze betekent niets anders dan dat deze Hollandse en Vlaamse kunstschilders relatief onbekend zijn gebleven in vergelijking met de ‘grote oude meesters’. Bijvoorbeeld omdat ze al op jonge leeftijd zijn gestorven of slechts een heel klein oeuvre hebben nagelaten. Vaak is onderwaardering hun deel. Van Wanroij wil laten zien dat dit onterecht is en zet hen graag in de schijnwerpers. Bijvoorbeeld Johan van Haensbergen (Gorinchem 1642 – Den Haag 1705), die zich met zijn sterke werken gemakkelijk kan meten met zijn leermeester Cornelis van Poelenburch (Utrecht 1594/5 – 1667) en van wie Van Wanroij in 2014 in zijn showcase een bacchanaal toont. Daarnaast handelt hij in vroeg-Europese sculpturen.
Johan van Haensbergen (Gorinchem 1642 – Den Haag, 1705), Bacchanaal in een italianiserend landschap, olieverf op doek 43,2×50,3cm
Er brak voor de Brabantse kunsthandelaar een hectische periode aan. ‘Op TEFAF Maastricht moet je met de absolute wereldtop concurreren, met namen als Johnny van Haeften en Galerie De Jonckheere die er al decennia staan. Vanzelfsprekend wilde ik in mijn showcase de allerbeste kleine meesters tonen. Ook moesten mijn schilderijen in relatief korte tijd worden gedocumenteerd, gerestaureerd, ingelijst en gefotografeerd. Je staat onder hoogspanning.’
Om genoeg tijd te hebben mogen deelnemes van de Showcase hun stand opbouwen terwijl de keurmeesters op de main fair hun werk doen. Als zij zelf aan de beurt zijn, trekken zij zich discreet terug zodat de vetting ongestoord kan plaatsvinden. Van Wanroij: ‘Dat al mijn schilderijen en sculpturen door de vetting kwamen, de strengste ter wereld, onderstreepte niet alleen de kwaliteit voor mijzelf, maar ook voor mijn klanten. Toen ik ook nog te horen kreeg dat de keurmeesters onder de indruk waren van mijn kunsthistorische documentatie, wist ik dat ik op de ingeslagen weg moest doorgaan.’
Contacten leggen
Toch was het hem in eerste instantie niet om de verkopen te doen, al denkt hij hieraan met grote tevredenheid terug. Zoals aan Van Haensbergen’s Bacchanaal in een italianiserend landschap dat nog maar een half uur aan de wand hing toen een Italiaanse verzamelaar het kocht. Van Wanroij hoopte contacten te leggen met de belangrijkste verzamelaars en musea ter wereld. ‘TEFAF Maastricht heeft het beste publiek dat een kunsthandelaar zich maar kan wensen. Daar kan geen andere internationale beurs aan tippen. De grootste verzamelaars komen naar TEFAF Maastricht. Zij weten dat zij het mooiste wat er op de wereld aan kunst en antiek te koop is, daar kunnen aanschaffen. Sommige komen alleen nog maar naar TEFAF Maastricht, keren ieder jaar terug en bezoeken dan een week lang dagelijks de beurs. En waar lopen op dezelfde dag zowel de conservator van het Louvre, het J. Paul Getty Museum als het Metropolitan Museum of Art je stand binnen? Ik heb nieuwe klanten en goede contacten aan TEFAF Showcase overgehouden. Dat ijlt lang na. Bovendien heb ik door de opgedane ervaring mijn collectie Zuid-Nederlandse sculpturen met onder meer Italiaanse en Zuid-Duitse verbreed.’ Over de publiciteit die hij dankzij de inspanningen van TEFAF kreeg, is Van Wanroij opgetogen. ‘Verschillende kwaliteitsmedia uit binnen- en buitenland hebben mij geïnterviewd. Dat had ik zelf niet voor elkaar gekregen.’
In 2015 diende de kunsthandelaar een aanvraag in voor de main fair maar deze werd niet gehonoreerd. ‘Dat was voor mij geen grote verrassing’, zegt Floris van Wanroij. ‘Mijn specialisatie is immers al zeer sterk op TEFAF Maastricht vertegenwoordigd. Maar wie weet wat de toekomst brengt.’
Wat TEFAF Maastricht uniek maakt ten opzichte van andere beurzen, is de expertise en de diversiteit van de deelnemers en de objecten en kunstwerken die worden aangeboden de beurs. TEFAF Antiques is met 98 exposanten de grootste sectie van de beurs en biedt met de diversiteit een schat aan unieke objecten en kunstwerken. Zo toont de Londense juwelier Hancocks een schitterende diamanten tiara, ooit eigendom van een van de meest flamboyante en controversiële personages van de Britse aristocratie, Henry Cyril Paget, de 5e Markies van Anglesey (1875 – 1905). De tiara, die is gemaakt rond 1890, is voorzien van een rij gegradueerde vintage Europese en antieke `mine cut`-geslepen diamanten van meer dan 100 karaat in totaal. Deze rij diamanten is afneembaar en te dragen als rivière ketting.
De Anglesey Tiara, circa1890, een Victoriaanse tiara/ketting met een afneembare rivière ketting van gegradueerde antieke Europese en vintage `mine cut`- geslepen diamanten. Afb. afkomstig van Hancocks (Stand 243)
Stand 404 – Galerie Gmurzynska
Het komt dikwijls voor dat kunstwerken onderdeel zijn van de openbare ruimte, zoals het werk van Theo van Doesburg (1883 -1931) dat op TEFAF Maastricht door Galerie Gmurzynska wordt getoond. Het gaat hier om het in de sectie TEFAF Modern Art gepresenteerde ontwerp voor het interieur van de historisch Café L`Aubette, op de Place Kléber in Straatsburg. Van Doesburg maakte dit kleurontwerp voor het plafond en drie muren van dit café. Dit was een onderdeel van de verbouwing van het gebouw tot een complex met restaurants, bars, cabaret en de ciné-danszaal. Van Doesburg, die de opdracht voor dit ontwerp in 1926 kreeg, werkte hiervoor samen met Jean Arp (1886 – 1966) en Sophie Taeuber-Arp (1889 – 1943) en creërende hier een van de meest iconische werken van De Stijl, dat bovendien nog altijd te zien is.
Kleurontwerp voor het plafond en drie muren van het Café L`Aubette in Straatsburg, Gouache op karton, 1926-1927, door Theo van Doesburg (1883 – 1931). Afb. Galerie Gmurzynska
Stand 623 – Lucas Ratton
TEFAF Tribal Art, gecombineerd met de sectie TEFAF Design, verwelkomt voor deze editie van TEFAF Maastricht zes exposanten. De Parijse dealer Lucas Ratton (Stand 623) toont een zeer expressief en prachtig gesneden 19e-eeuws Songye-beeld. Dit werk wordt gerekend tot de Kalebwe ya Ntambwe-stijl, een van de zeldzaamste stijlen uit de productie van de Songye; door het snijwerk heeft de figuur een belangrijke karakteristiek, namelijk een ziel.
Lucas Ratton – 19e-eeuws Songye-beeld
Stand SC1 – Runjeet Singh
Runjeet Singh is erin geslaagd om een indrukwekkende verzameling Aziatische wapens en wapenrustingen bijeen te brengen, waaronder een 17e-eeuwse blauwgrijze, dolk met een in jade uitgevoerd paardenhoofd als handvat. Dit prachtige stuk is in India gemaakt op het hoogtepunt van het Mughal-rijk, onder het bewind van Shah Jahan (1592- 1666) – bekend van de bouw van de Taj Mahal. Runjeet Singh, 17e-eeuwse blauwgrijze, dolk met een in jade uitgevoerd paardenhoofd als handvat.
Babajide Olatunji (b.1989) en Niyi Olagunju (b.1981)
Een opvallende showcase is Tribal Marks Series III #52 een houtskool- en pastel hyperrealistisch portret op papier van de Nigeriaanse kunstenaars Babajide Olatunji (geboren 1989) en Niyi Olagunju (geboren 1981). Zij verwerken beiden hedendaagse thema`s in hun werk, waarbij ze tevens inspiratie halen uit artistieke lijnen van de traditionele Afrikaanse kunst.
Tribal Marks Series III #52, 2019, houtskool en pastel, 106 × 152 cm
TEFAF Maastricht 2020 vindt plaats in het MECC van 7 – 15 maart 2020. Early Access is op 5 maart en Preview Day op 6 maart. Voor meer informatie: www.tefaf.com Klik [link type=”article” id=”360″ target=”_blank” name=”hier”] als je meer wilt weten over de Tefaf Showcase!
Strengere toelatingseisen moeten voorkomen dat de beurs een te stoffig imago krijgt en om die reden staan er dit jaar 39 nieuwe kunsthandelaren op de beurs. De ruimte in MECC Maastricht blijft gewoon hetzelfde, wat betekent dat deze nieuwkomers ten koste gaan van oudgedienden. Door meer ruimte te geven aan moderne en hedendaagse kunst speelt de beurs slim in op de trend onder verzamelaars om niet specifiek te kiezen voor één bepaalde kunstperiode.
Met de 39 nieuwe gezichten komt het totaal op 277 deelnemers. Om de handelaren meer bewegingsvrijheid te geven, stelt de beurs dit jaar voor het eerst minder strenge eisen aan de objecten die tijdens de beurs te zien zullen zijn. Ook is er een tweede kijkdag in het leven geroepen. De twee kijkdagen zijn, tot ongenoegen van het gewone publiek, alleen toegankelijk voor een zeer select gezelschap. TEFAF wil op deze manier proberen de koopkracht in de eerste twee dagen te stimuleren.
Daarnaast is op de beurs een bijzondere gastexpositie te zien van de Staatliche Kunstsammlungen uit Dresden. Dit museum richt met 23 topstukken uit de collectie een kleine expositie in. Te zien zijn onder meer een bijzondere serie Meissen vazen en een schilderij van Rembrandt, De Ontvoering van Ganymedes uit 1635.
Om de beurs extra aanlokkelijk te maken voor het grote publiek is dit jaar TEFAF & The City in het leven geroepen. Partijen als Gemeente Maastricht, Provincie Limburg, Bonnefantenmuseum, Theater aan het Vrijthof e.a. hebben een programma opgesteld om de hele regio bij de TEFAF te betrekken. Dit spraakmakende initiatief biedt bezoekers van de TEFAF een ‘all round experience’ met tentoonstellingen, liveoptredens, balletvoorstellingen en films waardoor een bezoek aan Maastricht dit jaar extra de moeite waard is. Voor een overzicht van het volledige programma, klik hier.
De TEFAF is van zaterdag 16 maart t/m zondag 24 maart voor het publiek geopend. Zie ook ons agenda item.
TEFAF Maastricht wordt algemeen beschouwd als `s werelds belangrijkste beurs voor beeldende kunst, antiek en design. Met meer dan 275 prestigieuze dealers uit zo`n 20 landen is TEFAF Maastricht een showcase voor de mooiste kunstwerken die momenteel op de markt zijn. Naast de traditionele domeinen als werken van de oude meesters, antiek en klassieke antiquiteiten is zo`n 50% van de beurs ingericht met moderne en hedendaagse kunst, fotografie, sieraden, 20e eeuws design en werken op papier.
Hoewel er inmiddels ook twee beurzen in New York worden georganiseerd is TEFAF ontstaan in Maastricht na de fusie van Antiquairs International (voor antiek) en Pictura Fina Art Fair (oude meesters) midden tachtiger jaren. Zo ontstond 1988 The European Fine Art Fair (TEFAF) en verhuisde het evenement naar het MECC (Maastricht Exhibition and Congress Center). Het was de start van een exponentiele groei tot een niet te missen evenement voor verzamelaars, conservatoren, museumdirecteuren en natuurlijk kunstliefhebbers in het algemeen. TEFAF Maastricht is de standaard voor uitmuntendheid in de kunstmarkt. De negen secties zijn verspreid over 100.000 vierkante meter van het MECC. In totaal worden 35.000 objecten te koop aangeboden.
Tefaf Maastricht 2019 MECC Forum 100 Maastricht Meer info: www.tefaf.com
Donderdag 14 maart 2019 11:00-19:00 (op uitnodiging) Vrijdag 15 maart 2019 11:00-19:00 (op uitnodiging) Zaterdag 16 maart 2019 11:00-19:00 Zondag 17 maart 2019 11:00-18:00
