venetie Archives

Beeldend kunstenaar Anish Kapoor (1954) staat bekend om zijn expressieve en buitengewone kleurgebruik. Zo experimenteert hij met het zwartste zwart op aarde. Welk kleurenpalet brengt hij in stelling in zijn overzichtstentoonstelling in Venetië?

Een eerste blik over de drempel van de Gallerie dell’Accademia toont een uiteenspatting van bloedrood over vloeren, muren en plafond. Door de aan flarden geschoten museummuur staar je recht in de loop van een kanon. De associatie met de oorlog in Oekraïne is snel gemaakt, maar schijn bedriegt, want het glibberige rood van Shooting into the Corner dateert van vijftien jaar geleden.

Anish Kapoor: ‘Hoe een werk wordt ervaren verschilt door de tijd, maar vooral ook door wie ernaar kijkt. Er gebeurt iets tussen de kijker en het werk, althans dat hoop ik.’

Met deze intense, rode entree is de toon voor de expositie gezet en word je binnen gevoerd in het beklemmende en onontkoombare universum van de kunstenaar. Felrood en diepzwart zijn dominant. De kleuren trekken je de kunst werken binnen. Dan pas volgt de vorm, die amorf en abstract is of juist van een loepzuivere geometrie. Het verhaal, tot slot, maak je zelf. Kapoor is een man van weinig woorden, zijn bekendste uitspraak in interviews is: ‘I have nothing to say’. Zijn kunstwerken krijgen zelden toelichting mee en worden in veel gevallen summier bestempeld als ‘Untitled’.

Anish Kapoor Tableau Magazine — Anish Kapoor, Turning Water into Mirror, Blood into Sky, 2003, staal, water, motor, 173×300×300cm (foto Attilio MaranzanoI)

EIGEN PALAZZO

Anish Kapoor, geboren in Mumbai, India in 1954, volgde een kunstopleiding in Londen en woont en werkt daar sindsdien. Zijn werk is opgenomen in museumcollecties van onder andere het MoMA, het Tate en de Guggenheim-musea. Daarnaast is hij bekend om zijn reusachtige sculpturen in de openbare ruimte, zoals de spiegelende blikvanger Cloud Gate in Chicago en in Nederland de Sky Mirror bij Museum De Pont in Tilburg. In 1991 ontving hij de Turner Prijs.

Kapoor werkt vanuit zijn studio’s in Londen, die een hele straat beslaan. De energieke kunstenaar begeeft zich daar dagelijks tussen zijn teams die werken aan verschillende soorten creaties: pigmentwerken, installaties, spiegel sculpturen en natuurstenen. Op foto’s is te zien hoe hij ideeën schetst op de studiomuren. Toen de studio’s tijdens de pandemie noodgedwongen gesloten waren, werkte Kapoor in zijn atelier aan een serie schilderijen. Imposante composities waarin inktzwart en woest rood de boventoon voeren. Ze zijn voor het eerst te zien in Venetië.

De expositie, eenvoudigweg ‘Anish Kapoor’ getiteld, ging dit voorjaar van start na jarenlange voorbereiding en uitstel door de pandemie. Tijdens de Biënnale van Venetië nodigt de Gallerie dell’Accademia traditioneel een hedendaagse kunstenaar uit om de dialoog aan te gaan met de eigen collectie Venetiaanse schilderkunst. Die eer valt dit keer te beurt aan Anish Kapoor. Voor de kunstenaar is dit zijn finest hour, zegt Taco Dibbits, curator van de expositie en directeur van het Rijksmuseum in Amsterdam, waar Kapoor in 2015 exposeerde. ‘Anish is heel wat gewend, maar dit is een groot podium in een historische kunststad, waar hij zichzelf bloot geeft naast al die generaties die hem zijn voorgegaan.’ Bijzonder is dat de tentoonstelling verspreid is over twee locaties in Venetië, waar ongeveer zestig werken uit de belangrijkste perioden van Kapoors oeuvre vanaf de jaren 80 te zien zijn.

In de Accademia is de expositie te zien in aparte zalen op de begane grond. Op de eerste verdieping hangt de beroemde collectie van renaissance meesters als Bellini, Titiaan, Tintoretto en Veronese. Palazzo Manfrin, de tweede locatie is een paar haltes verder met de Vaporetto en staat volledig in het teken van Kapoor. De kunstenaar is zelf eigenaar van het pand; hij kocht het vervallen barokke stadspaleis en laat het renoveren om het opnieuw de culturele bestemming te geven die het in de 18e eeuw had.

Verder lezen? Bestel een losse editie of haal hem in de winkel.

Anish Kapoor tot 9 oktober 2022
Gallerie dell’Accademia en Palazzo Manfrin, Venetië
Bij de expositie verschijnt de catalogus Anish Kapoor (Marsillio Editori, ISBN 9791254630341)

De 59e Biënnale van Venetië viert het mens-zijn. Kunstenaars uit alle continenten verkennen de seksen, onderzoeken hun afkomst en verhouden zich tot een wereld van technologische hoogstandjes, oeroude grenzen en klimaatverandering.

‘s Avonds in bed tintelen je voeten, net zo hard als je hoofd en gemoed. Beelden van een dag op de Biënnale trekken voorbij: langs de zee wandelen in het Servische paviljoen, door een oorschelp het paviljoen van Brazilië binnenlopen, de herrie van de Australische inzending, het doorkruisen van de duisternis van het Zwitserse paviljoen en de mysterieus geurende aarden wallen van de Colombiaanse Delcy Morelos in de centrale tentoonstelling in de Arsenale. Maar ook de verkilde Deense installatie van half mens half paard is onvergetelijk; hoewel de herinnering aan dat beeld ervoor zorgt dat je vlug wilt doorspoelen naar videokunstwerken vol liefde, verstrengelde lijven, muziek, dans en spelende kinderen die je ook hebt gezien. Het leven wordt gevierd over de hele wereld, zoveel is duidelijk.

Melanie Bonajo, *When the body says Yes,* 2022, video-installatie

Bemoedigend om te zien dat kunstenaars overal – los van publiek en elkaar – doorgegaan zijn in coronatijden. Er zijn 82 landen met een eigen paviljoen, zowel in de Giardini en de Arsenale, de twee locaties waar de Biënnale van Venetië traditioneel plaatsvindt, als verspreid over de stad. Het is heerlijk om blanco binnen te wandelen en je te laten overrompelen. Door duisternis en mysterieuze geluiden (Japan) of een op het oog volkomen leeg paviljoen (Spanje, Duitsland). Of wat te denken van de eclectische wereld die een Oostenrijks kunstenaarsduo neerzet? Elk landenpaviljoen ademt zijn eigen sfeer en geeft energie, brengt je van je stuk of zet aan het denken. Onverschillig of onbeduidend is het in elk geval nooit.

Hoe is de definitie van mens-zijn aan het veranderen?

JOIE DE VIVRE

Oorlog, onderdrukking, levenslust en plezier: het bestaat allemaal naast elkaar op de biënnale, die een afspiegeling
is van de mens in zijn wereld. Urgent zijn Polen over de Roma-cultuur, het Noord-Europese paviljoen over het onderdrukte Samivolk en uiteraard de deelname van Oekraïne. De oorlog is zwijgend aanwezig. Het groene Russische paviljoen staat deze editie gesloten langs de zijlijn van de Giardini. In het midden van het park torent een stapel zandzakken boven de hoofden van de bezoekers uit als symbool van de ter bescherming ingepakte standbeelden en monumenten in Oekraïne. De Oekraïense Pavlo Makov slaagde er ondanks de oorlog in zijn installatie The Fountain of Exhaustion in te richten in de Arsenale.

De paviljoens die tot de hoogtepunten worden gerekend gaan niet toevallig allemaal over levenskunst. Groot-Brittannië kreeg de prijs voor het beste paviljoen. Kunstenaar Sonia Boyce toont hier in beeld en geluid het plezier van drie zwarte zangeressen die samen repeteren en elkaars stem ontdekken. Met Feeling Her Way brengt ze een ode aan vergeten Britse zangeressen met een Afrikaanse, Caribische en Aziatische achtergrond. De vonken slaan direct over; je wilt blijven kijken en luisteren. Dat geldt ook voor de paviljoens van Frankrijk en België. De Frans-Algerijnse fotografe Zineb Sedira brengt een hartverwarmende ode aan de film in een paviljoen waar de magie van de camera verrassend eenvoudig lijkt. Vlaming Francis Alÿs brengt je onherroepelijk terug naar het spel uit je eigen kindertijd met aanstekelijke video’s van spelende kinderen wereldwijd.

Jakob Lena Knebl & Ashley Hans Scheirl, *Paviljoen Oostenrijk*, 2022, gemengde techniek, variabele afmetingen

VERBORGEN PARELTJES

Het is even zoeken in de Venetiaanse wijk Cannaregio naar de Nederlandse inzending When the body says Yes van kunstenaar Melanie Bonajo. Plaats van handeling is een 13e-eeuwse, sfeervolle, voormalige kerk de Chiesetta della Misericordia. Nederland leende voor deze editie haar Rietveldpaviljoen in de Giardini uit aan Estland, dat geen eigen paviljoen heeft. In de film van Bonajo gidst de stem van de kunstenaar je door een scala van aanrakingen: een kluwen van naakte mensen verkent elkaars in olie gedrenkte lijven. Ze zijn geblinddoekt. Aanraking als eerste levensbehoefte, stelt de kunstenaar. De kijkervaring is ongelofelijk intiem en zintuigelijk. Ook omdat je als bezoeker zelf ligt of zit op een vloer die bestaat uit golvende, gekleurde, rubberen kussens.

Andere verborgen pareltjes zijn…

Verder lezen? Bestel een losse editie of haal hem in de winkel.

Uffe Isolotto, *Paviljoen Denemarken*, 2022, gemengde techniek, variabele afmetingen

Biennale Arte, Venetië, t/m 27 november 2022

Tip: de catalogus Short guide The Milk of Dreams – Biennale Arte 2022 biedt een overzicht van wie en wat waar te vinden is en achtergrondinformatie per kunstenaar. Verkrijgbaar bij de betere boekhandel.