Een enkele penseelstreek kan in het werk van Vincent de Boer een reeks aan nuances oproepen. Je voelt in het beeld de concentratie waarmee hij werkt en de beheersing van materiaal en techniek. Vanuit die basis maakt hij uiteenlopende werken, op papier, muurschilderingen en live performances. Met zijn animatiefilm The Stroke van 4056 tekeningen, won Vincent de Boer in 2021 de debuutprijs op het Nederlands Film Festival.
TRAAGHEID EN AANDACHT
In het gegeven tijd kunnen enorme contrasten bestaan en deze omarm ik in mijn werkpraktijk. De technische vaardigheden die nodig zijn voor het produceren van mijn werken hebben veel tijdsinvestering nodig gehad. Iets dat vanuit de kalligrafie een vanzelfsprekendheid is overigens. Het kost jaren om dit ambacht en deze technieken onder de knie te krijgen, vervolgens kun je in een ogenblik een werk produceren. Een inzicht dat me in conceptuele- en praktische zin veel brengt in mijn werkproces. Ik heb in verhouding veel tijd nodig voor de onderzoeks- en oefenfase, minimaal vier maanden en soms een jaar. Vervolgens kan de uitvoering van een enkel werk in een dag of uur gedaan zijn.
Een beweging van een arm en een hand is voor mij als een teken van leven. Een andere essentie die de beweging bevat is het feit dat deze nooit tweemaal exact hetzelfde zal zijn. Niets blijft hetzelfde in het universum, in mijn beleving kan zo’n groots thema in een ogenschijnlijke simpele armbeweging vertegenwoordigd zijn. Mijn penseel archiveert mijn bewegingen en ik onderzoek enerzijds de mogelijkheden en grenzen van mijn motoriek en de penseel, anderzijds onderzoek ik hoe de kracht van het momentum het werk kan beïnvloeden. Het kleinste verschil in aandacht kan een wereld van verschil in uitvoering betekenen.
Voor aandacht lijkt weinig ruimte in het dagelijks leven, althans: aandacht voor zowel meer dan alleen een resultaat of product. Onze samenleving lijkt te denken als een machine: druk op dit knopje, dan krijg je dat. Of: is er een onderdeel kapot, haal het eruit en stop een nieuwe er in. Alles gaat over efficiëntie, er lijkt nauwelijks ruimte voor tussenstappen, mijmeringen of omwegen. Resultaatgerichtheid met een korte spanningsboog. Ik geloof daar niet in.
Een goede vriend van me werd onlangs aangehouden op Schiphol door vier mannen in uniform met machinegeweren. Hij werd al een tijdje in de gaten gehouden, want ‘hij liep met een omweg en keek om zich heen’. Als je afwijkt, omloopt of rondkijkt moet je dit kennelijk kunnen uitleggen.
(foto’s Robin Meyer)
Als er enkel aandacht is voor het resultaat (of de bestemming) zie je een hoop over het hoofd. Sommige zaken slagen enkel wanneer je niet nadenkt over resultaat, ‘Waar geen wil is, is een weg’ (Henk Oosterling). Of: ‘delen’ zijn net zo belangrijk als het geheel. De bekende uitspraak over de reis en de bestemming: het proces is belangrijker dan de uitkomst. Het bubbelbad is lekkerder als je eerst in het koude bad bent geweest.
HERHALING EN NUANCE
Herhaling intrigeert me. Oefenen is oneindig vaak een handeling herhalen, totdat je langzaamaan nét iets meer controle krijgt over de beweging en de afdruk daarvan. Tijdens dat soort repetitieve processen ontwikkel je niet alleen je hand- oog coördinatie, maar leer je jezelf ook beter kennen. Als je het té graag goed wilt doen lukt het vaak niet. Als je vertrouwen hebt verkregen door voorgaand succes kun je onverschillig en eventueel overmoedig worden, dan ben je weer terug bij af. Ergens zit er ook een soort ‘valse belofte’ in het concept van oefenen, het creëert een verwachting dat je controle kunt verkrijgen over de lijn. Controle is een mythe en de ‘perfecte’ lijn bestaat niet. Bovendien zou ik die niet eens aantrekkelijk vinden. De kleine trillingen of vreemde afwijkingen zeggen me juist veel meer. Dan zit er wat menselijkheid in.
Ik wil mijn werken een boodschap van menselijkheid meegeven en ik geloof dat als je iemand ‘raakt’ met een werk, de boodschap van het werk mede bepaald wordt door de ontvanger. Menselijkheid is voor mij een zachte en genuanceerde waarde. Er is niet alleen zwart en wit maar vooral veel grijs gebied. Men kan niet zomaar ‘één lijn trekken’, want er zijn altijd uitzonderingen. Onze tijdsgeest en samenleving kunnen in mijn beleving meer nuance gebruiken en minder extremen, vooral in deze tijd van media-overdosis en infobesitas.
Er is behoefte aan boodschappen die niet geschreeuwd maar gefluisterd worden, boodschappen die langzaam vanuit de ontvanger opkomen. Dit lijkt haaks te staan op de efficiëntie-drift van deze tijd maar als je een boodschap forceert krijg je misschien in eerste instantie je zin en komt de terugslag pas later, dat is contraproductief.
Ik vraag me af of dat ook de reden kan zijn waarom er weer meer interesse is in ambachten. Veel mensen zijn in hun werk onderdeel van enorm complexe structuren waarin hun eigen bijdrage onzichtbaar is. Men wil iets doen waarbij het effect direct te ervaren is en waarvan het ‘nut’ niet bepaald wordt door statistieken, maar door hoe je je voelt. Een drang naar menselijkheid?
Mijn teken- en schilderonderzoeken stammen uit taal, maar ik neem dat begrip ruim. Ik zie geabstraheerde taal als visuele poëzie. Taal met een esthetische of compositorische kwaliteit. De leesbaarheid en ‘kale’ informatieve transactie is minder belangrijk dan een gevoel. Een compleet verhaal in een enkele letter. Visuele poëzie heeft mystieke kwaliteiten die niet ‘hapklaar‘ binnenkomen, maar op lange termijn veel indringender zijn. In sommige situaties werkt leesbaarheid averechts en kun je beter de betekenis van een woord aan je gevoel overlaten.
Verder lezen over Vincent de Boer? Bestel dan hier de losse editie! Op de hoogte blijven van alle ontwikkelingen? Meld je dan aan voor de nieuwsbrief of abonneer je op Tableau Magazine.
