Waar vorig jaar vooral de souplesse opviel waarmee de veilinghuizen zich aanpassen aan de beperkingen van de pandemie door zich online open te stellen voor kijken & bieden, speelt sinds voorjaar 2021 digitalisering een nog veel indringender rol dan verwacht.
Christie’s had op 11 maart de wereldprimeur van het veilen van een virtueel kunstwerk, EVERYDAYS: THE FIRST 5000 DAYS van Beeple (1981) pseudoniem van Mike Winkelmann, voor een bedrag van 69,3 miljoen dollar. Het werk bestaat uit een compilatie van vijfduizend digitale afbeeldingen die hij de afgelopen dertien jaar maakte en meet 21.096 bij 21.069 pixels. Het interessante is dat het in wezen geen tastbaar kunstwerk is, maar een zogenoemd NFT (Non Fungible Token) een niet inwisselbaar en onvervangbaar digitaal eigendomscertificaat. Niettemin circuleerde de collage gewoon op internet en voor iedereen zichtbaar, met het enige verschil dat het nu iemands eigendom is. Het tweetal dat dit NFT kocht zijn ondernemers uit Tamil Nadu (India), opererend vanuit Singapore en waarvan één alumnus is van de prestigieuze start-upbroedplaats Y Combinator, die de cryptowereld in 2013 ontdekte. De fanatieke onderbieder was Justin Sun, a prominente Chinese crypto investeerder die zich later die maand kon troosten met de aankoop van Femme nue couchée au collier (Marie-Thérèse) voor 20 miljoen dollar, eveneens bij Christie’s. Ironisch genoeg wilde Beeple toen hij jong was nooit kunstenaar worden; hij studeerde computerwetenschappen en werd webdesigner. De nieuwkomer prijkt nu in het rijtje van de drie duurst geveilde kunstwerken van levende kunstenaars, samen met de Brit David Hockney en de Amerikaan Jeff Koons. Hoe fascinerend ook, je kunt je afvragen of virtuele kunstwerken meetellen voor het optekenen van veilingrecords van kunst. Sotheby’s op zijn beurt bleef niet achter en ging een samenwerking aan met het crypto platform Nifty Gateway om een nieuwe set van NFTs van de mysterieuze – want anonieme – digitale kunstenaar Pak te brengen. Pak’s ‘open edition’ NFT, met bewegende geometrische vormen was open voor bieders vanaf 12 april. Met de lage startbiedingen van $100 is het in beginsel ook voor kleinere aankoopbudgetten beschikbaar. Veilinghuis Phillips betreedt hetzelfde strijdtoneel met het aanbieden van zijn eerste NFT, een zelf genererende ‘experience’ van de Canadese digitale kunstenaar Mad Dog Jones (geboren als Michah Dowbak). Het werk heeft als titel REPLICATOR en omvat het produceren van zeven NFT ‘generaties’ gedurende een 28 dagen durende cyclus vanaf eind maart 2021.
© Phillips/de kunstenaar
Van Gogh
Van een meer traditionele orde maar ook vermeldenswaard, was het onder de hamer komen bij Sotheby’s Parijs van het schilderij Scène de rue à Montmartre van Vincent van Gogh, op 25 maart. Na een biedstrijd vanuit New York, Londen, Parijs en Hong Kong werd het werk verkocht voor 13 miljoen euro. Op zichzelf gebeurt het niet vaak dat een werk van Van Gogh in veiling komt, maar in dit geval ging het ook nog eens om een werk uit een zeer zeldzame serie schilderijen waarop de fameuze Moulin de la Galette in Montmartre is afgebeeld. Scène de rue à Montmartre heeft een bijzondere plaats in de geschiedenis van de moderne kunst. In 1887 woonde Van Gogh met zijn broer Theo in Parijs aan de Rue Lepic. Hij was gefascineerd door de idyllische doch stedelijke sfeer in Montmartre, waar de molens en het cabaret het straatbeeld bepaalden. Met dit werk laat Van Gogh zijn ontdekking van een nieuwe stad zien – in wezen de hoofdstad van de 19e eeuw – maar ook zijn kennismaking met de impressionisten en de pioniers van de avant-garde, die leidde tot een artistieke transformatie. Hij verruilde de donkere tonen uit zijn vroege werken voor stralende kleuren. In Montmartre werd de basis gelegd voor Van Goghs latere, kenmerkende stijl.
Bijzondere collecties
Eveneens bij Sotheby’s een onhollandse opbrengst voor een uniek kunstwerk, dat net als bij Van Gogh, een markering vormt in het oeuvre van de kunstenaar. In Prints & Multiples verdrongen verzamelaars zich op 17 maart voor een zeldzame en vroegere versie van de bijna vier meter lange houtsnede van de graficus M.C. Escher Metamorphosis II (Bool/Kist/Locher/Wierda 320). Het ging om een bijzondere gesigneerde druk in rood en zwart uit 1939-40, 28 bij 399 cm. Een editie die Escher vervaardigde vóór de bekendere versie in zwart groen en bruin. De graficus exploreert hiermee voor het eerst het idee van de panoramische scène op groot formaat, met geometrische vormen en patronen waarop hij tot zijn dood in 1972 bleef voortbouwen. Het resultaat van 201.600 GBP – het dubbele van de hoogste schatting – bewijst dat werk van M.C. Escher, met name de zeldzame items, zeer gezocht is door internationale verzamelaars. De week erna hamerde Bonhams een wereldrecord voor een tekening van William Kentridge (1955) die voor £682.750 van eigenaar wisselde. Het monumentale werk Large Typewriters, was één van de opvallende kavels in de Bonhams Post-War & Contemporary Art sale in London op 24 maart. Het topstuk van de veiling was overigens een werk van de hand van Banksy, Girl With Ice Cream on Palette, dat werd afgehamerd op £1.102.750.
Jan Mankes
In eigen land verwierf het particulier museum voor realistische en figuratieve kunst, Museum Møhlmann in Appingedam, op het online verkoopplatform Catawiki een ets van Jan Mankes (1889-1920) Het portret van zijn vrouw Annie Zernike stamt uit het najaar van 1914. Het museum had al een van de nadrukken van deze ets die in 1968 werden vervaardigd door W.D. Kuik, maar bezat nog geen exemplaar gesigneerd door Jan Mankes zelf. ‘Misschien bestaat er daar maar zelfs één van’, schrijft museumdirecteur Rob Møhlmann in een persbericht.In de catalogus van tekeningen en prenten van het Rijksmu-seum (1982) staat dat er naast de nadruk door Kuik géén vindplaats bekend is van oorspronkelijke afdruk van de ets. Ook in de eerste catalogue raisonné over Mankes’ oeuvre uit 2007 is alleen de nadruk vermeld. Evenwel wordt de ets in 1923 en 1927 in andere literatuur vermeld als ‘Mevrouw M., ets’, maar niet afgebeeld. De ets had al een ongebruikelijk hoog ge-schatte opbrengst, maar toch werd dat bedrag in de laatste minuten na een heftige battle nog verdubbeld. Het spreekt daarmee voor zich dat de ets een lacune in de collectie van het Museum Møhlmann vult en zodra het museum weer toe-gankelijk is voor publiek, wordt de aanwinst getoond.
Preview
Door velen wordt elk jaar reikhalzend uitgezien naar de mei-veilingen, die worden beschouwd als de barometers van de kunstmarkt. Tot nu toe werden de kunstwerken uit de naoorlogse periode zoals werk van Pollock en Rothko in veilingen gecombineerd aangeboden met meer hedendaagse kunst uit de jaren 80 van de 20e eeuw. Maar er lijkt te worden gebroken met deze traditionele line-up, want we zien steeds vaker dat de Pollocks en Rothko’s naast de Monets and Picasso’s worden aangeboden. Een verandering in de wijze van aanbieden die veilinghuis Christie’s met de ‘ONE’ veiling uitbouwt. Als onderdeel van deze rebranding, die voor een deel het gevolg is van het dominante aandeel van hedendaagse kunst en het veilen van digitale kunst, houdt Christie’s een ‘20th and 21st Century Marquee Week’. Het aanbod wordt daarbij onder twee paraplu’s ondergebracht. 20th Century Art, grofweg tussen 1880 en 1980 komt aan bod op de veiling van 11 mei. En ‘21st Century Art’, de kunst na 1980, op 13 mei.
Affandi
Ook in Nederland dit seizoen volop aantrekkelijke items zoals in het Zeeuws Veilinghuis Middelburg, waar in de veiling van 10 juni 2021 twee werken zullen worden geveild. Van Affandi (1907-1990) Safe amidst the chaos, gesigneerd en gedateerd 1950. Affandi maakte dit doek in India en er wordt internationale belangstelling verwacht, in het bijzonder van verzame-laars uit het Verre Oosten. Richtprijs is € 30.000 – 40.000. In dezelfde veiling in Middelburg wordt ook aangeboden een schilderij van Lee Man Fong (1913-1988). Hij was de hofschilder van de Indonesische president Sukarno. Het werk is getiteld Twee duiven, gesigneerd en gedateerd 1948, olieverf op board, 87x46cm. Schatting € 30.000 – 40.000
Design
Twee interessante lots van Nederlandse makelij komen bij Bonhams onder de hamer in de aankomende ‘Design’ veiling in Londen op 25 mei 2021. Beide van STUDIO JOB (Job Smeets en Nynke Tynagel). ‘Detour’ stoel, uit de ‘Detour’ serie, ontworpen in 2012, geproduceerd in 2013, schatting: £10.000 -15.000. En het tweede is Watering Can een lamp, uit de serie ‘Containers III, Bronze = Plastic’, 2019.
Venduehuis
In eigen land houdt Het Haagse Venduehuis op 26 en 27 mei de veiling ‘Old Master Paintings, 19th Century & Early Modern Art’ waarin onder andere is opgenomen een klein schilderij van de jong gestorven Nederlandse romanticus Wijnand Nuijen (1813 – 1839). Het werk is een voorbeeld van zijn idyllische rivierlandschappen. Nuijen geldt als één van de meest getalenteerde leerlingen van de schilder en graficus Andreas Schelfhout (1787-1870) en maakte reeds op vroege leeftijd reizen naar Frankrijk en Duitsland. Zijn romantische voorstellingen, vaak rijk gestoffeerd met figuren, inspireerden vele andere kunstenaars. Nuijen’s korte leven zorgt ervoor dat hij slechts een beperkt oeuvre heeft nagelaten. Dit werk is een kleinere versie van een schilderij in de collectie van Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam, inv. no. 1603, gedateerd 1836. Later in de 19e eeuw zou de succesvolle en productieve schilderes Thérèse Schwartze (1851-1918) een portret maken van haar moeder Maria Elisabeth Theresia (Elise) Schwartze-Herrmann, en diens kleinkinderen Letty and Lizzy Ansingh. Het is in dezelfde veiling van het Venduehuis opgenomen. Dit werk werd speciaal gemaakt als inzending voor de Parijse Salon in Palais des Champs-Élysées in 1885. De Franse criticus Henri Havard noemde het een ‘peinture singulièrement vigoureuse pour avoir été tracée par une main féminine’ (een, voor een vrouw, bijzonder krachtig geschilderd doek, citaat uit W. Martin en C. Hollema). De monumentale lijst werd ontworpen door Eduard Cuypers (1859-1927), oomzegger van de bekende architect P.J.J.H. Cuypers die het Rijksmuseum bouwde. In de bovenhoeken staan de initialen ‘TS’ van Thérèse Schwartze. Bijzonder is dat dit schilderij altijd in bezit van de kunstenares en haar nazaten is gebleven. Het was te zien op diverse belangrijke (internationale) tentoonstellingen. Het werk is aan de huidige eigenaar nagelaten door haar vader Henri Knap (1911-1986) – zoon van Letty Ansingh – een bekende Nederlandse journalist en leider van het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Particuliere verzamelingen
Online organiseert Christies van 13 tot 27 mei ’Between abstraction and reality: works from an important private collection’. Tegelijkertijd met deze online sale wordt ook een bijzondere Duitse Single Owner collectie van hedendaagse kunst geveild, van 11 tot 25 mei de collectie van professor dr. Karin von Maur. Von Maur (1938) was historicus en cura-tor en speelde een belangrijke rol in het vormgeven van de kunstwereld in het moderne Duitsland. Onder meer door het organiseren van befaamde tentoonstellingen en het schrijven van monografieën en andere publicaties over kunstenaars zoals Max Ernst, Max Beckmann and Ernst Ludwig Kirchner to Pablo Picasso, Yves Tanguy and Juan Gris. Haar collectie reflecteert zowel haar professionele leven als haar persoonlijke smaak. Highlights uit deze online veiling kunnen op afspraak worden bekeken op het Amsterdamse kantoor van Christie’s.
